قاره سیاه درخشان
اقتصاد مدرن افریقای‌جنوبی براساس فعالیت‌های معدنی شکل گرفته است. باوجود گذشت بیش از ۱۵۰سال از کشف نخستین معادن الماس و طلا در این کشور، همچنان معادن و فعالیت مربوط به آنها نقشی اساسی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کنند. اگرچه سهم معادن به‌تدریج کاهش یافته، اما همچنان محور بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در این کشور است. صمت طبق گزارش‌های سه‌شنبه هر هفته، این‌بار معادن مهم الماس واقع در افریقای‌جنوبی را بررسی کرده است.
تاثیر معادن بر سیاست و جامعه افریقا
معدن در افریقای‌جنوبی تنها بر اقتصاد این کشور تاثیر ندارد، بلکه سیاست و جامعه این کشور نیز تحت‌تاثیر معادن و فعالیت‌های آنها قرار داشته است. باوجود اینکه افریقای‌جنوبی به معادن طلا، الماس، پلاتینیوم و زغال‌سنگ شناخته شده است، اما معادن دیگری همچون کروم، وانادیوم، تیتانیوم و... هم در این کشور وجود دارد و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
در سال ۲۰۱۸ بیش از ۴۵۶، ۴۳۸ نفر به‌صورت مستقیم در بخش معادن در افریقای‌جنوبی مشغول به کار بودند. برآورد شده است که در ازای هر نفر شاغل در معدن، 9 نفر نیز به وی وابسته هستند. بخش معدن یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی است که در سال‌های متمادی جذب‌کننده سرمایه خارجی بوده است. این بخش در سال ۲۰۱۸ بیش از ۳۵۱ میلیارد راند تولید ناخالص داخلی برای افریقای‌جنوبی داشته است.
معدن در واقع یک صنعت منحصر به فرد برای افریقای‌جنوبی است. شکل‌گیری شهرها در اطراف معادن شروع شد. شرکت‌های استخراج معدن ناچار به ایجاد زیرساخت‌ها، رفاهیات، فروشگاه‌ها و امکانات برای کارگان و خانواده‌های آنها شدند. شرکت‌های معدنی افریقای‌جنوبی نخستین صندوق جبران خسارت کارگران جهان را تاسیس کردند. آنها همچنین بیشترین سرمایه را برای تاسیس موسسه تحقیقات پزشکی افریقای‌جنوبی خرج کردند.
اگرچه بخش معدن مانند گذشته بر اقتصاد افریقای‌جنوبی مسلط نیست، اما معدنکاری بخش عمده‌ای از درآمد ارزی این کشور را تشکیل می‌دهد. اقتصاد 4 استان از ۹ استان و چندین شهر بزرگ تحت‌تاثیر معادن است. زغال‌سنگ منبع ۹۰درصد تولید برق افریقای‌جنوبی است، در نتیجه هر بخش دیگری از اقتصاد به‌شدت به استخراج زغال‌سنگ وابسته است. خریدهای صنعت معدن از انواع چکمه‌ها گرفته تا ماشین‌آلات سنگین و حتی خدمات ریلی تقریبا به‌اندازه تولیدات خود صنعت اشتغالزا و درآمدزا است. صنعت معدن از طرق مختلف از جمله انواع مختلف مالیات مستقیم و غیرمستقیم به درآمد ملی افریقای‌جنوبی کمک می‌کند.
مهم‌ترین معادن الماس افریقای‌جنوبی
معدن الماس بیکن در امتداد پایین‌دست رودخانه اورنج Orange در کیپ شمالی واقع شده است. سنگ این معدن توسط کارخانه مرکزی که در سال ۲۰۰۱ در بیکن به‌بهره‌برداری رسیده است، فرآوری می‌شود. در سال ۲۰۰۴ معدن بیکن ۸۸، ۰۶۳ قیراط الماس تولید کرد. اندازه متوسط سنگ برای سال ۱.۲۹ قیراط بود. سنگ‌های قابل‌توجهی که در سال ۲۰۰۴ تولید شد، شامل یک الماس بدون نقص ۷۸.۹ قیراط (۱۵.۷۸ گرم) و بدون رنگ D بود که بیش از ۱.۸میلیون دلار به‌فروش رفت. یک الماس صورتی ۲۷.۶۷ قیراطی نیز بیش از یک میلیون دلار امریکا فروخته شد. ذخایر احتمالی ۲۱.۲ میلیون مترمکعب سنگ‌معدن در عیار سنگ ۱.۶۹ قیراط (۳۳۸ میلی‌گرم) در هر ۱۰۰ مترمکعب (۳.۳۸ میلی‌گرم در مترمکعب) است. این معدن در حال حاضر به‌دلیل توسعه، مراقبت و نگهداری بسته است. این معدن روباز و شرکت Trans Hex Group Ltd بهره‌بردار آن است.
معدن الماس کالینان
معدن الماس کالینان در شهر کالینان در ۴۰ کیلومتری شرق پرتوریا، استان خائوتنگ افریقای‌جنوبی است. در سال ۱۹۰۲ تاسیس شد و در ابتدا نام پرایمر ماین داشت که در جشن 100سالگی خود در نوامبر ۲۰۰۳ به معدن الماس کالینان تغییر نام یافت. این معدن در سال ۱۹۰۵ مشهور شد، زمانی که الماس کالینان ـ بزرگ‌ترین الماس سخت باکیفیت که تاکنون پیدا شده است ـ در آنجا کشف شد. این معدن بیش از ۷۵۰ سنگ بزرگ‌تر از ۱۰۰ قیراط (۲۰ گرم) و بیش از یک‌چهارم کل الماس‌های جهان که بیش از ۴۰۰ قیراط (۸۰ گرم) است را تولید کرده است، همچنین این تنها معدن قابل‌توجه الماس آبی در جهان است. این معدن از نوع زیرزمینی و بهره‌بردار آن شرکت Petra Diamonds است.
معدن الماس فینچ
معدن Finsch یک معدن الماس در کیپ شمالی و در ۱۶۰کیلومتری شمال‌غربی کیمبرلی واقع شده است. ذخیره این معدن برای ۲۳ سال دیگر کافی است. توسعه زیرزمینی این معدن از سال ۱۹۷۸ آغاز شد و در سال ۱۹۸۲ به‌بهره‌برداری رسید. فینچ یکی از معادن قابل‌توجه الماس در جهان است که دومین عملیات بزرگ معدنی برای تولید الماس در افریقای‌جنوبی در آن انجام شده است. این معدن از زیرساخت‌های پیشرفته معدن از جمله کارخانه فرآوری مدرن که کمی قبل از خرید شرکت پترا با هزینه تقریبی ۱۰۰ میلیون دلار به‌روز شد، بهره‌مند است. این معدن در تاریخ خود الماس‌های بزرگ و ویژه‌ای تولید کرده است و سالانه تعدادی سنگ ۵۰ قیراط تولید می‌کند. علاوه بر این، معدن به الماس‌های بزرگ‌تر از ۵ قیراطی معروف است. این معدن سرشار از الماس‌های کوچک‌تر و باکیفیت است. این معدن زیرزمینی و بهره‌بردار آن، شرکت پترا دایموندز Petra Diamonds است.
معدن الماس کوفیه فونتین
استخراج معدن برای نخستین‌بار در Koffiefontein بیش از ۱۴۰ سال پیش آغاز شد و طول عمر قابل‌توجه معدن گواهی بر کیفیت آن است. معدن Koffiefontein یک معدن الماس است که در استان فری استیت واقع در ۸۰ کیلومتری کیمبرلی واقع شده است. این معدن در سال ۱۸۷۰ آغاز به‌کار کرد. در اوایل قرن در مقیاس وسیعی کار می‌کرد. با این حال چندین منبع بازدهی این معدن را ضعیف عنوان کرده‌اند. در حال حاضر الماس‌های کوچک ۴ تا ۵ قیراط تولید این معدن است و به‌گفته کارشناسان، این معدن از پایان قرن 19 سودآور نبوده است. این معدن در طول تاریخ خود چندین بار بسته شده و هرگز به یک سایت بزرگ تولید تبدیل نشده است. کل تولید این معدن ۷.۳ میلیون قیراط (هزار و 460کیلوگرم) بود و بزرگ‌ترین الماس آن ۱۳۹ قیراط (۲۷.۸ گرم) وزن داشت. این معدن در ژانویه ۲۰۰۶ تعطیل شد. این معدن تا سال ۱۹۸۱ به‌عنوان معدن روباز مطرح بود و از سال ۱۹۸۱ زیرزمینی شد. شرکت پترا دیاموند این معدن را در سال ۲۰۰۷ از مالک آن شرکت De Beer خرید و بهره‌برداری از آن را دوباره آغاز کرد. در حال حاضر این معدن در مالکیت مشترک بین Re- Teng Diamond%۳۰ & Petra Diamonds%۷۰ است. البته بهره‌برداری از معدن توسط پترا دایموندز انجام می‌شود. تخمین زده می‌شود این معدن تا ۲۰ سال دیگر قابل‌بهره‌برداری باشد.
معدن الماس ونتیا
معدن ونتیا در سال ۱۹۹۳ آغاز به‌کار کرد. این معدن بزرگ‌ترین تولیدکننده الماس در افریقای‌جنوبی است. این معدن ۴۰ درصد از تولید سالانه الماس این کشور را در اختیار دارد. این معدن با عمق ۴۵۰ متر و مساحت ۳.۸ هکتار در شمال‌شرقی افریقای‌جنوبی در ترانسوال شمالی نزدیک به مرز زیمبابوه و در استان لیمپوپو واقع شده است. گروه De Beers در سال ۱۹۶۹ یک برنامه نمونه‌برداری را برای یافتن منبع این الماس‌های آبرفتی آغاز کرد. عملیات اجرایی در این معدن از سال ۱۹۹۰ آغاز و استخراج الماس در سال ۱۹۹۳ شروع شد. استخراج روباز در معدن ونتیا احتمالا تا سال ۲۰۲۱ ادامه خواهد داشت و هم‌اکنون مقدمات تبدیل به معدن زیرزمینی در حال انجام است که انتظار می‌رود عمر معدن را تا سال ۲۰۴۶ افزایش دهد و از حدود ۱۳۲میلیون تن سنگ معدن ۹۴ میلیون قیراط الماس تامین شود.
چرا زنان افریقا کار در معادن را ترجیح می‌دهند؟
فقر، تخریب محیط زیست، بی‌بندوباری اخلاقی، آزار و اذیت و سوءاستفاده، تصوراتی هستند که در زمینه استخراج طلای افریقا وجود دارند، اما در استخراج طلای مالی به‌عنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان، برچسب قربانی، بی‌عدالتی بزرگی درباره صدها زنی به‌شمار می‌آید که در کنار مردان مشغول کار هستند.
زنانی که در این معادن کار می‌کنند، باید نخستین کسانی باشند که می‌گویند کار در این فضا خشن و ناامن است. در دیداری که به‌تازگی با آنها داشتم، دریافتم این زنان به خطرهایی که در ذات این حرفه وجود دارد، آگاه هستند و می‌دانند حفر چاله و جابه‌جا کردن کپه خاک برای پیدا کردن تنها چند گرم طلا چه مشکلاتی دارد، اما پولی که از این کار به‌دست می‌آورند، به این زنان استقلال مالی و قدرتی می‌دهد که اگر در روستاهای خود باقی می‌ماندند و در مزارع شوهران‌شان کار می‌کردند، برای آنها دست‌یافتنی نبود. باوجود نقص‌های موجود در معادن دستی و غیرصنعتی که فناوری چندانی در آنها وجود ندارد، این حرفه به آنها قدرتی می‌دهد که در کمتر جایی می‌توانند به‌دست آورند. موضوع به این سادگی نیست که آنها به پول احتیاج دارند و منابع کمی برای دستیابی به پول وجود دارد، در واقع برای آنها کیفیت پول اهمیت دارد. این پول برای پدر یا شوهر آنها نیست، بلکه برای خود آنهاست و این موضوع در آنجا که زنان در خانواده و روستایی که در آن مشغول کار هستند، شخصیت رده دوم و تحت امر به‌شمار می‌آیند، مهم است. در معادن غیرصنعتی طلا در مالی، زنان، نیمی از نیروی کار را تشکیل می‌دهند. حضور زنان در معادن دیگر کشورهای جنوب صحرای افریقا نیز مشاهده می‌شود. در شهر کنیابا در جنوب‌غربی مالی و حوالی آن، به زنانی از کشورهای همسایه مانند بـورکینافاسو، سنگال و گینـه برخوردم که در آنجا نیز حقوق کار و حقوق سرزمینی زنان با آنچه در مالـی وجـود دارد، قابل‌مقایسه است. وقتی زنان افریقای‌غربی، کار در معادن طلا را ادامه دهند، پژوهشگران و سیاست‌گذاران ناگزیر هستند بین قوانین سرزمینی و استخراج دستی معادن به‌عنوان یک پدیده نوظهور برای امرار معاش ارتباط برقرار کنند.
معادن جای بچه‌ها نیست، اما بسیاری از زنان با کودکان نوزاد خود در معادن طلا کار می‌کنند، به این دلیل که مزایای آن خوب است و به خطرهایش می‌ارزد. یکی از این زنان معدنکار به من گفت، کار در معدن از مزرعه‌داری بسیار سخت‌تر است، اما درآمد آن خیلی بهتر است. زنان دیگر هم در تایید حرف او افزودند: کشاورزی، فصلی است و یک یا دو بار در سال می‌توان از این راه پول درآورد، در حالی که هزینه‌های زندگی به‌طورپیوسته ادامه دارد. دولت مالی تلاش می‌کند در فصل برداشت، معدنکاری را ممنوع کند، اما مردم در تمام سال به‌دنبال طلا هستند. برای بسیاری از زنان معدنکار در مالی، هدف نهایی، دستیابی به یک ملک است؛ قطعه زمینی به نام خودشان که بتوانند آن را به فرزندان خود انتقال دهند. این هدف به‌ویژه درباره خانواده‌های چندهمسره مهم است، زیرا اگر شوهر خانواده فوت کند، تضمینی وجود ندارد که بچه‌ها سهم منصفانه‌ای از ارث داشته باشند. اگر این زنان، ثروتمند شوند، می‌توانند در زمین خود ملکی بسازند و اجاره دهند و از داشتن درآمدی ثابت، اطمینان یابند.
سخن پایانی
اقتصاد افریقای‌جنوبی هنوز به‌شدت به بخش معدن وابسته است. داده‌های صادرات منتشرشده توسط سرویس درآمد افریقای‌جنوبی (SARS) برای ۶ ماه اول سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که صادرات مواد معدنی بالغ بر ۵۷۵ میلیارد راند بوده که ۵۸ درصد از کل صادرات انجام‌شده توسط افریقای‌جنوبی به شرکای تجاری خود است.
