مسیر سخت فلز زرد
هدف‌گذاری تولید ۲۵میلیون تن طلا تا پایان برنامه هفتمزمانی که صحبت از معادن طلا می‌شود، این باور در ذهن مردم نقش می‌بندد که با معدنی بزرگ مواجه شده‌اند که از دیوارهای آن طلا آویزان است و کافی است با کمی تلاش، تمام آن را استخراج کرد. اما باید اشاره کرد که چنین باوری، کاملا اشتباه است. آن‌طور که کارشناسان و معدنکاران اظهار کرده‌اند، استخراج از معدن طلا، کار بسیار دشواری است و مدت‌های بسیاری زمان خواهد برد تا چند گرم طلا از یک معدن استخراج شود. با این وجود، اگر معادن کشور به تکنولوژی روز دنیا و همچنین ماشین‌آلات روز مجهز بودند، شاید چنین فرآیندی، زمان کمتری نیاز داشت.
استخراج طلا از یک معدن، کار آسانی نیست
همان‌طور که اشاره کردیم، استخراج طلا از یک معدن، کار چندان آسانی نیست و آن‌طور که کارشناسان گفته‌اند، در هر یک تن خاک، ۳ گرم طلا وجود دارد. حال، با یک حساب و کتاب ساده، می‌توان متوجه شد که برای استخراج یک کیلو طلا، چقدر زمان صرف خواهد شد و چند تن خاک باید بررسی شود.
معادن طلای کشور، در وضعیت چندان مناسبی نیستند و شاید، با توجه مسئولان، اوضاع استخراج طلا، کمی تغییر کند. ایران را بهشت معادن می‌دانند و برای کشور، چهره خوشایندی ندارد که در زمینه استخراج و اکتشافات جدید، با مشکلات عمده همراه باشیم. گفته می‌شود در بسیاری از مواقع، هزینه استخراج همین ۳ گرم طلا، از نرخ خود طلا بیشتر می‌شود. بنابراین، نمی‌توان تصور کرد که برداشت طلا از معادن، اقدامی آسان است. یکی دیگر از مشکلاتی که فعالان معدنی در زمینه معدن طلا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، وجود معارضان محلی است که گویا، سد راه فعالیت‌های معدنی می‌شوند. البته، وجود معارضان محلی، تنها متوجه معادن طلا نیست و سایر معادن نیز با چنین چالشی مواجهند. اما موضوع دیگری که سبب شده تا معادن طلا، نتوانند با ظرفیت بالا فعالیت کنند، حقوق دولتی است که البته، در این بخش هم، حقوق دولتی، تنها شامل حال معادن طلا نیست و شامل سایر معادن نیز می‌شود. صمت در این گزارش، تمامی چالش‌های ذکرشده در حوزه معادن طلا را بررسی کرده است.
پیش‌بینی سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری
معاون سازمان توسعه معادن و فلزات (ایمیدرو) به‌تازگی اعلام کرده است که تولید طلا در کشور تا پایان برنامه هفتم به ۲۵میلیون تن خواهد رسید. همچنین، در ارتباط با میزان سرمایه‌گذاری در معادن نیز، مطرح شده است که ۳۰میلیارد دلار برای توسعه معادن سرمایه‌گذاری می‌شود. سوال اصلی اینجاست که باوجود تمام این چالش‌هایی که وجود دارد، چگونه می‌توان به تولید ۲۵میلیون تن طلا تا پایان برنامه هفتم رسید؟ آیا این میزان سرمایه‌گذاری محقق خواهد شد؟
معاون ایمیدرو اشاره کرد؛ تولید طلا در کشور تا پایان برنامه هفتم به ۲۵ تن می‌رسد و ۳۰ میلیارد دلار برای توسعه معادن سرمایه‌گذاری می‌شود. امید امامی، معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی بیان داشت: در زمان حال، میزان تولید ماده معدنی کشور بالغ بر ۵۰۰ میلیون تن است. اگر بخواهیم حوزه طلا را بررسی کنیم، باید توجه داشته باشیم که معادن طلا، اصولا براساس فلز محتوی شمش سنجیده می‌شوند. می‌توان گفت که در حال حاضر، حدود ۱۲تن طلا از معادن کشور استحصال می‌شود. وی افزود: پیش‌بینی‌هایی در برنامه هفتم توسعه شده است که تولید طلا به ۲۵ تن در سال برسد که برنامه‌ریزی‌های لازم در این زمینه انجام گرفته است، به‌ویژه در سازمان توسعه و نوسازی، توسعه معادن زرشوران در دستور کار قرار دارد که حداقل ۳ تن به ظرفیت طلای کشور اضافه خواهد کرد. همچنین معادن «گلوجه» و سایر معادن در استان سیستان و بلوچستان، روی هم، حدود یک تن طلا تولید خواهند داشت. در مجموع پیش‌بینی سازمان توسعه این است که حداقل ۴ تن به ظرفیت طلای کشور اضافه شود که اگر چالش‌هایی در این مسیر وجود نداشته باشد، نتیجه اقدامات، همان‌طور خواهد شد که پیش‌بینی کرده‌ایم. امامی خاطرنشان کرد: در حوزه سرمایه‌گذاری، باید اشاره کرد که برای تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه، حداقل ۳۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مدنظر سازمان توسعه، پیش‌بینی شده است. لازم به ذکر است که تامین این سرمایه‌گذاری، از روش‌های مختلف مانند منابع بانکی، سرمایه‌گذاری خارجی، سرمایه بخش خصوصی و منابع دولتی که البته سهم کمتری در این حوزه دارند، صورت خواهد گرفت.
وی درباره اثر اسنپ‌بک در حوزه معدن افزود: این موضوع بحث پیچیده‌ای است، اما نخستین عاملی که می‌تواند اثرات اسنپ‌بک را کاهش دهد، هماهنگی بیشتر میان ارگان‌های دخیل در حوزه معدن است. نیاز است تا اداره گمرک و همچنین بانک مرکزی، همکاری بیشتری داشته باشد و میان ارکان تاثیرگذار در بخش معدن نیز، هماهنگی و همکاری لازم وجود داشته باشد.
امامی گفت: باید اشاره کرد که ایجاد تنوع در روش‌های صادرات، بازگشت ارز و تهاتر، می‌تواند در کاهش اثرات تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آن، نقش مهمی ایفا کند.
افزایش ۳۰ برابری حقوق دولتی
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که یکی از زیرساخت‌های توسعه معادن طلا این است که دولت موانع داخلی از جمله افزایش حقوق گمرکی و دولتی از تولیدکنندگان را تعدیل کند تا شاهد تعطیلی گسترده معادن طلای کشور نباشیم.
حسن حسینقلی، عضو کمیسیون معادن و صنایع‌معدنی اتاق بازرگانی ایران درباره مهم‌ترین چالش‌های معادن طلای کشور به صمت گفت: در ابتدا باید اشاره کرد که در ارتباط با تمام معادن، یک بحث کلی وجود دارد که البته درباره معادن طلا، موضوع کمی خاص‌تر خواهد شد. درباره معادن طلای کشور، باید گفت که در دوره‌های گذشته شورای‌عالی معادن، بخشنامه‌ای را ابلاغ کردند که این بخشنامه، هیچ همخوانی با قانون معادن نداشت. همچنین، لازم به ذکر است که اداره گمرک نیز، با دریافت عوارض، مسیر پیش‌روی معادن طلا را کمی دشوار کرده است.
حسینقلی ادامه داد: یکی از مواردی که در تمام معادن چالش‌هایی را ایجاد کرده، حقوق دولتی است. لازم به ذکر است که میزان حقوق دولتی از سال ۹۷ تاکنون، حدود ۳۰برابر شده است که این مقدار مختص به معادن طلای کشور است. سوال اصلی درباره معادن طلا اینجاست که آیا میزان تولید از سال ۹۷ تاکنون ۳۰برابر شده که میزان حقوق دولتی، ۳۰برابر شده است؟ چرا مجلس شورای اسلامی، این اجازه را به خود می‌دهد که حقوق دولتی را افزایش دهد و معادن بسیاری را تحت‌فشار قرار دهد؟ می‌توان به‌جرأت اعلام کرد که طبق آمار، حدود ۶ هزار و ۵۰۰ معدن در کشور به تعطیلی کشانده شده‌اند.
وی گفت: قانون‌هایی درباره معادن وجود دارد که درباره حقوق دولتی و در ماده ۱۴ آمده و به‌طورکامل نیز، تعریف شده است. دولت، اقداماتی را انجام می‌دهد که به‌ضرر معادن طلای کشور است. البته، این ضرر، تنها متوجه معادن طلا نیست و تمام معادن، آسیب خواهند دید. برای مثال، دولت هرساله، حقوق گمرکی را افزایش داده و رقم آن را، چندین‌برابر می‌کند که معادن طلا از این آسیب بی‌نصیب نخواهند بود. باید گفت که در میان فلزاتی که در کشور وجود دارند، یک چالش مهم برای معادن طلا وجود دارد. این چالش، یک باور اشتباهی است که در میان عده‌ای از مردم، رواج پیدا کرده است. بیشتر افراد، بر این باور هستند که می‌توان تنها با یک ماشین معدنی، روزانه حجم بسیار بالایی طلا استخراج کرد. اما، باید اشاره کنم که این باور اشتباه است و شاید از هر یک تن خاک، بتوان ۳ گرم طلا استخراج کرد. این مقدار، یعنی اگر یک میلیون گرم خاک بررسی شود، ۲ گرم طلا از آن استخراج خواهد شد. بسیاری از مواقع، هزینه‌ای که باید برای استخراج در نظر گرفته شود، از نرخ طلای استخراج‌شده، بیشتر است و چنین امری یعنی آنکه، دیدگاهی که درباره معادن طلا وجود دارد، اشتباه است.
معارضان محلی نباید مانع فعالیت شوند
رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران درباره برخی موانع پیش‌روی توسعه معادن طلای کشور توضیح داد: نیاز است تا دولت، مجلس و قوه قضائیه، مانع مزاحمت‌های محلی برای معادن طلا شوند و اجازه ندهند معارضان، مانع فعالیت شوند. باید از کسی که در یک منطقه‌ای، استخراج طلا انجام می‌دهد و برای آن منطقه اشتغال ایجاد کرده است، تشکر کرد، نه آنکه با اقداماتی که چالش‌آفرین است، برایش مانع ایجاد کرد. اینکه چون یک معدن در یک منطقه‌ای خاص فعالیت می‌کند، پس می‌توانیم جلویش را بگیریم، باور اشتباهی است. درباره طلا، هیچ‌گونه قانون خاصی از طرف مجلس تصویب و اولویت‌گذاری نشده است. مشکل این است که در دولت قبل (سیزدهم) هم به بخش معدن و معادن طلا فشارهای زیادی آمده است.
حسینقلی در ادامه این گفت‌وگو خاطرنشان کرد: درباره طلا، بحث فرآوری خیلی اهمیت دارد و یکی از چالش‌های پیش‌روی صنعت طلا محسوب می‌شود. چون همه ذخایر طلای ما طلای آزاد نیست، خیلی از ذخایر درگیر با کانی‌های خاص شده‌اند.
سخن پایانی
معادن طلای کشور، سرمایه‌هایی هستند که در کنار سایر معادن، نیازمند توجه بیشتر هستند. البته، اکنون که توجهی در این زمینه وجود ندارد تا بخواهد بیشتر شود. اما، درخواست فعالان معدنی و افرادی که نگران معادن هستند، این است که دولت، مراقب معادن باشد. آقای دولت، خانم دولت، لطفا مواظب معادن کشور باشید.
