روز شنبه ۱۴ اسفند فرابورس با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد میزان سهام قابل عرضه استقلال بیشتر از پرسپولیس است. طبق این گزارش در جریان پذیره‌نویسی سهام این دو باشگاه، ۱۱.۵ درصد از سهام باشگاه استقلال که معادل یک میلیارد و ۲۳۶ میلیون سهم است و ۱۰ درصد از سهام پرسپولیس که معادل یک میلیارد و ۳۴ میلیون سهم این باشگاه است از طریق بازار پایه فرابورس عرضه می‌شود. در صورت فروش همه سهام این دو باشگاه، ۳۵۰ میلیارد تومان نقدینگی به باشگاه پرسپولیس و ۳۶۰ میلیارد تومان منابع مالی جدید به استقلال تزریق می‌شود. با این وجود، نگرانی‌هایی نسبت به تداوم شرایط تاریک این باشگاه‌ها و متضرر شدن خریداران این سهام وجود دارد. بدون تردید این باشگاه‌ها هواداران بسیاری دارند که اقدام به خرید سهم این ۲ باشگاه خواهند کرد اما توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که این اقدام نباید به تکرار اشتباهات گذشته مسئولان در روند خصوصی‌سازی و بازار سرمایه و رفع مشکلات از جیب مردم بدل شود.

واگذاری دو تیم پایتخت در فرابورس

حذف باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس از لیگ قهرمانان آسیا در دی ماه امسال، تلاش مدیران را برای واگذاری سهام این ۲ مجموعه از طریق بورس جدی کرد. در مدت زمان کوتاهی، ارزش‌گذاری دو باشگاه و ثبت آنها نزد سازمان بورس انجام و مقرر شد، واگذاری دو تیم در فرابورس انجام شود. ارزش نهایی باشگاه پرسپولیس ۳ هزار و ۲۱۰ میلیارد تومان و ارزش نهایی باشگاه استقلال ۲ هزار و ۷۸۰ میلیارد تومان اعلام شد. در این ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشروط این باشگاه‌ها؛ یعنی برند آنها موردتوجه قرار گرفته است.

میثم فدایی، مدیرعامل فرابورس ایران در هفته نخست اسفندماه اعلام کرد هیات‌مدیره فرابورس با هدف حمایت از انجام اصلاحات بنیادین در راهبری، ارتقای شفافیت و بهبود حاکمیت شرکتی باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال و با توجه به وظایف قانونی درباره حفاظت از سرمایه آحاد سرمایه‌گذاران، جلسه تشکیل داده و مصوب کرد پس از رفع شروط ۵‌گانه، درج نماد انجام می‌شود. 

این شروط ۵ گانه عبارتند از؛ تاییدیه حسابرس مستقل درباره بهره‌مندی شرکت از سیستم حسابداری مطلوب و ایجاد کمیته‌های حاکمیت شرکتی و سیستم‌های کنترل داخلی در هر دو شرکت، ارائه گزارش ارزش‌گذاری سهام هر دو شرکت، انتقال مالکیت برند استقلال به شرکت فرهنگی ورزشی استقلال ایران، تکمیل اعضای هیات‌مدیره هر دو شرکت و تعیین‌تکلیف وضعیت ثبتی آنها نزد مرجع ثبت شرکت‌ها و تقاضای لغو بند ۳ و اصلاح تصویب‌نامه کمیسیون اصل ۱۳۸ قانون اساسی درباره مالکیت کمپ ناصر حجازی و ورزشگاه‌های شهید مرغوبکار و شهدای گمنام. 

در ادامه و پس از احراز شروط ۵‌گانه فرابورس ۲ باشگاه پرسپولیس و استقلال آماده عرضه شده‌اند. بدین‌ترتیب از نیمه اسفندماه شاهد آغاز پذیره‌نویسی سرخابی‌ها در بورس برای مدت زمان یک ماه بودیم. در حال‌حاضر قرار است ۱۰ درصد سهام این ۲ باشگاه به فروش برسد. نرخ سهام پرسپولیس ۳۳۸ تومان و نرخ سهام استقلال ۲۹۱ تومان است. گفتنی است همچنان برخی از فعالان بازار نسبت به نرخ سهام و فرآیند افزایش سرمایه برای این ۲ باشگاه، گلایه‌مند هستند.

منتظر تحول ساختاری نباشید

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت و در ارزیابی واگذاری سهام سرخابی‌ها در فرابورس به شیوه افزایش سرمایه از محل صرف سهام، اظهارکرد: افزایش سرمایه از محل صرف سهام، یکی از روش‌های واگذاری سهام مجموعه‌های گوناگون است. بدین‌ترتیب منابع و عایدات حاصل از این واگذاری مشابه بازار اولیه در اختیار ناشر یا در اینجا باشگاه قرار خواهد گرفت. این روند واگذاری، یکی از گزینه‌های مناسب افزایش سرمایه است.

این کارشناس بازار سرمایه در انتقاد به روند واگذاری ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس، گفت: مادامی‌که وضعیت مدیریت این باشگاه‌ها به رویه قبل ادامه یابد، هر میزان وجه نقد و منابع مالی که این مجموعه‌ها وارد شود، در معرض تهدیدهای قبلی قرار خواهد گرفت. در واقع اصلاح چالش‌های کنونی باشگاه‌ها با ورود منابع نقد انجام نمی‌شود؛ بلکه اصلاح اساسی در این مجموعه‌ها، با اصلاح ترکیب مدیران و ترکیب سهامداری این باشگاه‌ها انجام می‌شود.

عرضه ۱۰ درصد سهام

آقابزرگی با اشاره به عرضه ۱۰ درصد سهام این ۲ باشگاه میان مردم و پذیره‌نویسان، گفت: درنتیجه همچنان مدیریت این مجموعه‌ها در اختیار دولت باقی می‌ماند؛ بنابراین نباید منتظر تحول اساسی در ساختار مدیریتی این شرکت‌ها، تحول ویژه و بهبود عملکرد آنها باشیم. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر ابهاماتی که در مسیر واگذاری سهام سرخابی‌ها وجود دارد و تاثیر آن بر از بین رفتن دارایی مردم، اظهارکرد: در واگذاری سهام این ۲ باشگاه، دید هواداری به مراتب قوی‌تر از توجیه اقتصادی و سرمایه‌گذاری در بورس جریان دارد؛ بنابراین نگرانی از حیث متضرر شدن سهامداران و خدشه‌دار شدن منافع آنها در حداقل است. آقابزرگی گفت: با وجود تمام انتقاداتی که به روند واگذاری سهام ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس وجود دارد، همین واگذاری حداقلی نسبت به تداوم شرایط قبلی ارجح است. در واقع انتظار می‌رود در سایه همین تغییر شاهد ارتقای سطح شفافیت در عملکرد ۲ باشگاه یادشده باشیم؛ یعنی همین واگذاری نیز قدمی رو به جلو است. این کارشناس بازار سرمایه در پایان تاکید کرد: دولت تمایلی به خصوصی‌سازی یا واگذاری سهام باشگاه‌های موردبحث نداشته است. با این وجود، تحت فشار AFC و همچنین فدراسیون جهانی فوتبال ناچار به تغییر ترکیب سهامداری این باشگاه‌ها شده؛ یعنی ساختار ظاهری مدیریت این شرکت‌ها در مرحله تغییر است. هرچند امید می‌رود این تغییرات به واگذاری سهم ۱۰ درصدی محدود نشود و شاهد تحولات جدی در عملکرد مدیریتی این مجموعه‌ها باشیم.

گامی به سوی شفافیت

همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت و در ارزیابی واگذاری سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس، اظهارکرد: واگذاری سهام سرخابی‌ها در بورس را باید گامی بلند از سوی دولت سیزدهم با هدف شفافیت عملکرد ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس دانست. ورود دولت به موضوع باشگاه‌داری از اساس اشتباه است. به همین دلیل فراهم آمدن مقدمات خروج دولت از باشگاه‌داری به نفع ورزش کشور و این ۲ مجموعه است.

وی افزود: ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس در طول سال‌های گذشته با ضعف‌های مدیریتی قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو بوده‌اند. این ضعف‌ها در بندهای مختلف گزارش‌های مدیریتی این مجموعه‌ها به چشم می‌خورد؛ حال انتظار می‌رود تغییر در روند سهامدارهای این مجموعه‌ها آغازی بر اصلاح شرایط عملکردی این ۲ باشگاه پرطرفدار باشد.

روش عرضه سهام

این کارشناس بازار سرمایه گفت: روش عرضه این ۲ باشگاه همچون روش عرضه سهام «تجلی»، افزایش سرمایه از محل صرف سهام است. به بیانی دیگر، بخشی از سهام این باشگاه‌ها با هدف افزایش سرمایه و بهبود صورت‌های مالی مجموعه‌های یادشده، واگذار می‌شود.

وی گفت: بدون تردید واگذاری سهام ۲ باشگاه یادشده به‌ویژه با توجه به چالش‌هایی که بر عملکرد آنها سایه افکنده، فرآیندی با ریسک بالاست؛ بنابراین سرمایه‌گذاران باید با دقت نظر به این حوزه ورود کنند. باشگاه‌های یادشده در طول سال‌های گذشته با چالش‌های جدی مدیریتی روبه‌رو بوده‌اند؛ حال قرار نیست با واگذاری سهام مجموعه‌های یادشده، یک‌شبه شاهد رفع مشکلات آنها باشیم. با این وجود، انتظار می‌رود شرایط نسبت به گذشته بهبود یابد.

مزیت واگذاری

این کارشناس بازار سرمایه گفت: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های واگذاری همین سهام محدود باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس در بورس، ارتقای شفافیت عملکردی آنهاست. از این پس، باشگاه‌ها موظف هستند اطلاعات خود را در قالبی شفاف و در سامانه کدال، بارگذاری کنند. در همین حال با توجه به الزامات قانونی، دیگر مدیران آنها نمی‌توانند اقدام به پنهان کردن صورت‌های مالی کنند.

وی گفت: حضور سهامداران نقشی مثبت در حفظ منافع این باشگاه‌ها ایفا خواهد کرد، چراکه از این پس هواداران در جایگاه سهامدار قرار می‌گیرند و طبیعتا سهامداران حقوقی دارند. این حقوق در سازمان بورس، فرابورس و حتی سازمان‌های قضایی قابلیت پیگیری دارد و بدین‌ترتیب امکانی برای مطالبه از مدیران این باشگاه‌ها وجود خواهد داشت.

دارابی تاکید کرد: با این وجود باید خاطرنشان کرد باشگاه‌های موردبحث در حال‌حاضر با چالش‌های جدی در مسیر فعالیت خود روبه‌رو هستند. رفع مشکلات این باشگاه‌ها زمان‌بر خواهد بود و یک‌شبه ممکن نیست. با این وجود انتظار می‌رود در سایه تغییرات یادشده به سمت بهبود شرایط پیش برویم.

وی در پایان گفت: در حال‌حاضر گویا دولت قصد دارد با واگذاری بلوک‌هایی، سهم خود را در مالکیت این باشگاه‌ها به زیر ۵۰ درصد کاهش دهد، امیدواریم با اجرای این طرح تا سال آینده بسیاری از مشکلات حاکم بر این بخش برطرف شوند.

اصلاح فرآیند درآمدزایی باشگاه‌ها

مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: واگذاری سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس از طریق بازار سرمایه در نگاه کلی اقدام مثبت و حرفه‌ای ارزیابی می‌شود. این اقدام برای بازار سرمایه و این ۲ تیم نقاط قوتی را به همراه دارد.

وی با اشاره به روند ارزش‌گذاری این ۲ باشگاه گفت: قطعا در فرآیند ارزش‌گذاری دارایی‌های این ۲ باشگاه، موضوعاتی همچون ارزش برند آنها موردتوجه قرار گرفته و تاثیر بسزایی بر قیمت‌های تعیین شده داشته است. دیبا با اشاره به ساختار پیچیده دولتی این باشگاه‌ها افزود: این مجموعه‌ها ساختار دولتی دارند و حتی پس از واگذاری سهام آنها در بورس، مدیریت آنها از سوی دولت انتخاب خواهد شد. سابقه چنین واگذاری‌های را در سایر شرکت‌های دولتی همچون شستا مشاهده کرده‌ایم.

واگذاری با افزایش سرمایه

وی افزود: این واگذاری با افزایش سرمایه انجام می‌شود و نقدینگی قابل‌توجهی را برای سرخابی‌ها جذب خواهد کرد و اقدام مثبتی ارزیابی می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه گفت: بسیاری از باشگاه‌های بزرگ دنیا نیز مالکیت خصوصی دارند. در چنین شرایطی، واگذاری سهام این باشگاه‌ها در بورس با پیچیدگی کمتری همراه است. اما مدیریت دولتی باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس و تغییر مداوم این مدیریت فرآیند واگذاری و اصلاح شرایط آنها را دشوار کرده است. دیبا در ادامه خاطرنشان کرد: با وجود تمام انتقادهایی که به روند واگذاری این ۲ باشگاه وارد است اما شاید عقب انداختن این فرآیند برای اصلاح شرایط هم درست نباشد. در همین حال انتظار می‌رود با اصلاح و تغییر شرایط، امکان این مجموعه‌ها برای درآمدزایی بیشتر و بدین‌ترتیب بخشی از مشکلات آنها برطرف شود. از آنجاکه ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس زیر نظر دولت فعالیت می‌کنند، از حقوقی همچون حق پخش تلویزیونی محروم هستند. حال در سایه تغییر مالکیت این باشگاه‌ها انتظار می‌رود فرآیند درآمدزایی و اسپانسری آنها نیز تغییر کند و به مجموعه‌هایی سودآور بدل شوند.

سخن پایانی

طی هفته‌های اخیر مقررشده سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس در بورس عرضه شود. بسیاری از فعالان بازار این اقدام را تلاشی برای شفافیت هرچه بیشتر در روند فعالیت این باشگاه‌ها اعلام کرده‌اند. با این وجود باید تاکید کرد این مجموعه‌ها سودآور نیستند و زیان انباشته قابل‌توجهی دارند؛ درنتیجه امکان‌پذیرش آنها در بورس مهیا نبوده و اکنون سهام این شرکت‌ها در فرابورس عرضه می‌شود. حال این سوال مطرح است که آیا این‌بار هم این روند خصوصی‌سازی قرار است به همان روند سابق خصوصی‌سازی ناموفق گذشته بدل شود و این‌بار مردم و خریداران سهام این باشگاه‌ها، متضرر شوند؟ یا برنامه‌ای برای اصلاح شرایط وجود دارد؟