اوره‌ را می‌ توان جزو مهم ترین و کلیدی‌ ترین محصولات زنجیره ارزش محصولات غذایی دانست؛ چرا که اوره بر بهای تمام شده تمامی محصولات کشاورزی اثرگذار است. بر این اساس همواره دولت روی نرخ اوره، به خصوص اوره بخش دولتی حساسیت فراوان دارد. تا چندی پیش مطالبات این صنعت حتی جزو بدهی‌ های دولت شناسایی نمی شد و بودجه‌ ای برای آن تخصیص نمی یافت. از سال گذشته مطالبات شناسایی و قرار بر این شد که به طور تهاتر یا نقدی، دولت مطالبات این صنعت را وصول کند. البته بر اساس ادعای اوره سازان هنوز خبری از پرداخت بدهی ها نیست.

سهم ۳ درصدی اوره سازان از بازار سرمایه

شرکت‌های پتروشیمی تولیدکننده اوره و آمونیاک بخش بزرگی از صنعت پتروشیمی در بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند. این شرکت‌ها حدود ۳ درصد از کل بازار سرمایه را تشکیل داده و جزء صادرات محورترین پتروشیمی‌ها محسوب می‌شوند. ۷۷ درصد از کل اوره تولید شده توسط ۴ شرکت پتروشیمی پردیس، شیراز، خراسان و کرمانشاه در بازارهای صادراتی به فروش می‌رسند.

در حال حاضر در کشور ۸ میلیون تن اوره تولید می‌شود که ۳ میلیون تن به مصرف داخلی می‌رسد و ۵ میلیون تن آن صادر می‌شود. نحوه فروش اوره در کشور به سه صورت انجام می‌شود بخش اول میزان اوره‌ای است که تحویل وزارت کشاورزی می‌شود و توسط کارگروه تنظیم بازار قیمت‌گذاری می‌شود و مابه‌التفاوت آن به شرکت‌های پتروشیمی منوط به اینکه آنها توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان حسابرسی یارانه‌ای شوند به صورت اختلاف قیمت تعیین شده با کمترین قیمت عرضه یک دوره ۶ماهه در بورس‌کالا محاسبه و در حساب‌های دولت ثبت می‌شوند در حال حاضر از سال ۱۳۹۸ همچنان مطالبات اوره‌سازان پرداخت نشده است. بخش دوم فروش اوره‌سازان از طریق بورس کالاست که به صورت ریالی انجام می‌شود و بخش سوم مربوط به فروش صادراتی شرکت‌هاست. قیمت پایه اوره در بورس‌کالا به صورت هفتگی و بر اساس نرخ‌های جهانی توسط دفتر توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی تعیین و اعلام می‌شود.

عملکرد ضعیف اوره سازان در آبان

نرخ گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه تولید اوره، از اهمیت بسیار فراوانی در سودآوری شرکت‌های اوره ساز برخوردار است و افزایش نرخ گاز طی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ باعث کاهش شدید سودآوری شرکت‌های مذکور شد. اما متاسفانه تولید اوره در ایران به دلیل کاهش گاز طبیعی تحت تأثیر قرار گرفته است.

گزارش های منتشر شده در کدال نشان می دهد که در آبان‌ماه پتروشیمی‌های تولیدکننده «آمونیاک و اوره» عملکرد ضعیفی داشتند. مقدار تولید خراسان در آبان حدود ۰.۰۳ درصد کاهش یافت. پتروشیمی پردیس در آبان کاهش ۱۶ درصدی تولید را پشت سر گذاشت و بیشترین افت تولید را در این گروه به خود اختصاص داد. همچنین دو پتروشیمی شیراز و کرمانشاه نیز به ترتیب ۱۱.۵ و ۳.۱ درصد کاهش تولید داشتند.

رشد ۱۰ درصدی سود اوره سازان در سال ۱۴۰۲

آمارهای اعلامی نشان می دهد که مجموع تناژ تولید و فروش اوره سازان در بازه سالانه طی سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ افزایش ۴ درصدی را تجربه کرده است. فروش ریالی اوره سازان به رغم جهش ۹۵ درصدی طی سال ۱۴۰۱، وضعیت خوبی را در ۱۴۰۲ تجربه نکرده و درمجموع با ۷ درصد کاهش، ۸۲ هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است. این کاهش در فروش دلاری بحرانی تر شده و فروش دلاری اوره سازان در سال قبل با افت ۴۷ درصدی یک میلیارد و ۸۰۸ میلیون دلار به ثبت رسیده است. با این حال وضعیت سودآوری اوره سازان به دلیل رونق صادرات و کاهش هزینه های تحمیلی اوره دولتی بهبود خوبی داشته و با افزایش همراه بوده است. بر این اساس طی سال ۱۴۰۲ متوسط متغیرهای سودآوری اوره سازان ۶۱ درصد به ثبت رسید که در مقایسه با متوسط سالانه ۱۰ درصد بهبود یافته است.

از بازار اوره ایران چه خبر؟

بخشی از تولیدات ایران راهی بازارهای صادراتی می شود. قیمت‌های صادراتی ایران برای بارگیری در ژانویه به ۳۰۷ دلار به ازای هر تن FOB افزایش یافته است، در حالی که قبلاً بین ۳۰۳ تا ۳۰۴.۵ دلار به ازای هر تن FOB بود.

گزارش های منتشر شده در آیسیس نشان می دهد که در ایران، شرکت پردیس ۳۰,۰۰۰ تن اوره گرانول را با قیمت ۳۰۷ دلار به ازای هر تن FOB برای بارگیری در ژانویه ۲۰۲۵ فروخته است. در تاریخ ۱۰ دسامبر، این تولیدکننده دو محموله ۳۰,۰۰۰ تنی را با قیمت‌های ۳۰۳ دلار و ۳۰۴.۵ دلار به ازای هر تن FOB برای بارگیری نیمه اول ژانویه فروخت.

پیشنهادات در ایران اکنون در محدوده ۳۱۰ دلار به ازای هر تن FOB برای بارگیری در ژانویه قرار دارد.

کارخانه‌های خراسان، کرمانشاه، لردگان، صنایع پتروشیمی مسجد سلیمان (MIS) و شیراز همگی تعطیل هستند و تنها کارخانه پردیس با ۶۷% ظرفیت خود در حال فعالیت است.

برآورد می‌شود که تنها ۶۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ تن اوره برای فروش در ژانویه ۲۰۲۵ در دسترس باشد، به دلیل کاهش تولید، زیرا MIS محموله دیگری به حجم ۹۰,۰۰۰ تن فروخته است که جزئیات آن در دسترس نیست.

نگاهی به وضعیت بازار اوره در سایر نقاط جهان

عوامل متعددی روی قیمت جهانی اوره تاثیرگذار است که از این میان می‌توان به وضعیت اقتصادی جهان، وضعیت آب و هوا، سیاست‌های مربوط به بایوانرژی در آمریکا و اروپا، قیمت محصولات کشاورزی و کودهای مصرفی، جایگزین‌های کودهای نیتروژن‌دار و نرخ رشد یا افت جمعیت در جهان و تقاضا برای غذا به عنوان مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر قیمت جهانی اوره اشاره کرد. بررسی مدل‌های عرضه و تقاضا برای اوره و استفاده از مدل‌سنجی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر میزان عرضه و تقاضا به تعادل رسیده است.

شرایط بازار در خلیج فارس به گونه ای است که هیچ پیشنهاد قطعی برای فروش اوره گرانول وجود ندارد و قیمت‌های پیشنهادی تولیدکنندگان برای حمل در ژانویه تا نیمه اول فوریه ۲۰۲۵ حدود ۳۵۰ تا ۳۶۰ دلار به ازای هر تن FOB است. برآورد می‌شود که حدود ۴۰۰,۰۰۰ تا ۵۰۰,۰۰۰ تن اوره گرانول و پریل از خلیج فارس برای مناقصه بعدی هند در دسترس باشد که باید تا ۱۰ فوریه حمل شوند، مشابه فروش‌های مناقصه قبلی خواهد بود.

صحبت‌هایی از فروش اوره توسط SIUCI عمان با قیمت ۳۴۵ تا ۳۵۰ دلار به ازای هر تن FOB مطرح شده است، اما این اطلاعات تأیید نشده و به‌طور گسترده به‌عنوان قیمت‌های فعلی ذکر می‌شود.

همچنین اشاره‌هایی به تجارتی با قیمت‌های حدود ۳۵۰ دلار به ازای هر تن FOB برای ۱۰,۰۰۰ تن به استرالیا شده است که قابل تأیید نیست. فعالان بازار در مورد این معامله شک دارند و این قیمت در محدوده ما قرار نمی‌گیرد.

در عربستان سعودی، قیمت‌های پیشنهادی برای اوره گرانول در محدوده ۳۵۰ دلار به ازای هر تن FOB تا ۳۶۰ دلار به ازای هر تن FOB برای حمل در ژانویه تا نیمه اول فوریه اعلام شده است.

در امارات، پیشنهادات بالای ۳۵۵ دلار به ازای هر تن FOB است و هیچ تجارتی جدیدی گزارش نشده است. در قطر، شرکت منتجات معمولاً در ژانویه و فوریه بر تعهدات خود در آمریکای شمالی و جنوبی تمرکز می‌کند، همانطور که در ابتدای هر سال برای تولیدکنندگان منطقه معمول است.

در بازار اوره اروپا هم شرایط تقریبا با ثبات است. در فرانسه، قیمت اوره گرانول کمی افزایش یافته است که بیشتر ناشی از احساسات بازار است تا افزایش واقعی تقاضا. در ایتالیا، ذخایر اوره به اندازه کافی موجود است و به همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود که اوره‌های وارداتی تا اواخر ژانویه وارد نشوند. قیمت‌های بالای گاز همچنان به کاهش حاشیه سود تولیدکنندگان فشار می‌آورد.

در ترکیه، گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد تأثیر کاهش تولید اوره ایران بر قیمت‌ها و در دسترس بودن آن وجود دارد. با این حال، در حال حاضر خریداران ترکیه‌ای نگرانی خاصی در این زمینه ندارند و یکی از آنها اشاره کرده است که کاهش گاز و افت تولید در ایران در این فصل از سال امری طبیعی است.