اسـتـمـرار رکـود
مدت‌های مدیدی است که بازار خودرو در شرایطی خاص و پیچیده قرار گرفته است. رکود عمیق و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، همچنان این بازار را در چنبره خود گرفته و باعث کاهش حجم معاملات آن شده است. بازار خودرو مهرماه را نیز همچون ماه‌های گذشته با رکود آغاز کرده است؛ رکودی که نه‌تنها کمرنگ شدن تقاضا را نشان می‌دهد، بلکه در کلیت تناقض‌هایی جدی در فضای معاملات به چشم می‌خورد. در دو هفته اخیر، روند معاملات به‌شدت کاهش یافته و حتی خریداران واقعی نیز به‌دلیل قیمت‌های رو به افزایش، محدودیت بودجه و ابهامات گسترده در سیاست‌های واردات و تولید، برای خرید دست نگه داشته‌اند. به اعتقاد کارشناسان این وضعیت، بازتاب عمیق ضعف مدیریت بازار خودرو و سیاست‌گذاری‌های ناکافی است، اینکه در چند سال گذشته هیچ راهکار مؤثری برای ثبات بازار به اجرا درنیامده است. نوسانات قیمتی که بیشتر متاثر از تحولات نرخ ارز و هیجانات سیاسی است، همچنان با شدت بازار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر، عدم‌تعادل میان عرضه و تقاضا و نیز محدودیت در واردات، شرایطی را به وجود آورده که بازار خودرو بیشتر در حالت انتظار و بلاتکلیفی به سر می‌برد تا رونق و پویایی. به اعتقاد کارشناسان بازار خودرو، این رکود نه یک پدیده کوتاه‌مدت که نشانه‌ای از بیماری عمیق‌تر در ساختارها و سیاست‌های کلی صنعت و بازار خودرو کشور است. صمت در این گزارش نگاهی دارد به وضعیت بازار خودرو در یکی دو هفته اخیر که در ادامه می‌خوانید.
بازار در چنبره مشکلات
بازار خودرو طی روزهای اخیر همچنان در وضعیت رکود به سر می‌برد. سطح معاملات پایین است و خریداران واقعی به‌دلیل افزایش قیمت‌ها و مشکلات اقتصادی تمایل کمتری به خرید نشان می‌دهند. اما در عین حال، نوسانات قیمتی وجود دارد که بیشتر ناشی از عوامل بیرونی مانند نوسانات نرخ ارز و تحریم‌هاست تا تغییرات در عرضه و تقاضا. این وضعیت منجر به سردرگمی و نااطمینانی در بازار شده و فضا را برای افزایش تورم قیمتی باز نگه داشته است. سرمایه‌گذاران در بازار خودرو، به‌دلیل رکود اقتصادی و شرایط نامشخص سیاست‌های ارزی و واردات، با احتیاط عمل می‌کنند. بسیاری از آنها ترجیح می‌دهند برای حفظ سرمایه خود از خریدوفروش خودرو خودداری کنند و منتظر شفافیت بیشتر در قوانین و بازار بمانند. این رویکرد کاهش حجم معاملات را به همراه داشته و فشار روانی بر قیمت‌ها افزوده است. در نتیجه، قیمت‌ها تا حدی بالا باقی مانده، اما حجم خریدوفروش کاهش یافته است.
پیش‌بینی روند آینده
با توجه به شرایط موجود و عدم‌تحقق سیاست‌های مشخص و پایدار در واردات و تولید خودرو، روند بازار احتمالا همچنان با نوسانات همراه خواهد بود و افزایش قیمت‌ها به‌طور نسبی ادامه پیدا می‌کند. البته در برخی بازه‌ها ممکن است به‌دلیل افزایش عرضه، کاهش قیمتی موقت نیز ببینیم. در این وضعیت، به مصرف‌کنندگان واقعی توصیه می‌شود قبل از خرید به نیاز واقعی خود توجه کنند و از تصمیم‌گیری‌های هیجانی پرهیز کنند. همچنین با توجه به اینکه قیمت‌ها ممکن است نوسان داشته باشند، توصیه می‌شود برای کاهش آسیب‌های مالی، خرید را به فصل‌هایی که عرضه بهتر است موکول کنند و از بازار غیررسمی و دلالی پرهیز کنند تا متضرر نشوند.
در یکی دو هفته اخیر فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک هم تاثیر قابل‌توجهی بر بازار خودرو ایران داشت. به اعتقاد کارشناسان این حوزه، این تاثیرگذاری از چند کانال اصلی قابل تحلیل است. نخست اینکه این مکانیسم باعث بی‌ثباتی اقتصاد کلان و جهش نرخ ارز می‌شود؛ بازاری که شدیدا به نوسانات ارزی حساس است و وابستگی زیادی به واردات قطعات خودرو دارد. افزایش نرخ ارز مستقیم به افزایش هزینه تولید و نرخ نهایی خودرو منجر می‌شود و این فشار، مصرف‌کنندگان واقعی را بیش‌ازپیش تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
دوم اینکه اسنپ‌بک می‌تواند زنجیره تامین قطعات خودرو را دچار اختلال کند که باعث کمتر شدن تیراژ تولید و کاهش تنوع محصولات در بازار می‌شود. این روند بازار را به سمت خودروهای قدیمی‌تر و با کیفیت پایین‌تر سوق می‌دهد و از کیفیت و ایمنی خودروها می‌کاهد. سوم اینکه تشدید انتظارات تورمی و افزایش هراس در بازار، باعث ایجاد موج‌های سفته‌بازی و افزایش روانی قیمت‌ها خواهد شد که این خود به وخامت شرایط می‌افزاید. اما شدت تاثیر این مکانیسم تا حد زیادی به واکنش سیاست‌گذاران داخلی و نحوه مدیریت دولت و بانک مرکزی، و همچنین نقش شرکای تجاری خارجی مثل چین بستگی دارد. اگر مدیریت مناسبی صورت نگیرد، این اثرات منفی می‌توانند بحران عمیق‌تری در بازار خودرو ایجاد کنند. البته برخی کارشناسان معتقدند اثر فعال‌سازی اسنپ‌بک بیش از ۳۰ درصد بر بازار و اقتصاد ایران نخواهد بود و با مدیریت به‌موقع و استفاده از ظرفیت‌های داخلی، می‌توان حداقل تا یک سال از شوک‌های شدید جلوگیری کرد اما شرایط به‌هرحال چالش‌برانگیز خواهد ماند.
بازار خودرو در رکود، نیم‌نگاهی به رونق دارد
مسیح فرزانه، کارشناس و فعال حوزه خودرو درباره وضعیت کلی بازار خودرو با توجه به خبرهای سیاسی که از گوشه و کنار شنیده می‌شود به صمت اظهار کرد: شرایط بازار خودرو کاملا گره خورده به رویدادهای اقتصاد سیاسی و این بازار درگیر رکودتورمی تعمیق شده حاصل از تشدید فشارهای اقتصادی از سال ۱۴۰۰ به بعد است. طبعا ادامه روند کنونی می‌تواند سبب تعطیلی کسب‌وکارهای متعددی پیرامون بازار خودرو به‌ویژه در بخش فروش شود که متاسفانه در ادامه سبب تعدیل نیرو شده و گستره آن بیش از این نیز خواهد شد.
دلار بالا رفت، اما کسی به بازار خودرو هجوم نبرد
فرزانه بازار خودرو را یک موجود هوشمند می‌داند که متاثر از فضای اقتصادی و میزان عرضه و تقاضا واکنش نشان می‌دهد. وی در این‌باره اظهار کرد: بازار خودرو کاملا هوشمند و دارای یک ترموستات خودکار است و خودش هوشمندانه نسبت به میزان عرضه و تقاضا و درصد تورم و نرخ ارز واکنش نشان می‌دهد. در چند روز اخیر و پس از رشد نرخ دلار، همانند ۲ سال اخیر، دیگر هجوم و حرکات هیجانی از سوی خریداران برای حضور در بازار خودرو دیده نمی‌شود که این امر با وجود شرایط دشوار اقتصادی، کاهش درآمدها و رشد تورم سبب ضعیف شدن جیب مصرف‌کننده شده که به هیچ وجه عجیب نیست. با ادامه این روند، خودرو بیش‌ازپیش از ردیف نیازهای اولیه خانواده خارج خواهد شد و در ردیف‌های پایین‌تری نسبت به هزینه‌های روزمره و خوردوخوراک و بهداشت و سلامت و اجاره‌خانه و... قرار می‌گیرد که البته اگر واقع‌بین باشیم همین الان هم در این ردیف قرار گرفته است.
وی ادامه داد: در یکی دو هفته اخیر میزان افزایش قیمت‌ها نیز میانگین ۲ تا ۳ درصد در بازار بوده و همچنان نرخ حقیقی خودرو حدود ۳۰ درصد از نرخ ارز عقب‌تر است، اما رکود تعمیق شده و کاهش توان اقتصادی مصرف‌کننده و نبودن پول دست مردم، این اجازه را به بازار نمی‌دهد که هم‌راستای افزایش نرخ دلار از خودش واکنش صعودی ناگهانی نشان دهد.
کارشناس بازار خودرو در ادامه درباره رفتار سرمایه‌گذاران در بازار خودرو گفت: سرمایه‌گذاری در بازار خودرو با توجه به تغییر پارادایم این حوزه سبب شده خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای در بلندمدت با افزایش ریسک‌های اقتصادی شود. به همین دلیل بازار خودرو به‌واسطه چنین رویدادی عموما سرمایه‌گذارانی را بیشتر در خود می‌بیند که به‌عنوان کسبه و فعال این بازار به‌شمار می‌آیند و سعی می‌کنند برای روشن نگاه داشتن چراغ کسب خود اقدام به اعلام قیمت‌های رقابتی به‌ویژه روی خودروهای وارداتی کنند.
فروشندگان خودرو بیش از خریداران آن است
فرزانه به مصرف‌کنندگان توصیه کرد خودرو موردنظرشان را خریداری کنند و ادامه داد: من همیشه یک پیام کلی برای مصرف‌کنندگان دارم اینکه از نوسان‌گیری در بازار خودرو پرهیز کرده و چنانچه به خودرو نیاز دارند با کمی جست‌وجو و حتما انجام کارشناسی معتبر حتی برای خودروهای صفر کیلومتر، جهت مصرف در بلندمدت و در بازاری که رکود بر آن چنبره زده و تعداد فروشندگانش بیش از خریدارانش است، خودرو موردنظرشان را خریداری کنند. تصور اینکه عموم اقلام روزانه و سرمایه‌ای در کشور به‌واسطه تورم و عدم‌سیاست‌گذاری پایدار رشد نرخ دارند، اما در این میان توقع برود که خودرو ارزان شود، به‌نظرم کاملا ساده‌انگارانه و به‌دور از واقعیت است.
نوسانات بازار خودرو ادامه دارد
امیرحسین برخورداری، کارشناس بازاز خودرو نیز درباره وضعیت بازار خودرو کشور با اشاره به اینکه قیمت‌ها روند صعودی در پیش گرفته‌اند به صمت گفت: بازار خودرو نه در اوج فعالیت و نه در رکود کامل است، بلکه قیمت‌ها به مرور و با احتیاط در حال افزایش هستند و بازار همچنان اخبار را دنبال می‌کند و تا زمانی که یک رویداد نظیر اسنپ‌بک یا تحریم یا هر اتفاق سیاسی قطعی نشود، این رویکرد بازار با شتاب آهسته و با احتیاط پیش می‌رود.
وی ادامه داد: قیمت‌ها در بازار خودرو طی روزهای گذشته افزایشی بوده و به نظر می‌رسد با روند مشابه ارز این قیمت‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند و این روند احتمالا ادامه‌دار خواهد
بود. برخورداری در پایان تاکید کرد: روند رویدادهای سیاسی به‌گونه‌ای نیست که بتوان شریط بهتری را در آینده پیش‌بینی کرد؛ بنابراین احتمالا روند افزایش قیمت‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
در حوزه خودروهای داخلی این افزایش در بازار اتفاق می‌افتد و در حوزه خودروهای وارداتی الزام واردکنندگان به استفاده از ارز با مرجع خود یا دیگران باعث می‌شود هم قیمت‌های شرکتی افزایش پیدا کند و هم بازار، از این‌رو خرید خودرو پیش از قطعی شدن هر رویداد منفی سیاسی می‌تواند به نفع مصرف‌کننده واقعی باشد.
سخن پایانی
بنابراین گزارش بازار خودرو راکد است و اندکی نوسان نرخ هم دارد و با این وضعیت مهر پاییز ۱۴۰۴ را شروع کرده است. براساس پیش‌بینی کارشناسان بازار خودرو همچنان در پاییز امسال هم با مجموعه‌ای از مشکلات ساختاری، اقتصادی و سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کند. رکود تورمی، سیاست‌های نامشخص ارزی و تعرفه‌ای و همچنین عدم‌ثبات در روند واردات و تولید، باعث شده بازار به سوی عدم اعتماد و بی‌ثباتی قیمت‌ها حرکت کند. تا زمان اصلاح این موانع، انتظار بهبود قابل‌توجه و پایداری در بازار بعید به نظر می‌رسد. در این میان پیشنهاد و توصیه کارشناس به مصرف‌کنندگان این است که با احتیاط و آگاهی کامل وارد بازار شوند و از هیجان‌های کوتاه‌مدت پرهیز کنند.
