سال‌هاست که استان ایلام با پدیده‌ای به نام خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و این امر نه تنها خسارات زیادی به بخشهای مختلف این استان وارد کرده، بلکه مناطق روستایی را با مشکلات عدیده‌ای در زمینه تامین آب شرب سالم و بهداشتی مواجه کرده است. روستاهای استان ایلام با توجه به افزایش گرما و فصل تابستان نیازمند آبرسانی هستند، در این بین طرح جهاد آبرسانی در حال اجرا است. لازم به ذکر است، خشکسالی در چند سال اخیر به گونه‌ای کمر همت به تاراج روستاهای استان ایلام بسته است که بارش‌های دو سال اخیر هم نتوانست مرهمی بر این بحران باشد.

به گفته برخی کارشناسان، کم‌آبی در روستاها در آینده‌ای نه چندان دور منجر به از بین رفتن دشت‌های سیلابی و تالاب‌ها، آسیب به محیط‌زیست، کاهش تولیدات کشاورزی، مهاجرت، کم شدن تنوع گیاهی، کاهش تولیدات دامی و حساس شدن دام‌ها به انواع بیماری‌ها خواهد شد.

کمبود آب آشامیدنی در روستاهای ایلام

عزت نوری یکی از روستاییان در گفت‌وگو با خبرنگار بازار اظهارکرد: با وجود قرار داشتن در فصل بهار، بسیاری از روستاهای استان ایلام از داشتن آب آشامیدنی مناسب بی‌بهره هستند و به همین علت در هر کوچه و محله‌ای تانکرهای آبی دیده می‌شوند که مردمانی ظرف به‌دست در صف انتظار بسر می‌برند، این در حالی است که آب داخل تانکرها هم کیفیت مناسبی ندارند.

وی افزود: گرچه آب رسانی سیار آن هم با مشکلات ریز و درشت بسیار انجام شد، اما منبع پایداری برای تأمین آب شرب در بیشتر روستاهای ایلام وجود ندارد که همین امر رفته رفته موجب می‌شود کشاورزی و دامداری اهالی روستا آسیب جدی و جبران ناپذیری ببینند.

کم شدن میزان آب‌های زیرزمین

مجید صفری یکی دیگر از روستائیان به خبرنگار بازار گفت: به سبب کم شدن ضخامت سفره‌های آب زیرزمینی و کوهستانی بودن منطقه، بیشتر روستاهای این استان مدت‌هاست دچار خشکسالی و کمبود منابع آبی شده‌اند. وی افزود: این مشکلات علاوه بر اینکه دامن کشاورزی را به شدت گرفته و عملاً یک تهدید بزرگ در این راه به حساب می‌آید، به حوزه شرب مردم نیز وارد و به یک مشکل جدی تبدیل شده است.

لزوم اخذ تدابیری اساسی برای رفع بحران کم‌آبی در روستاها

منیره معصومی کارشناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرگزاری بازار اظهارکرد: استقرار جمعیت روستایی کشور در مناطق محل سکونتشان بسیار حائز اهمیت بوده و این در حالی است که طی سال‌های اخیر با وقوع خشکسالی‌های پی در پی و ادامه‌دار، مشکلات عمده‌ای در تامین آب شرب روستاها ایجاد شده است.

وی افزود: نقش بی‌بدیل جمعیت روستایی کشور در تولید و تامین نیازهای استراتژیک و حیاتی کشور، پایداری، استقرار و صیانت مرزها، عدم مهاجرت بی‌رویه و رشد لجام گسیخته حاشیه‌نشینی در شهرها و عوامل دیگری از این دست، لزوم اتخاذ تدابیر و انجام برنامه‌ریزی‌های کلان برای تامین زیرساخت‌های اولیه روستاییان به ویژه تامین آب شرب را بیش از پیش افزایش داده است.

کاهش مشکل کم آبی در روستاهای ایلام

محمد محمدی مدیرعامل شرکت آبفای ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار بازار اظهارکرد: بی‌شک یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین زیرساخت‌های هر جامعه‌ای، تامین آب شرب و بهداشتی است.

وی افزود: تأمین آب شرب روستاهای استان ایلام، با برنامه‌ریزی دقیق و تامین اعتبار لازم از اولویت‌ها تلقی می‌شود.

محمدی ادامه داد: به منظور رفع بحران کم‌آبی در روستاها، اقداماتی قبیل آبرسانی پایدار به ۷۱ روستای استان و مرتفع کردن مشکلات حوزه تامین و زیرساخت‌های آب مناطق روستایی، احداث و بهره‌برداری ۳۰ باب مخزن ذخیره آب به حجم ۱۶ هزار و ۳۵۰ متر مکعب و همچنین شروع عملیات اجرایی ساخت ۱۴ باب مخزن ذخیره به حجم ۱۱ هزار و ۴۵۰ متر مکعب در مناطق روستایی لحاظ گردیده است.

انعقاد فاز دوم آبرسانی به ۲۱۰ روستای درگیر کم آبی

این مسئول تصریح کرد: در ادامه نیز فاز اول پروژه جهاد آبرسانی به ۱۲۸ روستای مواجه با کمبود و تنش آبی استان بر اساس قرار داد اول محرومیت زدایی منعقد شده با بسیج سازندگی سپاه امیرالمومنین(ع) استان ایلام با پیشرفت فیزیکی ۷۶ درصد در حال انجام است و قرارداد دوم جهاد آبرسانی به ۲۱۰ روستای مواجه با تنش آبی در سطح استان هم با اعتباری بالغ بر ۱۰ هزار میلیارد ریال در دستور کار قرار گرفته است.

مدیرعامل شرکت آبفای استان ایلام در پایان گفت: طرح‌ها و پروژه‌های آبرسانی متعددی در مناطق شهری، روستایی و حتی بخش کشاورزی استان ایلام آغاز و یا انجام شده که امید می‌رود با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی بتوان قدمی جدی جهت رفع کم آبی و کاهش مشکلات روستاییان برداشت.

عوامل دخیل در کم‌آبی استان ایلام

کاهش چشم‌گیر بارندگی و ذخایر آبی استان بر کسی پوشیده نیست اما باید به مسئله مدیریتی و کم کاری مسئولان در کم‌آبی سال‌های گذشته و امسال توجهی جدی داشته باشیم، چرا که در کنار کاهش بارندگی‌ها و افت آب‌های زیرزمینی، عوامل دیگری قبیل فرسودگی شبکه و نشت آب، آبیاری سنتی بخش کشاورزی، مصارف خانگی بدون مدیریت، حفر چاه‌های غیرمجاز، هدر رفت آب‌های زیرزمینی و عدم تصفیه پساب، چالش‌ها، مصرف نادرست آب و همچنین عدم مدیریت صحیح و برخورداری از برنامه اصولی که ناشی از کم‌کاری و بی‌توجهی مردم و مسئولان می‌باشند، در موضوع کمبود آب دخیل هستند.

همچنین محدودیت منابع آبی از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، نبود برنامه‌ریزی اصولی و مناسب برای استفاده از مقدار آب موجود از دیگر دلایل کمبود آب در استان ایلام هستند که نیازمند توجه از سوی مسئولان مربوطه هستند. متاسفانه هنوز استفاده مطلوب از آب به شکل یک فرهنگ درنیامده است و مجموعه اقداماتی که تاکنون در ارتباط با تأمین آب انجام شده عمدتاً در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده و کمتر به مصرف توجه شده است.از این رو در ابتدا اصلاح الگوی مصرف از جمله اقداماتی است که به منظور جلوگیری از هدررفت آب باید لحاظ کرد، برای اصلاح الگوی مصرف لازم است آموزش‌هایی توسط رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی ارائه شود و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف آب و حفظ منابع آبی و خطرات و بحران‌های مربوط به کمبود به صورت شفاف برای مردم بیان شود.

به گفته کارشناسان برای رویارویی و موفقیت در مقابله با بحران کم‌آبی لازم است تا مردم در زمینه استفاده صحیح آموزش ببینند و در رفتارهای گذشته بازنگری کنند.

راهکارهای حل معضل کم‌آبی

باز چرخانی پساب‌ها، نمک‌زدایی از آب دریا، بهبود حوزه آبریز با عملیات آبخیزداری، توسعه سیاست‌ها و قوانین مرتبط با آب، کاهش مصرف آب شرکت‌ها و صنایع، جلوگیری از حفر چاه‌‌های غیرمجاز، برخورد جدی با متخلفین و سودجویان و همچنین نظارت بر روند توزیع و مصرف آب از دیگر راهکارهای رفع بحران آب در استان به شمار می‌روند.

بررسی‌های علمی نشان داده میزان مصرف آب در کشاورزی سنتی بسیار بالاست، از این رو باید استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین در کشاورزی، جایگزین آبیاری سنتی شوند، لازم به ذکر است استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی می‌تواند در کاهش مصرف آب بسیار تاثیرگذار باشد. همه می‌دانیم که مبتلا شدن به بیماری‌ها، فقر و مهاجرت، نابودی زیستگاه‌ها، از دست رفتن تنوع زیستی، گرسنگی و... ازجمله مشکلات ناشی از کم آبی می‌باشد، در همین راستا می‌بایست با برنامه‌ریزی و استفاده از ابزارهای نوین نسبت به حل چالش و بحران آب گام‌های اساسی برداشته تا شاهد رفع مشکلات موجود باشیم.

سخن پایانی

تأمین نیازهای اولیه جوامع روستایی به ویژه آب شرب از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده که باعث حفظ و بقای جمعیت روستایی در سکـونتگاه‌های فعلی خواهد شد، از این رو تلاش برای رساندن آب سالم و پایدار به مردم روستاهای استان ایلام یکی از اهداف اساسی است که باید به صورت جدی مورد توجه مسئولان مربوطه قرار گیرد.