تجربه و تخصص حرف اول را می‌زند
تجارت خارجی ایران آنقدر در کشاکش مشکلات قرار دارد که شاید تحریم همان دیوار کوتاهی باشد که همه‌چیز را می‌توان بر گردن آن انداخت، هرچند این بند بزرگ تحریم سال‌هاست که پای تجارت را بسته و ارتباط ایران با بسیاری از کشورها را قطع کرده است، اما تحریم‌های داخلی نیز دست‌کمی از آن ندارند.
تجارت ایران مشکلات داخلی بسیاری از فرسودگی، حمل‌ونقل، بخشنامه‌های متعدد، عدم‌آشنایی رایزن‌های بازرگانی با ابزارهای هدف و... دارد، اما با وعده‌های بسیاری که پزشکیان، رئیس‌جمهوری منتخب در رابطه با مسائل تجاری و ارتباط با کشورها بیان کرده است، به‌نظر می‌رسد، اوضاع در حال تغییر باشد. در چند روز اخیر گمانه‌زنی‌های بسیاری در رابطه با گزینه‌های احتمالی وزارت صمت مطرح می‌شود و همچنان مشخص نیست در نهایت چه کسی سکاندار این وزارتخانه خواهد شد، در نتیجه بهتر است پیش از تصمیم‌گیری به بررسی اولویت‌ها و برنامه‌های هر یک از گزینه‌ها پرداخت. در این گزارش باتوجه به نظرات کارشناسی به اولویت‌های لازم برای انتخاب درست این گزینه پرداخته‌ایم.
چالش‌های تجارت
یکی از وعده‌های دولت چهاردهم، تخصص‌گرایی و ارتباط با بخش خصوصی برای جلوگیری از تصمیمات غیرکارشناسی و ناگهانی است که این موضوع یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تجارت است. پیش از این نیز صمت در گفت‌وگو با کارشناسان تجاری بارها دلایل کاهش مراودات تجاری را پرس‌وجو کرده بود که در این گزارش به گزیده‌ای از آنها اشاره خواهیم کرد.
تعدد بخشنامه‌ها
مسعود دانشمند، فعال حوزه تجارت در تشریح آثار تعدد بخشنامه‌ها بر تجارت به صمت گفت: تعدد بخشنامه‌ها بی‌اعتمادی طرف‌های خارجی به تجار و روابط تجاری را به‌همراه خواهد داشت. یکی از عمده مشکلات در حوزه تجارت ایران مربوط به تعدد بخشنامه‌ها، قوانین و دستورالعمل‌ها می‌شود که اغلب آنها نیز به‌صورت یک‌شبه صادر می‌شوند و بدون اطلاع قبلی محدودیت و ممنوعیت در امور مختلف تجاری از جمله واردات یا صادرات ایجاد می‌کنند. همچنین باید مناسبت‌های اداری به‌گونه‌ای پیش برود که توافقنامه‌های تجاری توسط وزارت صمت و کشورهای مورد قرارداد امضا شود؛ نه اینکه سال‌ها در مجلس در انتظار تصویب بماند.
بی‌ثباتی مدیریتی
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین نیز در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بی‌ثباتی مدیریتی برای کشوری مانند ایران که سیاست‌های آن متکی به افراد است، نه برنامه‌ها، مخرب و مزاحم تولیدکنندگان داخلی و تجار خواهد بود، زیرا فعالان هر حوزه‌ای با تغییر مدیریت، باید در انتظار سیاست‌های فرد جدید بمانند.
کمبود رایزن‌های تجاری
جمشید نفر، کارشناس تجاری در گفت‌وگو با صمت گفت: اگر انتظار داریم تجارت ما روند مثبتی را در پیش گیرد، این سوال مطرح می‌شود که ۱۰ کار مهمی که دولت در راستای افزایش تجارت خارجی ما انجام داده، چیست؟ آیا در خارج از کشور دفاتر تجاری فعالی را راه‌اندازی کرده‌ایم؟ آیا تعداد رایزنان تجاری ما افزایش یافته است؟ آیا مشوق‌های صادراتی خوبی برای بخش خصوصی تعریف کرده‌ایم؟
تجارت در حاشیه نظام تصمیم‌گیری
یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: متاسفانه تجارت داخلی و خارجی در حاشیه نظام تصمیم‌گیری است. حمایت بی‌تخصص از تولید موجب مخالفت با تجارت شده که در نتیجه آن، شاهد صدور بخشنامه‌هایی هستیم که دود آن به چشم مردم می‌رود. وظیفه دولت ۴ اصل سیاست‌گذاری، هدایت، نظارت و پشتیبانی است و باید باقی کار را به مردم بسپارد، اما متاسفانه اکنون دولت خود مجری، سیاست‌گذار و بازرس است.
هر چند مشکلات بسیاری در حوزه تجارت وجود دارد، اما در این گزارش تنها به همین چند مورد بسنده می‌کنیم.
تجربه حرف اول را می‌زند
محمدرضا مودودی، کارشناس تجاری بااشاره به لیست پیشنهادی برای سکاندار وزارت صنعت، معدن و تجارت به صمت گفت: وزارت صمت متشکل از ۴ وزارتخانه سنگین است که دامنه اختیارات و ماموریت‌های بسیار گسترده‌ای دارد. متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد عدم‌موفقیت وزرای بی‌تجربه در صمت بودیم، در نتیجه سکاندار آن باید دارای تجربیات کافی در همه بخش‌های این وزارتخانه باشد تا شاهد تکرار اشتباهات گذشته نباشیم.
وی باتوجه به تاکید دولت بر جوان‌گرایی کابینه بیان کرد: در حال حاضر نگاه به جوان‌گرایی دولت، یک نگاه پوپولیستی است که افکار عمومی را راضی نگه دارد و منطقی پشت آن نیست. متاسفانه تجربه مدیران جوان را در کابینه‌های قبل داشتیم که به‌دلیل نداشتن تجربه کافی و حجم عظیمی از ماموریت‌ها و ظرفیت‌ها در وزارتخانه‌ها، نتوانستند مدیریت درستی داشته باشند، چراکه آمادگی لازم را برای این راهبری استراتژیک نداشتند و به این منظور تربیت نشده بودند. جوان شدن کابینه‌ها می‌تواند به‌نفع کشور باشد، اما در صورتی که این فرصت برای جوانان از قبل مهیا شده باشد. این در حالی است که متاسفانه کشور طی ۴۵ سال گذشته مدام درگیر روزمرگی‌های صنعت، معدن و تجارت بوده، به‌گونه‌ای‌که هیچ‌گاه مدیران موفق کشور امکان لازم را برای تربیت افراد موفق در بخش‌های دیگر حوزه خود به‌صورت ویژه نداشتند که این موضوع اکنون اثرات خود را نشان می‌دهد. حال باید شاهد بازتولید چهره‌هایی باشیم که اساسا نیاز امروز کشور هستند، اما این فضا و شرایط هیچ‌گاه مهیا نشده است.
این کارشناس تجاری با بیان الزامات لازم برای جوان‌گرایی دولت اظهار کرد: حرکت کشور به‌سمت جوان‌گرایی، برنامه‌ای چندساله است که وزرای عاقل با کارنامه موفق، مدیران جوان و موفق را از همان ابتدا شناسایی و آنها را در یک بازه زمانی ۱۰ساله برای سکانداری وزارتخانه‌های مهمی چون وزرات صمت تربیت کنند. البته در صورتی که مدیر جوانی نگاه راهبردی داشته باشد و بتواند تیمی از معاونان قوی و باتجربه را دور خود جمع کند، شاید بخشی از نیازهای صمت را پاسخگو باشد.
مودودی با تاکید بر اینکه وزیر پیشنهادی باید در همه بخش‌های مربوط به وزارت صمت به‌ویژه تجارت که موتور محرکه تولید است، تجربه کافی را داشته باشد، افزود: باتوجه به تغییر و تحولات سریعی که در وزراتخانه و چهره‌های معرفی‌شده، انجام گرفته است، این نداشتن تجربه در بخش‌های مختلف مربوط به وزارت صمت، می‌تواند خطری برای دولت آینده باشد. این در حالی است که برخی چهره‌های پیشنهادی، اساسا تجربه وسیعی در تجارت یا صنعت ندارند.
سخن پایانی
تخصص و تجربه در حوزه تجارت می‌تواند باقی بخش‌های وزارت صمت را نیز به‌حرکت درآورد، در نتیجه امیدواریم باوجود چالش‌ها و ماموریت‌های بسیاری که در این وزارتخانه بزرگ وجود دارد، رئیس‌جمهوری منتخب و اعضای شورای راهبردی انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم، در انتخاب سکاندار وزارت صمت هوشیاری لازم را داشته باشند و به تجربه‌های گذشته نیز دقت کنند.
