کاهش ارزش پول ملی به عراق می‌رسد؟
فرض کنید دینار عراق در اوایل سال آینده در برابر دلار امریکا نوسان داشته باشد. در این صورت، احتمالا بیش از آنکه تاثیر عرضه نقدی بانک مرکزی عراق باشد، تحت‌تاثیر تقاضای بازرگانان و افراد فعال در بازار‌های دلاری عراق و اقلیم کردستان خواهد بود.
هر‌گونه کاهش ارزش دینار عراق در بازار بیش از آنکه وابسته به عرضه دلار‌های نقدی بانک مرکزی عراق به بازار باشد، تحت‌تاثیر سیاست‌های مالی ایالات‌متحده در قبال عراق خواهد بود. به گزارش اقتصادآنلاین، مرکز تحقیقاتی کردی «روداو» در اقلیم کردستان عراق در مطلبی با طرح این پرسش که آیا سرنوشت دینار عراق نیز به ارز‌های کشور‌های همسایه تبدیل خواهد شد یا خیر می‌نویسد: «ارز‌های کشور‌های همسایه عراق در حال کاهش ارزش قابل‌توجهی هستند. تنها در یک سال اخیر لیر ترکیه به میزان ۳۸ درصد و پوند سوریه باوجود افزایش مقطعی اخیر ارزش پس از سقوط اسد به‌میزان ۵۰ درصد از ارزش خود را در برابر دلار امریکا از دست داده است. این نوسانات چشمگیر در ارز کشور‌های همسایه عراق به دو صورت مستقیم بر دینار عراق تاثیر می‌گذارد. نخست آنکه ارزش تجارت عراق با این کشور‌ها سالانه بیش از ۲۰ میلیارد دلار است که وابستگی متقابل اقتصادی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند.
دومینوی کاهش ارزش پول ملی
بازار‌های ارزی بدون نظارت و حواله‌ها از عراق به کشور‌های خارجی باعث شده که دینار عراق در این بازار‌ها با نرخی تقریبا ۱۵درصد کمتر از ارزش رسمی تعیین‌شده توسط بانک مرکزی عراق در برابر دلار امریکا معامله شود. دلایل کاهش ارزش ارز‌های کشور‌های همسایه عراق متفاوت از یکدیگر هستند. برای مثال، کاهش ارزش لیر ترکیه ناشی از افزایش کسری مالی، عدم‌توازن سیاسی بودجه و مواضع سیاسی حزب عدالت و توسعه در واکنش به تحولات منطقه بوده است. در همین حال، سقوط ارزش پوند سوریه را می‌توان به‌دلیل جنگ جاری، بی‌ثباتی، تحریم‌های اقتصادی و عدم‌اطمینان درباره دولت نوظهور تحت رهبری محمد الجولانی دانست.
در این میان، چرا دینار عراق روزانه در بازار نوسان می‌کند و به‌طور‌مداوم بیش از 20 هزار دینار بالاتر از نرخ رسمی بانک مرکزی برای هر ۱۰۰ دلار معامله می‌شود؟ انتظار می‌رود عراق در اوایل سال آینده روند صدور دلار‌های نقدی را تغییر
دهد.
به‌جای بانک مرکزی، چندین بانک به‌صورت روزانه برای گردشگرانی که از طریق فرودگاه به خارج از کشور سفر می‌کنند، دلار نقد صادر خواهند کرد. در حال‌حاضر این سیستم در فرودگاه‌های اقلیم کردستان در مقایسه با فرودگاه‌های مرکز و جنوب عراق متفاوت است. در حال‌حاضر، بانک تجارت عراق که مسئول صدور دلار برای گردشگران در فرودگاه‌های اربیل و سلیمانیه است، تنها بخش کوچکی از دلار را با نرخ و ارزش بانک مرکزی در اختیار مسافرانی قرار می‌دهد که از این فرودگاه‌ها خارج می‌شوند.
در مقابل، باوجود محدودیت تعیین‌شده بانک مرکزی برای نقدینگی روزانه برای گردشگران، مسافران سایر فرودگاه‌ها روزانه مقادیر قابل‌توجهی بیشتری دلار دریافت می‌کنند. این اختلاف بدان‌خاطر است که سایر معاملات دلاری باید از طریق بانک‌ها و اعتبارات انجام شوند.
بانک مرکزی عراق در امسال در مقایسه با سال گذشته تغییرات قابل‌توجهی را در زمینه صدور دلار نقدی و حواله اعمال کرده است. مجموع حواله‌ها از ۵۸ میلیارد دلار فراتر رفته در حالی که صدور نقدی تنها ۳.۸ میلیارد دلار است. در مقابل، مجموع حواله‌ها در سال گذشته ۳۷.۶ میلیارد دلار بود که میزان انتشار نقدی آن ۹.۱ میلیارد دلار بوده است. اگرچه میزان انتشار نقدی امسال کمتر از نصف سال گذشته بوده، اما میانگین تفاوت بین قیمت‌های بازار و نرخ‌های بانک مرکزی برای ۱۰۰ دلار تقریبا بدون تغییر باقی مانده است.
نکته کلیدی دیگر در رابطه با ارز‌ها آن است که ارزش تمامی ارز‌ها از جمله دلار امریکا در امسال بی‌ثبات بوده است. دلار امریکا که به‌طور‌گسترده برای تجارت جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، نوسان داشته و در برابر برخی ارز‌ها با کاهش ارزش مواجه شده و در برابر برخی ارز‌ها افزایش ارزش داشته است.
با نگاهی به چشم‌انداز‌های پیش‌بینی‌شده توسط نهاد‌های مالی و بانکی، چون سیتی‌بانک، جی پی مورگان و دویچه بانک می‌توان گفت که دلار امریکا قوی‌تر خواهد شد و عدم‌اطمینان درباره ارزش سایر ارز‌ها در برابر آن وجود خواهد داشت. این امر به تغییرات بالقوه سیاست توسط دولت ایالات‌متحده، از جمله افزایش احتمالی تعرفه‌ها، افزایش تورم و رشد اقتصادی پیش‌بینی‌شده امریکا در سال ۲۰۲۵ نسبت داده می‌شود.
آیا ارزش دینار عراق در سال ۲۰۲۵ کاهش می‌یابد؟
این مرکز پژوهشی کردی در ادامه با‌اشاره به چشم‌انداز دینار در سال پیش‌رو می‌نویسد: « در سال ۲۰۲۴، میزان پول صادر‌شده از طریق حواله نسبت به سال قبل از آن ۳۲ درصد افزایش یافته این در حالی است که مقدار نقدینگی ۵۶ درصد کاهش یافته است.
با این وجود، نکته جالب توجه آن است که ارزش دلار نه با همان نرخ کاهش عرضه نقدی به بازار کاهش یافته و نه تغییرات قابل‌توجهی از خود نشان داده است. در امسال، مجموع وجوه نقد و حواله صادر‌شده توسط بانک مرکزی عراق از ۶۲ میلیارد دلار گذشت. از این میزان، حواله‌ها بیش از ۵۸ میلیارد دلار بوده در حالی که صدور اوراق نقدی به به ۳.۸ میلیارد دلار کاهش یافته است. یکی دیگر از جزئیات قابل توجه از داده‌های بانک مرکزی عراق، نوسان در مقدار کل پول چاپ شده است.
براساس داده‌ها تا تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۲۴ کل پول چاپ شده توسط بانک مرکزی ۱۰۴.۱ تریلیون دینار بوده، این در حالی است که تا ۳۰ نوامبر ۲۰۲۴، این مقدار به ۱۰۱.۳ تریلیون دینار کاهش یافت. از این مجموع، کمتر از ۱۰ درصد در داخل بانک‌ها نگهداری می‌شود، در حالی که بیش از ۹۰ درصد در خارج از سیستم بانکی در گردش است. این حجم قابل‌توجه نقدینگی خارج از بانک‌ها بیش از صدور دلار نقدی توسط بانک مرکزی از ظرفیت بالقوه برای تاثیرگذاری بر نرخ دلار در بازار برخوردار هستند».
چشم انداز لیر ترکیه و پوند سوریه
مرکز تحقیقاتی «روداو» در ادامه با اشاره به چشم‌انداز لیر ترکیه و پوند سوریه در سال ۲۰۲۵ میلاید می‌نویسد: « سال گذشته پیش‌بینی شد که لیر ترکیه یک‌سوم ارزش خود را در برابر دلار امریکا تا سال ۲۰۲۴ از دست خواهد داد. در حال‌حاضر، کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر دلار به صورت روزانه ادامه دارد و اخیرا به پایین‌ترین سطح خود رسید و یک دلار امریکا از ۳۵ لیر ترکیه عبور کرد. همانند ریال ایران، لیر ترکیه در 5 سال گذشته بیش از ۹۰ درصد ارزش خود را در برابر دلار امریکا از دست داده است. در سال ۲۰۱۸، یک دلار معادل ۴.۵ لیر بود. اکنون این نسبت به ۳۵ لیر رسیده است. این کاهش شدید تا حد زیادی به کسری مالی رو به رشد نسبت داده می‌شود که تا پایان نوامبر ۲۰۲۴ به
۱۶.۶ میلیارد لیر رسید، در حالی که کسری نقدینگی به ۶۲.۲ میلیارد لیر افزایش یافت. این چالش‌ها باوجود انتظارات مداوم برای بدتر شدن تورم در ترکیه ادامه دارد. بر اساس اطلاعات سازمان ملل ۹۰ درصد جمعیت سوریه زیر خط فقر زندگی می‌کنند. پس از سقوط و کناره‌گیری بشار اسد، او اقتصادی را برجای گذاشت که برای احیای آن نیاز به ده‌ها میلیارد دلار سرمایه وجود دارد. واحد پول ملی سوریه نیز دستخوش تغییرات مهمی شده است، از جمله چاپ مجدد پوند سوریه برای حذف چهره بشار اسد و رفع کاهش ارزش آن. از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، پوند سوریه بیش از ۹۰ درصد ارزش خود را در برابر دلار امریکا از دست داده است. در روز‌های منتهی به خروج اسد، یک دلار امریکا به ۳۰ هزار پوند سوریه رسید، در حالی که پیش از بحران سوریه، هر دلار ۵۰ پوند سوریه بود. درحال‌حاضر، در بازار سوریه با نرخ‌هایی بین
10 هزار تا 15 هزار پوند سوریه به ازای هر دلار امریکا یا تقریبا ۱۰۰ دلار برای ۱ تا ۱.۵میلیون پوند سوریه معامله صورت می‌گیرد. نکته جالب‌توجه اینجاست که در بازار‌های عراق و اقلیم کردستان، پوند سوریه ارزش بالاتری در مقایسه با داخل سوریه دارد. ارزش پول جدید سوریه که ترکیه برای چاپ آن پیشنهاد یاری‌رسانی به دمشق را ارائه داده به‌دلیل نامشخص بودن ذخایر بانک مرکزی و کل مبلغی که قرار است چاپ شود، برای سال آینده در وضعیتی نامعلوم باقی مانده است. در نتیجه، آینده پوند سوریه و ارزش آن در برابر دلار امریکا در سال ۲۰۲۵ نامشخص است».
تاثیر نوسانات دلار بر ارز‌های جهانی در سال ۲۰۲۵
این اندیشکده در ادامه با اشاره به چشم‌انداز تاثیر نوسانات دلار بر ارز‌های کشور‌های جهان در سال پیش روی میلادی می‌نویسد:
« دلار امریکا به‌عنوان ارزی که در سطح جهانی معامله می‌شود، تقریبا یک سوم اقتصاد جهان را تشکیل می‌دهد.
در سال ۲۰۲۴، به‌دلیل سیاست‌های فدرال رزرو ایالات‌متحده، دلار عملکرد متفاوتی را تجربه کرد: کاهش ارزش در برابر برخی ارز‌ها در حالی که در برابر ارز‌های دیگر به ویژه ارز‌های خاورمیانه، از جمله ترکیه، ایران و سوریه، با نرخ‌های متفاوت افزایش یافت.
ارزش دلار امریکا در امسال میلادی در برابر بات تایلند ۱۱.۵ درصد، در برابر پوند انگلیس ۸.۱ درصد، در برابر کرون سوئد ۶ درصد و در برابر یورو ۴.۴ درصد کاهش یافت. در مقابل، ارزش دلار امریکا در امسال در برابر لیر ترکیه ۲۴.۸ درصد، در برابر پول برزیل ۸.۳ درصد و در برابر روپیه هند ۱.۱ درصد افزایش یافت.
سال ۲۰۲۴ به عنوان یک دوره پرتلاطم برای بازار‌های مالی با شوک‌هایی در تورم، سیاست‌های بانک مرکزی، تغییرات ارز دیجیتال و رشد اقتصادی مشخص شد. با این وجود، وضعیت اقتصاد جهانی، تجارت بین‌الملل و چشم‌انداز ارز‌ها در سال ۲۰۲۵ تا حد زیادی به سیاست‌هایی بستگی خواهد داشت که پس از تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایالات‌متحده از سوی واشنگتن اجرا خواهند شد.
ایالات متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان، ۳۰.۳ تریلیون دلار از اقتصاد ۱۱۵ تریلیون دلاری جهان را به خود اختصاص داده که تاثیر جهت‌گیری آن کشور برای آینده ثبات ارز را به شدت حائز اهمیت می‌سازد».
