در زمانی که بازار اجاره با التهابات بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کند و بسیاری از مستأجران برای یافتن سرپناه مناسب با مشکلات فراوانی مواجه‌اند، عدم شمولیت برخی از گروه‌ها در طرح‌های حمایتی نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرده است. این شرایط، پیام مهمی را به جامعه مخابره می‌کند: این که حمایت‌ها ممکن است جامع نباشند و حتی در لحظات بحرانی از دسترس خارج شوند. چنین مسائلی می‌توانند اعتماد عمومی به وعده‌ها و سیاست‌های رفاهی دولت را به شدت تحت تأثیر قرار دهند و تبعات اجتماعی عمیقی به همراه داشته باشند.

طبق رویه‌های مرسوم هرساله، فصل جابه‌جایی مستأجران از اوایل اردیبهشت آغاز شده و تا پایان خردادماه ادامه دارد. اما رکود تورمی و افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها در بازار مسکن به ویژه برای اقشار ضعیف جامعه، مشکلات جدی‌ای ایجاد کرده است.

بر اساس جدیدترین آمارهای منتشره از سوی مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالیانه اجاره‌بها به ۴۰.۳ درصد رسیده است؛ عددی که بر ناپایداری بازار مسکن و فشار بیشتر بر دوش مستأجران تاکید می‌کند. همانطور که کارشناسان مسکن اشاره می‌کنند، ارتباطی بین رشد نرخ اجاره‌بها و توان مالی مستأجران وجود ندارد و این شکاف روز به روز بیشتر می‌شود. به بیانی دیگر، بسیاری از مردم، حتی دیگر درباره خرید خانه تصوری ندارند. این در حالی است که مبلغ رهن تعداد قابل توجهی از آپارتمان‌های تهران برابر با قیمت خرید همان املاک در چند سال گذشته است.

جزئیاتی از وام ۴۰۰ میلیون تومانی برای دهک‌های یک تا چهار

در واکنش به بحران موجود در بازار اجاره و خرید مسکن، فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی، روز یکشنبه ۲۴ فروردین، در جلسه شورای‌عالی مسکن که به ریاست رئیس‌جمهور برگزار شد، برنامه اعطای وام ۴۰۰ میلیونی را برای دهک‌های پایین درآمدی جامعه اعلام کرد. طبق این برنامه، وام قرض‌الحسنه برای دهک‌های یک تا چهار در نظر گرفته شده است.

صادق با اشاره به شرایط پرداخت این وام گفت: این تسهیلات با نرخ سود ۴ درصد ارائه می‌شود. بانک‌ها برخلاف ایجاد منابع جدید، این تسهیلات را از محل منابع قرض‌الحسنه متعارف خود پرداخت می‌کنند. با این حال، این مبلغ نمی‌تواند پاسخگوی تمامی نیازهای دهک‌های مورد هدف باشد. اما به دلیل محدودیت منابع، مقرر شده این وام با اولویت‌بندی ارائه شود.

وی در ادامه افزود که میزان سرانه تسهیلات هر خانوار هنوز به دقت تعیین نشده است. بررسی و تصمیم‌گیری در این خصوص به هیئت عالی بانک‌ها واگذار شده تا بر اساس شاخص‌هایی نظیر نرخ تورم و سایر متغیرهای اقتصادی، جزئیات اجرایی مشخص شود.

دهک ۴ از دریافت وام ودیعه مسکن حذف شده است؟

با وجود وعده‌های ارائه شده، حبیب‌الله طاهرخانی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی، روز ۲۷ فروردین اعلام کرد جلسه بررسی بسته‌های حمایتی ودیعه مسکن در تاریخ ۲۴ فروردین به درخواست وزارت راه و شهرسازی برگزار شد. نتایج این جلسه به عنوان بسته‌های حمایتی مشخص و تصویب شد.

طاهرخانی ضمن تشریح بسته نخست گفت: این بسته شامل وام ودیعه قرض‌الحسنه مسکن به ارزش ۲۰ هزار میلیارد تومان بود و سقف این تسهیلات برای اقشار تحت پوشش نهادهای حمایتی تا ۴۰۰ میلیون تومان تعیین گردید.

وی در تشریح بسته دوم حمایتی خاطرنشان کرد: مبلغ کلی این بسته ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است. سقف تسهیلات کمک ودیعه برای شهر تهران ۲۷۵ میلیون تومان، در مراکز استان‌ها ۲۱۰ میلیون تومان و در سایر شهرها ۱۴۰ میلیون تومان تعیین شده است.

طبق اعلام وی، دهک‌های خارج از شمولیت نهادهای حمایتی، از دریافت وام ودیعه مسکن ۴۰۰ میلیونی محروم مانده‌اند. این مسئله باعث بروز نگرانی‌های جدی در میان افراد حذف شده از این طرح شده است.

اعتماد اجتماعی، قربانی اخبار ناپخته

با توجه به اینکه فقط دهک‌های یک تا سه تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند، دهک ۴ از دریافت وام ۴۰۰ میلیونی حذف شده است. اگر وزیر راه و شهرسازی پیش از اعلام عمومی جزئیات، از تصویب نهایی تمام ابعاد بسته حمایتی توسط بانک مرکزی اطمینان حاصل می‌کرد، می‌توانست از بروز برخی از واکنش‌های منفی جلوگیری کند.

اعلام زودهنگام اجرای این طرح و بعد حذف دهک ۴ از فهرست مستحقان، امید بسیاری از افراد را ناامید کرد. این اقدام می‌تواند بر اعتماد عمومی نسبت به سیاست‌های رفاهی دولت تأثیر نامطلوبی داشته باشد. در صورت مدیریت بهتر اطلاع‌رسانی درباره چنین طرح‌هایی، می‌توان اعتماد اجتماعی و باور به برنامه‌های دولتی را افزایش داد، مخصوصاً هنگامی که صحبت از خانه‌دار کردن و دغدغه اجاره‌نشینی مطرح باشد.