شرط اول موفقیت؛ آموزش و اطلاع‌رسانی
بیماری از هر نوعی که باشد، سخت است. آن هم در کشوری که کمبودها و هزینه‌های سنگین درمان بیش از درد بیماری، بیماران را از پا در می‌آورد. روز جهانی هپاتیت که مصادف با ۲۸ ژوئیه است، بهانه‌ای شد که به مشکلات بیماران هپاتیتی و چگونگی ریشه‌کنی این بیماری بپردازیم.
هپاتیت، یک بیماری التهابی کبدی است که معمولا براثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما دلایل دیگری از جمله بیماری خودایمنی، مصرف داروها و مواد سمی نیز در ابتلا به آن نقش دارند. این بیماری منجر به ایجاد التهاب پیش‌رونده خفیف تا شدید شده و اغلب مانع از عملکرد درست و مناسب کبد می‌شود.
در این میان سال‌ها قبل اعلام شد که بیماری هپاتیت B تا سال ۱۴۱۰ در ایران ریشه‌کن می‌شود و اکنون که تنها ۷ سال تا تحقق این هدف باقی مانده، وضعیت شیوع این بیماری در کشور چگونه است؟
ایران و شیوع بالای هپاتیت
پیش از بررسی بیشتر بیماری هپاتیت به آماری از شیوع این بیماری که توسط رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت اعلام شده است، می‌پردازیم.
رشید رمضانی، رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت گفت: در سطح جهان ۳۵۴ میلیون مورد مبتلا به هپاتیت B و C زندگی می‌کنند که از این تعداد ۲۹۶ میلیون نفر مربوط به هپاتیت مزمن B و ۵۸ میلیون نفر هم آلوده به هپاتیت مزمن C هستند. مناطق جهان به چند دسته با شیوع بالا، متوسط و پایین هپاتیت تقسیم می‌شوند و ایران در منطقه شیوع پایین بیماری قرار دارد. در حالی که در کشورهای منطقه، میزان شیوع هپاتیت بالا است. از طرفی، در بسیاری از کشورهای جهان هپاتیت‌های ویروسی نخستین علت پیوند کبد هستند.
رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه بروز هپاتیت B و C در ایران در جمعیت خاصی مانند معتادان تزریقی رواج دارد، افزود: در این جمعیت، ۳۰ تا ۳۵ درصد آلوده به هپاتیت C هستند. از طرفی پس از 3 دوره بررسی هپاتیت B و C در زندان‌های کشور مشخص شد که میزان شیوع هپاتیت C به‌میزان ۹.۵ درصد و هپاتیت B حدود ۲ درصد است. گروه دیگری که دارای رفتارهای پرخطر هستند نیز در معرض ابتلا به هپاتیت B و C هستند؛ به‌طوری‌که ۷ درصد این افراد مبتلا به هپاتیت C هستند. در واقع اکنون بالغ بر ۱۸۵هزار مورد بیمار مبتلا به هپاتیت C در کشور داریم.
ریشه‌کنی هپاتیت C تا ۱۴۱۰
در ادامه گزارش به بررسی دقیق‌تر بیماری هپاتیت در ایران پرداخته‌ایم.
موید علویان، رئیس انجمن مطالعات کبدی بااشاره به تاریخچه نام‌گذاری روز هپاتیت و چگونگی آن به صمت گفت: ایران تنها کشوری است که در 2 موقعیت زمانی متفاوت، روز هپاتیت دارد. حدود ۲۰ سال پیش در ایران تصمیمی مبنی بر نام‌گذاری روزی برای درمان هپاتیت درماه آبان اتخاذ شد تا به‌واسطه آن، آگاهی جامعه نسبت به این بیماری تقویت شود، همچنین مسئولان نیز نسبت به این بیماری و راه‌های کنترل و جلوگیری از آن حساس‌تر شوند. کمابیش ۹ سال بعد از ایران، سازمان بهداشت جهانی ۲۸ ژوئیه را که مصادف با ۷ مرداد است، به‌مناسبت سالگرد تولد پروفسور بلومبرگ، کاشف آنتی‌ژن هپاتیت B روز جهانی هپاتیت نام‌گذاری کرد، در نتیجه ایران پیش از سازمان بهداشت جهانی، اقدامات چشم‌گیری در رابطه با بیماری هپاتیت داشته است.
وی بااشاره به آمار شیوع هپاتیت در کشور اظهار کرد: هپاتیت‌های ویروسی شامل هپاتیت‌های E، D، C، B، A و هپاتیت B و C از همه مهم‌تر هستند. زمانی شایع‌ترین علت نیاز به پیوند کبد، ابتلا به هپاتیت B بود، اما براساس آمار که به‌صورت عدد و رقم محاسبه می‌شود، در حال حاضر شیوع هپاتیت B در کل کشور کمتر از ۱.۲ درصد است که بخش زیادی از این رقم کاهشی نیز حاصل واکسیناسیون نوزادان است. همه نوزادان کشور از سال ۷۳ واکسن هپاتیت B را دریافت کرده‌اند، در سال‌های ۸۵ تا ۸۸ نیز برای ایمنی نوجوانان و جوانان کشور، طرح واکسیناسیون علیه این بیماری اجرا شد. در واقع می‌توان گفت در حال حاضر در جمعیت زیر ۳۰ سال هپاتیت B بسیار نادر است، چراکه تاکنون بیش از ۵ میلیون ایرانی واکسن هپاتیت B را دریافت کرده‌اند.
این افراد بیشتر در خطر هستند
علویان با اعلام افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به هپاتیت قرار دارند، بیان کرد: افرادی که رفتارهای پرخطر دارند، معتادان تزریقی، زندانیان، آتش‌نشان‌ها، کارکنان خدوم شهرداری، خانواده فرد مبتلا به هپاتیت و همچنین بیمارانی که نیازمند تزریق خون هستند، مانند دیالیزی‌ها، بیماران هموفیلی و تالاسمی، بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت قرار دارند.
رئیس انجمن مطالعات کبدی بااشاره به آمارهای زیاد ابتلا به هپاتیت در سال‌های گذشته و تاثیر اجرای طرح‌های واکسیناسیون بیان کرد: در گذشته هپاتیت B از مادر به فرزند هنگام تولد منتقل می‌شد، اما با اجباری شدن غربالگری زنان باردار در سال‌های گذشته، با کاهش این بیماری روبه‌رو شدیم. در حال حاضر نیز طرحی به‌صورت‌آزمایشی در کیش اجرا می‌شود که افراد ۳۵ تا ۵۵ سال به‌صورت رایگان واکسن دریافت می‌کنند و وزارت بهداشت نیز به‌دنبال اجرای کشوری این طرح است. در صورت اجرای کشوری این طرح در چند سال آینده همه افراد زیر ۵۵ سال را واکسینه خواهیم کرد که باعث کاهش شدید شیوع این بیماری خواهد شد.
وی در رابطه با هپاتیت C گفت: شیوع هپاتیت C در کشور کمتر از 0.5درصد است و به‌همین‌دلیل تعداد مبتلایان به این نوع هپاتیت در کشور کمتر از ۱۵۰هزار نفر مبتلا است، چراکه همه خون‌ها از سال ۱۳۷۵ به بعد برای هپاتیت C آزمایش می‌شوند. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۳۰ که برابر با سال ۱۴۱۰ است، کشورها باید تلاش کنند که هپاتیت C را در جامعه ریشه‌کن کنند،زیرا هپاتیت C درمان قطعی دارد و با مصرف شش‌ماهه قرص، بیماری از بین می‌رود. هپاتیت C واکسن ندارد و ریشه‌کنی بیماری ویروسی تنها با واکسن امکان‌پذیر است.
راهکار چیست؟
رئیس انجمن مطالعات کبدی، آموزش و اطلاع‌رسانی را بهترین اقدام برای ریشه‌کنی هپاتیت دانست و با ارائه راهکارهایی اظهار کرد: داروهای هپاتیت B و C در ایران تولید می‌شوند و تحت‌پوشش بیمه نیز قرار دارند، همچنین واکسن هپاتیت B ایمن، بی‌خطر و ارزان است. اما در مجموع بهترین راهکار این است که گشت سلامت راه‌اندازی کنیم تا از سلامت جامعه محافظت شود و اطلاع‌رسانی کافی در جامعه برای کنترل بیماری هپاتیت انجام گیرد. وزارت بهداشت باید تمرکز خود را روی اطلاع‌رسانی بگذارد تا به این وسیله شاهد ریشه‌کنی این بیماری باشیم.
سخن پایانی
بنا به نظر متخصصان این حوزه، بیماری هپاتیت B در ایران کنترل شده است و داروهای ایرانی درمان این بیماری با کیفیت داروهای خارجی برابری می‌کنند، همچنین هپاتیت C نیز درمان قطعی دارد و با مصرف شش‌ماهه قرص بیماری از بین می‌رود، در نتیجه امیدواریم تا سال ۱۴۱۰ با اجرای تحقیقات در این زمینه، آموزش و اطلاع‌رسانی درست درباره هپاتیت B و C، این بیماری به‌طورکامل ریشه‌کن شود.
