اجرای سیاست‌های انقباضی از سوی بانک مرکزی طی ماه‌های گذشته مانع نوسان قابل‌توجه بهای دلار در بازار آزاد بوده است. به‌این‌ترتیب، در ماه‌های اخیر شاهد نوسان قیمتی این اسکناس امریکایی در محدود ۴۹ و ۵۰ هزار تومانی بودیم، اما در هفته‌های اخیر به‌دنبال بروز تنش‌های ژئوپلتیک در منطقه، آرامش از بازار دلار رخت بربست،از این‌رو نرخ دلار به کانال ۵۴ هزار تومانی نیز رسید. در چنین موقعیتی، عملکرد بازار سرمایه از یک‌سو تحت‌تاثیر روند رو به رشد دلار در مقام سیگنال مثبت و از سوی دیگر نیز، تحت‌تاثیر تنش‌ها و اختلافات منطقه‌ای به‌عنوان سیگنال منفی قرار می‌گیرد. البته ناگفته نماند که این بازار در سال‌های گذشته در قیاس با سایر بازارهای موازی عقب‌ مانده است، اما همزمان باید تاکید کرد که صعود دلار نیز تحت‌تاثیر تنش‌های منطقه‌ای و مناقشات ایران با کشورهای همسایه است، بنابراین نمی‌توان به اثرگذاری مثبت آن در بازار سرمایه امید داشت.

نگاهی به عملکرد بورس

در روز ۳۰ دی‌، شاخص کل بازار سرمایه کاهشی شد و نرخ سهم‌ها نیز افت پیدا کرد. این روند به قرمزپوشی اغلب نمادهای معاملاتی منتهی شد. در معاملات روز شنبه ۳۰ دی‌ ۱۴۰۲، شاخص کل بورس تهران ۱۹ هزار و ۳۳ واحد نسبت به ‌روز کاری گذشته پایین‌تر ایستاد و به سطح ۲ میلیون و ۱۶۶ هزار و ۹۴۵ واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن بورس نیز با افت ۷ هزار و ۹۹۹ واحدی، در رقم ۷۵۴ هزار و ۳۴۰ واحدی ایستاد. شاخص کل بورس تهران در روز یکشنبه نیز افت ۱۳ هزار واحدی را تجربه کرد و به سطح ۲ میلیون و ۱۵۳ هزار واحد رسید. در روزهای پایانی دی‌، دستورالعمل تعیین نرخ خوراک و فرآورده‌های اصلی تولیدی پالایشگاه‌ها ابلاغ و منتشر شد. براساس این دستورالعمل که اجرای آن، بازه زمانی ابتدای امسال تا پایان سال ۱۴۰۴ را دربرمی‌گیرد، فرمول فروش نفت خام به پالایشگاه‌ها تغییری نداشته است. این رویکرد در ابتدا، معامله‌گران را خشنود و امیدوار کرد، اما بررسی بیشتر این دستورالعمل، نقشه دولت برای پالایشگاه‌ها را رو کرد و موجب ریزش یکپارچه نمادهای پالایشی و به‌تبع آن، منفی شدن کلیت بازار سهام شد. نگاه دقیق‌تر به مصوبه جدید دولت نشان می‌دهد که در سمت خرید فرآورده‌های نفتی، بنزین مرجع از بنزین اکتان ۹۵ سنگاپور به بنزین اکتان ۹۵ فوب خلیج‌فارس تغییر کرده است. آن‌طور که تحلیلگران بازار سرمایه اعلام کرده‌اند، در سال ۱۴۰۲ نرخ خلیج‌فارس به‌طورمیانگین ۴.۱ دلار کمتر از نرخ سنگاپور بوده است که به‌معنای کاهش نرخ خرید بنزین از پالایشگاه‌های داخلی خواهد بود. براساس این مصوبه، پیش‌بینی می‌شود گزارش‌های پالایشی‌ها دچار تعدیلات منفی شود. ناظران سیاسی و اجتماعی معتقدند که دولت از ترس تبعات افزایش نرخ بنزین، سراغ پالایشگاه‌ها رفته و برای حفظ نرخ کنونی بنزین، پالایشگاه‌ها را دچار زیان کرده است.در ادامه، تنش‌های حاکم بر منطقه، از دیگر دلایل قرمزپوشی بازار سهام است. به‌بیان‌دیگر، رشد نرخ دلار نیز از تنش‌های سیاسی در منطقه نشأت می‌گیرد و نمی‌توان به اثرگذاری مثبت آن بر بازار سرمایه امید داشت.

غلبه تنش بر دلار

مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی عملکرد بورس اظهار کرد: اطلاعات و صورت‌مالی میان‌دوره شرکت‌ها در سامانه کدال قرار گرفته است. برآورد می‌شود که میزان سودآوری صنایع بورسی در نه‌ماهه امسال در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، به‌طورمیانگین حدود ۳۰ درصد رشد یافته باشد. در حالت کلی، انتظار می‌رود روند رو به رشد سودآوری صنایع، تاثیر مثبتی بر ارزش سهام شرکت‌ها داشته باشد؛ اما باتوجه به شرایط بازار سرمایه، این انتظار محقق نخواهد شد. در واقع، ارزش سهام شرکت‌ها متناسب با رشد سودآوری آنها، بیشتر نخواهد شد، به‌ویژه آنکه در حال‌ حاضر ریسک‌های سیاسی و منطقه‌ای، بر بازار اثرگذار بوده‌اند.

وی افزود: در روزهای گذشته، شاهد نوسان نرخ دلار و صعود آن به کانال ۵۳ و ۵۴ هزارتومانی بوده‌ایم. در حالت عادی،؛ انتظار می‌رود روند رو به رشد بهای دلار در بازار آزاد، محرکی اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه باشد. بااین‌وجود، بروز تنش‌های داخلی و منطقه‌ای، مانع اثرگذاری مثبت نرخ دلار بر عملکرد بورس بوده است.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: تعامل دولت با صنایع و سیاست‌های اتخاذشده در قبال تولید نیز، در عمل به‌ضرر صنایع است و سودآوری تولید را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. در واقع از سیاست‌گذاری دولت می‌توان با عنوان دست‌اندازی به سود صنایع نام برد. این دست‌اندازی به متغیری ثابت و موثر بر عملکرد بورس بدل شده است. از جمله این سیاست‌گذاری‌های کاهنده سود صنایع، می‌توان به وضع عوارض صادراتی، حذف مشوق‌های صادرات، افزایش روزافزون هزینه‌های تولید و انرژی و.... اشاره کرد. در هفته‌های گذشته نیز، روند تدوین فرآیند بودجه سال ۱۴۰۳ و همچنین برنامه هفتم توسعه به ریسک دیگری در بازار سرمایه بدل شده است.

از روند تدوین برنامه‌های یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که دولت به صنایع به‌چشم منبعی برای درآمدزایی نگاه می‌کند یا به‌بیان دیگر، سودآوری صنایع به محملی برای کسری بودجه دولت بدل شده است. همین نگاه نیز تاثیر منفی بر عملکرد بازار سرمایه خواهد داشت.

دلبری در پاسخ به سوالی مبنی بر پیش‌بینی بازار سرمایه در آینده و طی نزدیک به ۲ ماه پایانی امسال گفت: رونق در بازار جهانی، شرایط داخلی و همچنین مناسبات سیاسی ایران و سایر کشورها، از مهم‌ترین شاخصه‌های موثر بر عملکرد بازار سرمایه است. بااین‌وجود، تغییر در بازارهای جهانی مشخصه‌ای است که در بلندمدت اثرگذار خواهد بود و نباید به اثربخشی آن در کوتاه‌مدت امید داشت.

وی افزود: نرخ دلار، دیگر شاخصه‌ای است که روند قیمتی بورس را در ماه‌های پیش‌رو تعیین می‌کند. در حالت کلی، انتظار می‌رود روند رو به رشد دلار محرک بورس تهران باشد، اما این‌بار شرایط تاحدودی تفاوت دارد. روند رو به رشد نرخ دلار از تراز منفی درآمدهای دولت یا کسری بودجه و تنش‌های منطقه‌ای و ژئوپلتیک نشأت می‌گیرد. در واقع جنس افزایش دلار تنش‌زا است و نباید به اثرگذاری مثبت آن بر بورس امید چندانی داشت.

دلبری در پایان گفت: باتوجه به مجموع موارد یادشده، نمی‌توان به رونق جدی بازار سرمایه در کوتاه‌مدت امید داشت.

بازار راکد

یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه در یک‌ماهه منتهی به پایان دی‌، نوسان قابل‌توجهی نداشته و تلاطم بازار در این بازه زمانی محدود بوده است. وی درباره اثرگذاری روند رو به رشد بهای دلار بر عملکرد بازار سرمایه اظهار کرد: صعود بهای دلار با گذشت زمانبر عملکرد بازار سرمایه اثرگذار خواهد بود. رشد نرخ دلار به‌منزله تغییر در میزان سودآوری صنایع است؛ اما این اثرگذاری با گذشت زمان، روشن می‌شود. فعالان بازار در سال‌های اخیر نسبت به عملکرد بورس و سودآوری صنایع، مطلع شده‌اند؛ در نتیجه نسبت به هر نوسان یا رشد مقطعی دلار، واکنش هیجانی نشان نمی‌دهند.

فلاح گفت: صنایع موظف‌ هستند نرخ ارز حاصل از صادرات خود را با بهای تعیین‌شده از سوی دولت تسعیر کنند. نرخ تسعیر ارز نیز عموما پایین‌تر از بهای دلار در بازار آزاد است؛ بنابراین رشد بهای دلار در بازار آزاد لزوما به‌معنی تقویت سودآوری صنایع بورسی نیست. فعالان بازار سرمایه نیز عموما نسبت به این متغیرها آگاه شده‌اند. در واقع سرمایه‌گذاران بورس حرفه‌ای شده‌اند و همین موضوع نیز از شدت تصمیم‌گیری‌های هیجانی در این بازار کاسته است.

وی درباره اثرگذاری تنش‌های منطقه‌ای بر روند بازار سرمایه افزود: در ماه‌های گذشته، شاهد حمله ارتش اسرائیل به نوار غزه بوده‌ایم. با ادامه‌دار شدن این جنگ، بازار، بخشی از این تنش سیستماتیک را در خود هضم کرده است. به‌این‌ترتیب، در حال ‌حاضر از وزن تنش‌های ژئوپلتیک و اثرگذاری آن بر بازار سرمایه کاسته شده است. در واقع در این باره نیز، سرمایه‌گذاران با هوشمندی بیشتری عمل می‌کنند. فلاح در پیش‌بینی عملکرد بازار سرمایه تا پایان سال گفت: در حال‌ حاضر عملکرد صنایع بورسی کشور مثبت برآورد می‌شود. البته ریسک‌هایی همچون محدودیت در تامین انرژی صنایع، سیاست‌گذاری نادرست دولت درباره صنایع و همچنین در جریان تدوین بودجه سالانه به‌چشم می‌خورد که عملکرد بورس را به‌شکل منفی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اما همچنان باتوجه به مشکلات یادشده، سودآوری صنایع مثبت است.

این فعال بازار سرمایه گفت: باوجود تمام موارد یادشده، همواره این احتمال می‌رود که ریسک‌هایی خارج از انتظار حاصل شود و عملکرد بازار را تحت‌تاثیر منفی قرار دهد. اگر این ریسک‌های غیرقابل‌پیش‌بینی را حذف کنیم، می‌توان به بهبود عملکرد بازار سرمایه امید داشت.

سخن پایانی

شاخص کل بورس تهران در ماه‌های اخیر با اخبار و شوک‌های مثبت و منفی گوناگون سطح ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی را رو به بالا شکسته بود، اما این روند مثبت در دی‌ ادامه نیافت. شاخص کل بورس تهران در هفته اخیر، رشد ۰.۶۹ درصدی را ثبت کرد و در پایان ساعت معاملاتی روز چهارشنبه در سطح ۲ میلیون و ۱۸۵ هزار واحدی ایستاد. این شاخص در روز پایانی دی‌ نیز کاهش یافت و به سطح ۲ میلیون و ۱۶۶ هزار و ۹۴۵ واحد رسید. روند ریزشی شاخص کل در نخستین روز از بهمن نیز ادامه یافت. در روزهای پایانی دهمین ماه سال، تلاش برای فتح این سد مقاومتی به نتیجه مثبت نرسید. بازار سهام آخرین هفته دی‌ را با رشد ضعیف شاخص کل و افت اندک شاخص هم‌وزن به پایان رساند. نرخ دلار، بازیگر اصلی بازار سرمایه در هفته چهارم زمستان بود. شاخص کل بدون تغییر خاص و با بازدهی کمتر از یک‌درصدی به کار خود پایان داد. در این میان، مناقشات مرزی ایران و پاکستان و همچنین بروز تنش میان ایران و عراق، مهم‌ترین اخباری بودند که در هفته گذشته منتشر شدند و عملکرد بازارها را متاثر ساختند. در چنین شرایطی، نمی‌توان به اثرگذاری مثبت صعود دلار در بازار سرمایه نیز امید داشت.