راهحل حذف یارانه پنهان انرژی و آزادسازی قیمتها چیست؟
حسین میرافضلی کارشناس انرژی
در گام نخست باید در بین مردم اعتماد و اطمینان از بابت اجرای این طرح ایجاد شود که این طرح به سرنوشت طرح افزایش نرخ بنزین دولت آقای احمدینژاد گرفتار نشود،زیرا مردم و اقتصاد ملی، «هم چماق را خورد و هم پیاز را» بنابراین بهتر است بعد از آزادسازی، قیمتها حتما شناور شوند همانند سایر کشورهای مترقی و توسعهیافته، دولت در کنار این طرح حتما هزینههای غیرضروری را حذف کند، حجم دولت را به هر طریق ممکن کوچک کند، از اختصاص بودجه به برخی مراکز آموزشی که اکثریت مردم موافق آنها نیستند، پرهیز کند، چراکه لازمه اجرای صحیح این طرح، همراه کردن مردم و اعتمادبخشی به مردم است.
حساب اعتباری برای همه سرپرستان خانواده و افراد مستقل بالاتر از ۱۸سال دارای اجارهنامه مسکن یا ساکن مسکن شخصی ایجاد شود. پس از آن سامانههای کارت سوخت، سامانه فروشگاههای زنجیرهای، سامانه صدور فیش گاز و برق به سامانه حساب اعتباری ایرانیان ساکن کشور متصل شود. کاهش مرحلهای تعرفه واردات خودروهای کممصرف نیز یکی از مهمترین اقدامات اصلاحی است. در صورت توزیع ۷۰ درصد درآمد حاصله بین همه ایرانیان، سهم هر نفر سالانه ۵۰ میلیون تومان میشود (در گام اول عمده درآمد حاصل از آزادسازی نرخ گازوئیل در کارت اعتباری مالکان کامیونها و اتوبوسهای فعال متناسب با عملکردشان بازگشت شود) با اختصاص ۵۰ میلیون تومان حاصل از آزادسازی حاملهای انرژی به هر ایرانی ساکن کشور، سهم خانواده ۴ نفره ۲۰۰میلیون تومان در سال میشود.
دلیل اینکه ۳۰ درصد درآمد در اختیار دولت باقی میماند، برای بازتوزیع ۳۰درصد درآمد حاصله به رانندگان فعال در حوزه حملونقل عمومی بار و مسافر و حمایت از بخش تولید است. البته نرخ گازوئیل نیز پس از تامین زیرساختهای لازم باید بهطورکامل آزاد شود، همانند سایر کشورهای جهان. (نرخ بنزین، گازوئیل، گاز و برق در اروپا، امریکا و سایر کشورهای جهان آزاد و شناور است). در حال حاضر یارانههای انرژی به باتلاق جانکاهی برای کشور و ملت تبدیل شده است. البته حمایت از واحدهای تولیدی مصرفکننده انرژی تداوم خواهد یافت همانند امریکا، عربستان و سایر کشورهای صنعتی که از بخش تولید حمایت میکنند. طرح آزادسازی یارانهها ابتدا بهصورت آزمایشی در جزیره کیش یا مکان دیگری اجرایی شود و نقاط مبهم و موانع آن شناسایی شوند؛ شیوه اجرای این طرح بسیار مهم است.
در روز اول اجرای این طرح باید یک حساب اعتباری برای همه ایرانیان اختصاص یابد و میزان هزینه از این حساب اعتباری نیز برای هر نفر تعیین شود و روزانه به آن حساب اختصاص یابد، هزینههای انرژی (برق، گاز، بنزین و گازوئیل) نیز روزانه بهصورت آنلاین از حساب اعتباری کسر شود. سامانههای مجزای مترو، اتوبوسرانی، تاکسیرانی، هواپیمایی، فروشگاههای زنجیرهای و… به هم مرتبط و یکپارچه شوند تا مردم از اعتبار اختصاصیافته برای امور اساسی زندگی استفاده کنند. بخش بالایی از این اعتبار را میتوان از طریق سامانههای یکپارچه تامین کرد.
۱-شبکه اتوبوسرانی
۲- مترو
۳- تاکسیهای اینترنتی (اسنپ، تپسی و...)
۴- شرکتهای هواپیمایی
۵- قطارهای مسافری بینشهری
۶- تاکسیرانی
۷- انواع فروشگاههای زنجیرهای
۸- سایر مراکز خدماتی، رفاهی، آموزشی و …
۹- شرکتهای توانیر، گاز و پالایش و پخش فرآوردههای نفتی؛ بهترتیب فوق میتوان نقدینگی، هزینهها و تورم را تا حدود زیادی کنترل و برخی مشکلات دیگر را نیز مدیریت کرد.
البته در بعد کلان باید فرآیندها بهگونهای تنظیم شوند که پرمصرفها انگیزه پیدا کنند تا مصارف انرژی را بهینه کنند. نتایج حاصل از اجرای این طرح، کاهش چشمگیر مصرف بنزین، گازوئیل برق و گازوئیل است. همچنین توقف قاچاق بنزین و گازوئیل، مدیریت بهینه مصرف انرژی، کاهش تعرفه واردات، کاهش آلودگی هوا، صادرات بنزین، توسعه حملونقل عمومی نیز از دیگر مزایایی اجرای این طرح است. با آزادسازی نرخ بنزین، خیابانهای شهرهای بزرگ خلوت میشوند، اتوبوسها و تاکسیها بهجای اینکه یک مسیر را در مدت یک تا ۱.۵ساعت طی کنند، در مدت نیم ساعت مسافران را به مقصد میرسانند، از اینرو در طول شبانهروز میتوانند جابهجایی مسافران را به دو تا سه برابر برسانند. این بدان مفهوم است که ضمن کاهش زمان سفر به نصف تا یکسوم، میتوان با اتوبوسها و تاکسیهای موجود، میزان جابهجایی مسافر را به دو تا سهبرابر افزایش داد. با آزادسازی نرخ بنزین، گرایش به استفاده از اتوبوس و تاکسی بهویژه تاکسی اشتراکی افزایش مییابد. بازار کولرهای آبی کممصرف رونق میگیرد و بازار کولرهای گازی پرمصرف، کمرونق میشود. با کاهش مصرف گاز و برق در حوزه خانگی، تجاری و عمومی از تعطیلی کارخانهها و واحدهای بزرگ صنعتی و تولیدی و تامینکننده ارز کشور جلوگیری میشود. صادرات برق و گاز افزایش مییابد و دولت درآمد لازم برای توسعه زیرساختها را بهدست میآورد و امکان احداث چند هزار کیلومتر قطارهای برقی پرسرعت فراهم خواهد شد.
توزیع یارانهها عادلانهتر میشود و اقشار کمدرآمد تقویت خواهند شد. رضایت عمومی بهمرور افزایش مییابد. منابع برای سرمایهگذاری و استخراج از میادین مشترک نفت و گاز با کشورهای عربی همسایه تامین میشود.