صنعت فولاد، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه صنعتی و زیرساختی هر کشور، نقشی حیاتی در اقتصاد ملی ایفا می‌کند. بااین‌حال، صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی ناشی از قطعی برق، به‌ویژه در ماه‌های تابستانی، مواجه بوده است. این قطعی‌ها منجر به زیان‌های مالی هنگفت، کاهش تولید و تهدید جایگاه ایران به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در زنجیره تامین فولاد شده است. چالش قطعی برق در صنعت فولاد نه‌تنها نیازمند راه‌حل‌های عمومی مانند بهینه‌سازی مصرف انرژی و مدیریت زمان‌بندی تولید است، بلکه به راهکارهای تخصصی و مبتنی بر داده‌های علمی نیاز دارد. باتوجه‌به اهمیت این موضوع، در یادداشت زیر برخی تجربه‌های جهانی و راهکارهای پیشرفته‌ای که در صنعت فولاد برای مواجهه با این مشکل مورداستفاده قرار گرفته‌اند، بررسی خواهد شد.

۱) سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی با راندمان بالا

یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش ریسک قطعی برق، سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی با راندمان بالا است که به‌طورویژه برای نیازهای تولید فولاد طراحی شده‌اند. به‌عنوان‌مثال، نیروگاه شهید کاظمی فولاد مبارکه با ظرفیت ۹۱۴ مگاوات، به‌خوبی توانسته است وابستگی این شرکت به شبکه ملی را تا ۵۰ درصد کاهش دهد و تولید پایدار در زمان‌های اوج مصرف را تضمین کند. در سطح بین‌المللی نیز، شرکت تاتا استیل در هند با احداث نیروگاه‌های اختصاصی مانند نیروگاه ۱۲۰ مگاواتی خود در جمشدپور که با استفاده از گازهای فرآیندی تغذیه می‌شود، توانسته است تا ۲۰ درصد از اختلالات تولید ناشی از قطعی برق را کاهش دهد.

۲) ادغام منابع انرژی تجدیدپذیر

تنوع‌بخشی به منابع انرژی با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، یکی دیگر از استراتژی‌های پیشرفته است که توسط تولیدکنندگان بزرگ فولاد در جهان مورداستفاده قرار گرفته است. به‌عنوان‌مثال، آرکلورمیتال، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در جهان، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه ۲۰۰ مگاواتی خورشیدی در اسپانیا انجام داده است. این سرمایه‌گذاری باعث شده تا آرکلورمیتال وابستگی خود به انرژی‌های سنتی را تا ۱۵ درصد در سال کاهش دهد. در ایران، پروژه ساخت نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی خورشیدی فولاد مبارکه یک گام مهم در این راستا است و انتظار می‌رود که با بهره‌برداری از آن، تاثیرات قطعی‌های برق تابستانی بر تولید تا ۲۰ درصد کاهش یابد.

۳) استفاده از سیستم‌های ذخیره انرژی

سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی، مانند باتری‌های بزرگ مقیاس، به‌طورفزاینده‌ای توسط تولیدکنندگان فولاد برای جبران نوسانات در تامین برق مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال، شرکت پوسکو در کره جنوبی در یک سیستم ذخیره‌سازی باتری ۵۰ مگاواتی سرمایه‌گذاری کرده که می‌تواند تا ۴ ساعت برق پشتیبانی ارائه دهد. اجرای این سیستم باعث کاهش ۱۸ درصدی توقف‌های ناشی از قطعی برق در پوسکو شده است. در ایران، بررسی امکان استفاده از چنین راه‌حل‌های ذخیره‌سازی انرژی می‌تواند به تولیدکنندگان فولاد این امکان را بدهد که در برابر اختلالات کوتاه‌مدت برق، مقاومت بیشتری داشته باشند.

 ۴) بهره‌گیری از فناوری شبکه‌های هوشمند و مدیریت بار

بکارگیری فناوری‌های شبکه هوشمند و سیستم‌های پیشرفته مدیریت بار می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی، مقاومت تولید فولاد در برابر قطعی برق را افزایش دهد. در آلمان، شرکت تیسن‌کروپ استیل با پیاده‌سازی سیستم مدیریت انرژی هوشمند که مصرف انرژی را براساس شرایط لحظه‌ای شبکه تنظیم می‌کند، توانسته است مواجهه خود با قطعی‌های برق را با بهینه‌سازی مصرف انرژی و انتقال فرآیندهای غیرضروری به زمان‌های غیراوج، کاهش دهد. این رویکرد می‌تواند به‌ویژه در ایران که ناپایداری شبکه برق اغلب با اوج تقاضای صنعتی همزمان است، بسیار مفید باشد. پیاده‌سازی سیستم‌های مشابه می‌تواند به تولیدکنندگان فولاد ایرانی کمک کند تا مصرف انرژی خود را بهتر برای دسترسی به برق هماهنگ کنند و احتمال توقف تولید را کاهش دهند.

۵) استفاده از تحلیل‌های پیش‌بینی برای نگهداری و عملیات

تحلیل‌های پیش‌بینی به‌طور فزاینده‌ای توسط شرکت‌های فولاد برای پیش‌بینی و کاهش تاثیرات قطعی برق استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، شرکت نیپون استیل ژاپن از تحلیل‌های پیش‌بینی برای نظارت بر تجهیزات و الگوهای مصرف برق استفاده می‌کند که امکان نگهداری پیشگیرانه و کاهش ریسک قطعی برق در فرآیندهای حیاتی را فراهم می‌آورد. این استراتژی منجر به کاهش ۱۲ درصدی توقف‌های برنامه‌ریزی‌نشده و بهبود ۱۵ درصدی در بهره‌وری انرژی شده است. برای تولیدکنندگان فولاد در ایران، سرمایه‌گذاری در تحلیل‌های پیش‌بینی می‌تواند هشدارهای زودهنگام از اختلالات احتمالی برق را فراهم و به کاهش خسارت‌های تولید کمک کند.

چالش‌های ناشی از قطعی برق در صنعت فولاد ایران علاوه بر اینکه تهدیدی برای تولید و اقتصاد ملی محسوب می‌شود، همچنین می‌تواند جایگاه کشور را در زنجیره جهانی تامین فولاد تضعیف کند. اما تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد که با اتخاذ راهکارهای تخصصی، می‌توان اثرات منفی این چالش‌ها را به‌حداقل رساند و پایداری تولید را تضمین کرد. ضروری است که صنعت فولاد ایران باتوجه به این تجربه‌ها و با بکارگیری راهکارهای نوین، نه‌تنها از زیان‌های مالی بیشتر جلوگیری کند، بلکه به‌سوی تقویت زیرساخت‌های انرژی خود حرکت کند تا بتواند در رقابت جهانی همچنان قدرتمند باقی بماند.