ادویه گرانی که از آن به عنوان طلای سرخ نام برده می‌شود و نامش یادآور خراسان جنوبی به عنوان دارنده دومین سطح زیرکشت زعفران جهان است. اما این روزها بازار زعفران وضعیت مناسبی ندارد و هم تولید‌کنندگان و کشاورزان و هم فروشندگان از شرایط راضی نیستند و مردم نیز به عنوان خریداران این محصول ارزشمند از گرانی آن گلایه‌مند هستند و فروش مثقالی ۵۰۰ هزار تومان را با جیب خود ناسازگار می‌بینند. خشکسالی سال‌های اخیر موجب شده که شاهد کاهش برداشت زعفران از یک طرف و افزایش نرخ آن از طرف دیگر باشیم؛ هرچند سود این افزایش نرخ به جیب کشاورز نمی‌رود.

عبدالله رضازاده از کشاورزان خراسان جنوبی که در قائن کشت زعفران دارد در گفت‌وگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: شرایط کشاورزی و زعفران کاری درحال‌حاضر بسیار خراب است و سود چندانی نصیب کشاورز نمی‌شود. وی با بیان اینکه در سال زراعی جاری یک دهم سال‌های قبل برداشت زعفران داشته است، گفت: این موضوع به علت خشکسالی‌های متعدد رخ داده است. زعفران کار خراسان جنوبی با بیان اینکه در ابتدای سال ۱۴۰۳ (فروردین و اردیبهشت ماه) هر مثقال زعفران سرگل را به نرخ ۲۲۰تا ۲۵۰هزار تومان فروخته است، یادآور شد: اما همین زعفران سرگل در مغازه‌های سطح شهر به نرخ هر مثقال ۵۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود.

سود اصلی نصیب کشاورز نمی‌شود

رضازاده ادامه داد: این موضوع نشان می‌دهد که سود اصلی از زعفران کاری نصیب چه کسی می‌شود و در واقع بیشتر دلالان بهره‌مند می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه به واسطه همین خشکسالی و عدم سوددهی برخی از زعفران کاران زمین‌های خود را فروخته اند، یادآور شد: کسانی زمین خود را نگه داشته‌اند که شغل و درآمد دیگری ندارند و مجبور به ادامه کشت زعفران هستند.

این زعفران کار خراسان جنوبی ادامه داد: خرید حمایتی زعفران نیز نتوانست آن طور که باید مرهمی بر زخم زعفران کاران خراسان جنوبی باشد.

یوسف عنانی از دیگر کشاورزان و زعفران کاران خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: در امسال، در فصل برداشت زعفران میزان برداشت من حدود ۹۰ درصد کمتر از سال‌های قبل بوده است.

وی با اشاره به اینکه از ۳۰ سال قبل کار کشت زعفران انجام می‌دهد، یاداآور شد: من در یک هکتار زعفران کشت می‌کنم ولی به واسطه خشکسالی‌های متعدد در امسال سود چندانی از برداشت زعفران نصیب ما نشده است.

عنانی ادامه داد: همه زحمت زعفران کاری برای کشاورز است ولی سود چندانی از آن نصیب کشاورز نمی‌شود.

نرخ هر مثقال زعفران سرگل ۵۰۰ هزار تومان است

محمدعلی اکبری از فروشندگان زعفران در خراسان جنوبی در گفت‌وگو با بازار اظهار کرد: نرخ زعفران در بازار به واسطه خشکسالی و کاهش تولید محصول افزایش بسیاری داشته است و هر مثقال زعفران سرگل به نرخ ۵۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود.

وی بیان کرد: نرخ زعفران دسته نیز نزدیک ۴۰۰ هزار تومان است و این افزایش نرخ موجب کاهش خریداران این محصول ارزشمند شده است.

این فروشنده زعفران گفت: در گذشته مردم برای سوغات به شهرهای دیگر که فامیل و اقوامی داشتند زعفران می‌بردند ولی الان شرایط متفاوت شده است و اگر کسی بخواد تنها سه چهار مثقال زعفران سوغات ببرد باید میلیونی هزینه کند که در توان بسیاری از افراد نیست.

اکبری ادامه داد: برخی از مردم حتی برای مصرف شخصی‌شان زعفران به اصطلاح نرمه(زعفران شکسته و مخلوط) را می‌برند که آن هم مثقالی در حدود ۳۵۰ هزار تومان است.

سال گذشته ۲۰ تن زعفران تولید شد

مهدی جعفری، رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با بازار اظهارکرد: سطح زیرکشت زعفران در خراسان جنوبی ۱۶ هزار و ۶۸۲ هکتار است که تولید سال ۱۴۰۲ ما به میزان ۲۰ تن بوده است. وی بیان کرد: بیشترین سطح زیر کشت در خراسان حنوبی مربوط است به قائن با پنج هزار و ۲۲۲ هکتار، سرایان سه هزار و ۳۸۱ هکتار، فردوس سه هزار و ۱۲۵ هکتار، زیرکوه هزار و ۵۹۰ هکتار، بشرویه هزار و ۳۳۷ هکتار است.

جعفری با بیان اینکه تعداد زعفران کاران خراسان جنوبی ۲۳ هزار و ۶۵۵ خانوار است، گفت: خراسان جنوبی رتبه دوم از نظر سطح زیر کشت را دارد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی یادآور شد: صادرات زعفران خراسان جنوبی به کشورهای اروپایی و به‌ویژه به کشورهای کانادا، فرانسه، آلمان، اسپانیا (بیشتر برای صنایع داروسازی) و به صورت سرگل، نگین و سوپرنگین است.

سید حسن رضوی، مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی نیز در این زمینه به خبرنگار بازار اظهار کرد: زعفران در سال ۱۴۰۲ میزان یک تن از کشاورزان زعفران کار خراسان جنوبی خریداری شده است.

خرید حمایتی یک تن زعفران

وی با بیان اینکه این زعفران‌ها در چهار مرکز به‌صورت حمایتی خریداری شده، ادامه داد: این چهار مرکز خریداری زعفران در شهرستان‌های بیرجند، قائنات، سرایان و فردوس فعال بوده است و کار خرید زعفران را انجام می‌دادند.

مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی با تأکید بر اینکه زعفران‌کاران عزیز بر اساس قراردادی که منعقد شده تسوبه حساب شده است، یادآور شد: علت خرید زعفران نیز به جهت حمایت از زعفران‌کاران و ثبات بخشی بازار صورت گرفته است.

وی افزود: نرخ خریداری شده زعفران بر حسب نوع زعفران متفاوت بوده است چرا که این محصول ارزشمند به سه صورت به شکل سرگل، نگین و سوپرنگین عرضه می‌شود.

نگاهی به وضعیت تولید زعفران در استان‌های کشور

به‌طور قطع خط مقدم تولید و صادرات زعفران، استان‌ها هستند، استان‌هایی که با ظرفیت‌های کمتر و بیشتر می‌توانند گوشه‌ای از ایجاد ارزش افزوده برای زعفران را بر عهده بگیرند و به این ترتیب اقدامات بزرگی را در سطح ملی رقم بزنند.

خراسان رضوی از جمله استان‌های پیش رو در این حوزه است، اما سال ۱۴۰۲ این استان شرایط مطلوبی را پشت سر نگذاشت.

چالش تولید زعفران در سرزمین طلای سرخ

غلام‌حسین ساربان، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: میزان تولید زعفران در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ حداقل ۲۰ درصد و نسبت به سال‌های عادی همچون ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، ۵۰ درصد کاهش داشته است.

وی می‌افزاید: زعفران با ۹۲ هزار هکتار در خراسان رضوی بالغ بر ۷۶ درصد وسعت اراضی زعفران کشور را در برگرفته و این استان قطب تولید زعفران کشور است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تصریح می‌کند: گیاه زعفران به شدت تحت تأثیر دو شاخص اقلیمی از جمله دما و بارندگی است و از این جهت سال زراعی گذشته، سال زراعی مناسبی نبود، چراکه با ورود سامانه پرفشار سیبری به استان، دما در ماه دی کاهش پیدا کرد و به زیر صفر رسید، به نحوی که این گیاه فرصت مناسبی برای رشد و ذخیره مواد غذایی نداشت. ساربان خاطرنشان می‌کند: زعفران در تمام خراسان رضوی کشت شده و بیشتر تراکم کاشت در شهرهای تربت‌حیدریه، زاوه، رشتخوار، تایباد و تربت‌جام است. پیش‌بینی ما در ابتدا برداشت ۲۰۰ تن زعفران در استان طی سال ۱۴۰۲ بود اما با توجه به برداشت‌ها، انتظار ما برآورده نشد.

وی در رابطه با برندسازی زعفران می‌گوید: خراسان رضوی تجار بزرگ، سرشناس و نام‌آوری دارد که برای زعفران زحمت کشیده‌اند و صاحب برند هستند و تقریباً بخش عمده زعفران کشور وابسته به این استان است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در رابطه با مراقبت‌های به‌زراعی لازم برای زعفران اظهار می‌کند: یکی از مشکلات اصلی مزارع زعفران این است که با کمبود آب مواجه می‌شوند و بسیاری از کشاورزان اول محصول را کشت می‌کنند و پس از آن دنبال منابع آبی هستند.

فعالیت ۷ کارگاه فرآوری زعفران در خراسان شمالی

حمید نامور، معاون سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی یکی دیگر از استان‌های مطرح کشور در تولید زعفران به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تغییرات اقلیمی در سطح استان و کشور موجب شده است که به زعفران به عنوان یک محصول پررونق و کم‌آب‌طلب توجه ویژه‌ای شود. وی ادامه می‌دهد: در 4هزار و۸۰۰ هکتار از اراضی خراسان‌شمالی زعفران کشت می‌شود که به‌طور میانگین هر هکتار بین پنج تا شش کیلو محصول می‌دهد.

معاون جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی اضافه می‌کند: به‌طور معمول در سطح استان سالانه ۲۹ تن زعفران تولید می‌شود که در سال گذشته به دلیل خشکسالی این عدد به ۷.۵ تن تقلیل پیدا کرد.

نامور تاکید می‌کند: در خراسان‌شمالی 4هزار و۵۰۰ نفر به صورت ثابت درگیر کشت و فرآوری زعفران هستند.

سخن پایانی

زعفران از زمان تولید آن در دوره‌های گذشته، همواره به‌عنوان یک ادویه باارزش و گران‌قیمت مورد استفاده جوامع مختلف قرار گرفته است. محصولاتی چون زرشک و زعفران پیشران اقتصادی خراسان جنوبی در بخش کشاورزی است و از این جهت توجه ویژه به آن از کشت و تولید تا برداشت و فروش و صادرات از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. باید با حمایت ویژه از زعفران کار امید فعالیت را در او زنده نگه داریم تا همچنان خراسان جنوبی یادآور عطر خوش این ادویه گرانبها باشد.