سال سخت بورس
یاسر فلاح - کارشناس بازار سرمایه
بازار سرمایه امسال هم در قیاس با سایر بازارهای موازی سرمایهگذاری از رونق کافی برخوردار نبوده است. البته این کمرونقی به امسال اختصاص ندارد و در چند سال اخیر شاهد تکرار این داستان تکراری بودهایم. بهبیاندیگر این بازار در تمامی سالهای اخیر از سایر سرمایهگذاریها جا مانده و اتخاذ سیاستهای متناقض و متعارض از سوی دولتمردان، مهمترین شاخصه منفی موثر بر این بازار در ماههای اخیر بوده است. در همین حال، شعارهایی که دولتمردان درباره تنظیم بازار سرمایه سر میدادند، با آنچه در عمل اجرا میکردند، بهشدت متفاوت بود. در چنین شرایطی، شاهد بروز مشکلات جدی در عملکرد بورس و سودآوری این بازار بودیم.سیاستگذاری اشتباه دولت، تاثیر منفی بر سودآوری بازار سرمایه دارد. افزایش نرخ انرژی مصرفی صنایع، رشد بهای مواد اولیه مصرفی در صنایع پتروشیمی، وضع عوارض صادراتی قابلتوجه روی صادرات، دشوار کردن مسیر صادرات صنایعمعدنی و... از مهمترین ریسکهایی هستند که تحتتاثیر عملکرد دولت ایجاد میشوند. در ابتدای امسال در اردیبهشت، دولت تصمیم به افزایش نرخ گاز مصرفی صنایع از جمله در واحدهای پتروشیمی، سیمان و... گرفت. این در حالی است که انتظار میرفت تصمیمگیری درباره نرخ انرژی مصرفی صنایع، طبق روال گذشته در فرآیند تدوین بودجه سالانه موردتوجه قرار گیرد، اما همان راهکار قبلی که بهسبب تغییرات سالانه موردانتقاد بسیاری از فعالان صنعتی و معدنی بود نیز، بهکنار گذاشته شد؛ یعنی شرایط از قبل هم بدتر و نرخ گاز این صنایع پس از شروع سال تعیین شد و بهشدت و فراتر از انتظارها افزایش یافت.در ماههای پایانی امسال، وزارت نفت فرمول قیمتگذاری محصولات شرکتهای پالایشگاهی اعم از بنزین و گازوئیل را تغییر داد. این فرمول جدید در عمل روند فعالیت و سودآوری صنایع پالایشگاهی را متاثر ساخت.بنابراین باید اذعان کرد که سرمایهگذاران بورسی نسبت به آینده عملکرد بازار سرمایه و تصمیمات خلقالساعهای که روند تولید را در حوزههای مختلف، تحتتاثیر منفی قرار میدهند، نگران هستند. این سرمایهگذاران نمیتوانند نسبت به بروز یا عدمبروز چنین مشکلاتی مطمئن باشند. در واقع نبود ثبات در سیاستگذاری و استراتژیهای حاکم بر عملکرد صنایع، یکی از بزرگترین مشکلاتی است که عملکرد بازار سرمایه را بهشکل منفی متاثر میکند. در همین حال باتوجه به عدمسرمایهگذاری کافی برای توسعه زیرساختهای انرژی کشور و همزمان روند رو به رشد توسعه صنعتی و اقتصادی کشور، شاهد بروز محدودیت جدی در روند تامین انرژی موردنیاز صنایع هستیم. بسیاری از صنایع بورسی در ماههای گرم سال با محدودیت در تامین برق روبهرو میشوند. همین صنایع در ماههای سرد سال مشکل جدی در تامین گاز دارند. در چنین شرایطی عملا از میزان تولید در صنایع کاسته خواهد شد. این چالش بهمنزله افت بهرهوری، افزایش هزینه تمامشده تولید، مشکل حضور در بازار صادراتی و... است، بهبیانکلیتر از ارزش سهام این مجموعهها تحتتاثیر شرایط موردبحث کاسته خواهد شد.
متاسفانه باید اقرار کرد که این محدودیت ریشهدار است و به این آسانی مرتفع نمیشود، یعنی در سالهای آتی نیز باید منتظر کمبود برق و گاز مصرفی صنایع باشیم و این چالش، عملکرد صنایع و بورس را بهطوردائم متاثر میکند.نبود نگاه حمایتگرانه از سوی دولت در قبال صنایع و همچنین بازار سرمایه، باید بهعنوان دیگر ریسکی نام برد که عملکرد بازار سرمایه را تحتتاثیر منفی قرار میدهد. بروز ریسکهای امنیتی و سیاسی، دیگر محرک منفی موثر بر عملکرد بازار سرمایه است. طی امسال شاهد بروز تنشهای جدی در منطقه بودیم. حمله اسرائیل به فلسطین و بروز تنش در خاورمیانه، ریسکی جدی است که زمینه خروج صاحبان سرمایه را از بورس فراهم میکند.باتوجه به مجموع موارد یادشده، بازار سرمایه نتوانست خلاف انتظارات کلی در مسیر صعود ارزش سهام و بهبود شرایط، پیش برود. اعتماد سرمایهگذاران نیز به بورس تهران در چنین شرایطی نهتنها اصلاح نشد، بلکه روزبهروز تحلیل رفت.در ادامه باید خاطرنشان کرد: همواره رقابت جدی میان سرمایهگذاری در بازارهای مالی و بازار سرمایه وجود داشته است. نرخ بهره بانکی بهعنوان یک بازار بدون ریسک، رقیب سرسخت بورس تهران است. انتشار اوراق با سود ۳۰ درصد از سوی دولت، بهمنزله پذیرش چنین سودی در میان فعالان بازار بود. بهطبع تمامی صاحبان سرمایه ترجیح میدهند اموال خود را به چنین بازاری بسپارند و بخشی از مشکلات خود را مرتفع کنند، در نتیجه با انتشار اوراق یادشده، تیر خلاص بر پیکره اقتصاد و بازار سرمایه زده شد.