تنها راه خروج از بحران ناترازی انرژی
بهروزصادقی روزنامهنگار
در زمانهای که ناترازی انرژی در کشور به مرز بحران رسیده و در ماههای اخیر سوءمدیریتها در زمینه عدمذخیرهسازی سوخت لازم برای راهاندازی و بهرهوری از نیروگاههای برقابی، سراسر کشور را با آلودگیهای فزاینده زیست محیطی روبهرو و امکان نفس کشیدن عادی را برای میلیونها هموطن بهویژه در کلانشهرها و مراکز استانها با مشکل مواجه کرده، دیگر بار بحث ضرورت رویکرد به بهرهگیری از انرژی خورشیدی بهویژه در مصارف خانگی در برخی محافل رسمی و رسانهای کشور متداول شده است. این بحث، سالها و بلکه دهههای متمادی است که در زمان اوجگیری بحرانهای ناترازی انرژی لقلقه برخی صاحبمنصبان و برنامهریزان قرار میگیرد و هر بار با یافتن راهکارهای مسکن به بوته فراموشی بازمیگردد تا باز چه پیش آید و چه ضرورت دیگری مطرح و این بحث پردامنه به فراموشی سپرده شود. این وضع در حالی است که بسیاری از کشورهای منطقه بهجای پرداختن به طرحهای پرحاشیه و زیانبار همچون تولید انرژی از نیروگاههای متکی بر سوختهای فسیلی یا انرژی اتمی بیشترین توان و همت خود را بر گسترش روزافزون بهرهگیری از انرژی پاک و تجدیدپذیر خورشیدی در مزرعههای چند ده هکتاری برای تامین برق مصرفی شهروندان و بهویژه صنایع یا حداقل بخش مهمی از صنایع و کارگاههای صنعتیشان بهکار گرفته و موفق هم بودهاند.
دهها سال است که در کشور کمآفتابی همچون انگلستان با سیاستگذاریهای اندیشمندانه، صاحبان خانهها در سراسر این کشور پهناور به بهرهگیری از پنلهای خورشیدی روی سقف خانههایشان تشویق میشوند تا افزون بر مزایای مالی، سود اقتصادی و بهرهگیری از این نعمت رایگان و پاک خدادادی، از هزینهکرد سوختهای فسیلی و پیامدهای خطرناک آن بر سلامت محیطزیست رهایی یابند. متاسفانه معلوم نیست اینگونه سیاستها و راهکارهای پذیرفته شده جهانی چرا در کشور ما موردتوجه برنامهریزان و سیاستگذاران قرار نگرفته و هرگز اقدام ارزنده و اساسی و بلکه گستردهای را در این زمینه شاهد نبودهایم؟! بهعنوانمثال سازمان انرژیهایهای تجدیدپذیر و بهرهوری انرژی برق (ساتبا) که بهمنظور ارتقای بهرهوری انرژی و استفاده هرچه بیشتر از منابع تجدیدپذیر و پاک از طریق فراهم کردن زیرساختهای لازم در کشور و افزایش بهرهوری عرضه انرژی و کاهش تلفات انتقال، توزیع و مصرف انرژی در کشور و استفاده از روشهای تولید برقی تجدیدپذیر و پاک ازسال ۱۳۷۴ تشکیل شد.
در تبصره یک این ماده بهرهگیری از منابع تجدیدپذیر انرژی بادی، خورشیدی، زمینگرمایی، آبی کوچک (تا ۱۰مگاوات)، دریایی، زیستتوده (بیومس) و ... موردتاکید قرار گرفته، اما معلوم نیست ثمره تلاشها و اقدامهای مسئولان، مدیران و متخصصان این سازمان عریض و طویل که تاکنون میلیاردها تومان اعتبارات کشور را برای انجام وظایف محوله به مصرف رساندهاند، چه بوده که امروزه کشور و جامعه با این همه بلای خانمانسوز ناشی از بحران ناترازی انرژی و پیامدهای زیانبار آن مواجه شده است.
چه امکانات و زیرساختهایی فراهم کردهاند که درصد قابلتوجهی از ۲۴ میلیون و ۴۵۰هزار واحد مسکونی سراسر کشور (براساس اطلاعات مرکز آمار از سال ۹۵ تا ۹۹) به بهرهگیری از انرژی خورشیدی روی آورده باشند تا فشار بار تامین انرژی از نیروگاههای متکی بر سوخت فسیلی و نیروگاههای برقابی کاسته شود؟ آیا عدمبرنامهریزیهای مناسب وکارآمد در این زمینهها هم از برنامهریزیهای دشمنان بوده است؟! آیا میزان انرژی خورشیدی در ایران از کشورهای اروپایی که برخی از آنان بیشتر روزهایشان خاکستری است، کمتر است؟! پس چگونه است که در پی این دههها، هنوز هم اندرخم یک کوچهایم؟! بد نیست بدانیم برپایه معیارهای علمی شناختهشده جهانی و استانداردهای بینالمللی اگر میانگین انرژی تابشی خورشید در روز بالاتر از 3. 5 کیلووات ساعت در مترمربع (۳هزار و۵۰۰ وات/ساعت) باشد، استفاده از مدلهای مختلف انرژی خورشیدی بسیار اقتصادی و مقرون بهصرفه است. این وضع در حالی است که در بسیاری از نقاط ایران، انرژی تابشی خورشید بسیار بالاتر از میانگین بینالمللی است. جغرافیا و اقلیم ایران یکی از بهترین مناطق زمین برای انواع مختلف فناوریهای انرژیهای تجدیدپذیر است. استانهای جنوبی ایران مکانی ایدهآل برای پروژههای خورشیدی هستند، زیرا روی کمربند خورشیدی جهان قرار دارند و از تابش خورشیدی بالا و میانگین
۳۰۰ روز آفتابی در سال برخوردار هستند، بهگونهایکه در برخی از نقاط حتی بالاتر از ۷ تا ۸ کیلووات ساعت بر مترمربع اندازهگیری شده است. علاوه بر این، ایران همچنین ظرفیت تولید ۱.۴گیگاوات نیروی بادی را دارد، زیرا در یک منطقه کمفشار که توسط مناطق پرفشار احاطه شده و در کریدور اصلی هوای بادها در تابستان و زمستان، قرار دارد. از اینرو باتوجه به موقعیت جغرافیایی ایران و پراکندگی روستایی در کشور، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و بهویژه انرژی خورشیدی یکی از مهمترین عواملی است که میتواند و باید در شرایط فعلی که ناترازی شدید انرژی وجود دارد، موردتوجه قرار گیرد. ضرورت این امر در همه نقاط کشور محسوس است تا جایی که در روزهای گذشته که کشور با مصیبت ناترازی انرژی و تعطیلی کسبوکارها، رکود و از فعالیت بازماندن صنایع و کارخانجات تولیدی، افزایش هزینههای مترتب بر تولید مواجه بودهاند، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان قزوین با تاکید بر اینکه این استان در پیک مصرف انرژی به ۸۰۰مگاوات برق نیاز دارد، اعلام کرد: بخش خصوصی استان آمادگی دارد، در صورت تامین بهموقع زمین و تسهیلات از سوی بخش دولتی، در مدت یک سال ۴۰۰مگاوات انرژی خورشیدی وارد مدار کند و این در حالی است که صنایع تولیدی استان از ابتدای امسال تاکنون بهسبب ناترازی انرژی برق دریافتی هر ماه ۱۳ تا ۱۵روز فعالیت داشتهاند و این امر هزینههای تولید را تا 3برابر افزایش داده است! بیتردید در شرایط فعلی که ناترازی انرژی در کشور به مرز بحران رسیده، امروزه بهرهگیری از طیف وسیع فناوریهای انرژی خورشیدی مانند گرمایش خورشیدی، فتوولتائیک، انرژی حرارتی خورشیدی، معماری خورشیدی و توسعه فناوریهای آن، یک منبع بومی پایانناپذیر و عمدتا بدون وابستگی، امنیت انرژی کشور را بهوجود میآورد. از اینرو فراهم کردن بسترهای لازم برای نصب و راهاندازی پنلهای خورشیدی کوچکمقیاس در واحدهای مسکونی، ضمن کاهش مصرف سوختهای فسیلی و پیامدهای زیستمحیطی آن، امنیت پایدار تامین انرژی و سهم ارزندهای در رفع مشکل ناترازی انرژی کشور برعهده خواهند داشت. از اینرو بجاست دولتمردان ما در این زمینه کاهلیها و غفلتهای گذشته را جبران کنند و با فراهمسازی بستر و زیرساختهای لازم برای توسعه تولید پنلهای خورشیدی و کمک به کاهش هزینههای تولید آن، مشوقهای لازم را برای گسترش هرچه سریعتر این انرژی پاک و ارزان در سراسر کشور فراهم آورند.