نیرو نداریم، زنجیرچرخ ببندید!
همیشه از بلایای طبیعی به‌عنوان مسائلی یاد می‌شود که خسارت‌های زیادی را برای شهرها پدید می‌آورد و ضعف زیرساخت‌های موجود در راهسازی و شهرسازی این مشکلات را چند برابر می‌کند.
پاک کردن صورت مسئله در حل بحران های شهری دردی را دوا نمی کند
همیشه از بلایای طبیعی به عنوان مسائلی یاد می شود که خسارت های زیادی را برای شهرها پدید می آورد و ضعف زیرساخت های موجود در راهسازی و شهرسازی این مشکلات را چند برابر می کند. در کنار این موضوعات، نزولات آسمانی نیز می تواند به شکل بحران ظاهر شود که با نبود مدیریت مناسب و به موقع، آثار زیان بار آن تبدیل به بحران های ثانویه می شود.برف و کولاک شدید در محورهای مواصلاتی، تبعات جبران ناپذیری بر جای خواهد گذاشت. علاوه بر خسارت های مستقیم و غیرمستقیم، اختلال در ترافیک خودروها، بازماندن مسافران در محورها و انسداد و یخبندان کامل محور از آثار سوء این پدیده است. اطلاع رسانی مناسب به دستگاه های اجرایی، آموزش عمومی مردم در نحوه مواجهه با این پدیده ها، نظارت و رعایت کامل قوانین ترافیک در حوزه راهداری و مدیریت ترافیک از سوی عوامل اداره کل راه و ترابری و پلیس راهور، تجهیز به امکانات پیشرفته و مناسب برف روبی و بازگشایی محورها، انجام مانورها و آمادگی نیروی انسانی مداخله کننده، نظارت و ارزیابی از فرآیندهای تعریف شده قانونی و... همراه با اعمال مدیریت یکپارچه در پیشگیری از وقوع حوادث و تبعات ناشی از کولاک و بارش شدید برف و به تبع آن برودت شدید هوا موثر خواهد بود.
مهم ترین مشکلات نظام مدیریت بحران در ایران
در حال حاضر مشکل فعلی مدیریت بحران در کشور، ساختار موجود یا قانون آن نیست، بلکه دیدگاه مدیریتی نسبت به مقوله مدیریت بحران در کشور چالش آفرین شده است. اکنون در حوزه مدیریت بحران، شاهد ناهماهنگی میان دستگاه ها، نبود برنامه های راهبردی، فقدان اعتبارات مناسب و همچنین ضعف بدنه کارشناسی متخصص در این حوزه هستیم و در عمل، اقتدار لازم برای اجرایی شدن تصمیمات کلان وجود ندارد، به همین دلیل در چنین شرایطی حتی تغییر ساختار هم مشکلی را حل نخواهد کرد.
همه کشورها در سطح ملی و محلی، باید برنامه کاهش خطر برای سرزمین شان داشته باشند. در ایران بنا بر نتایج به دست آمده، تاکنون نقشه راه جامعی برای کاهش خطر ارائه نشده است، از این رو مهم ترین چالش مدیریت بحران در کشور را می توان نبود مدیریت یکپارچه و نقشه راه جامع برای این حوزه نامید.بنابراین دستگاه متولی مدیریت بحران در کشور باید یک سند راهبردی و نقشه راه براساس بحران های گذشته داشته باشد که در آن وظایف هریک از دستگاه ها و بخش های غیردولتی مشخص شده و اهداف کمی وجود داشته باشد، اما آنچه در چند سال گذشته در کشور شاهد آن بوده ایم، نبود برنامه های بلندمدت و آینده نگرانه و بدتر از آن، غرق شدن در روزمرگی سازمانی و در نهایت غافلگیری و عملکرد ضعیف است.
به منظور ساماندهی مدیریت بحران در کشور و اتخاذ یک رویکرد همه جانبه و علمی به این حوزه ضروری است که کارگروهی متشکل از صاحب نظران و متخصصان این حوزه و کارشناسان دستگاه های مرتبط در کشور تشکیل شود و این کارگروه با آسیب شناسی قوانین موجود در حوزه مدیریت بحران در کشور و بازدید میدانی از تجارب کشورهای پیشرفته در حوزه مدیریت بحران در جهان، مدلی جامع و منطقی با شرایط زیستی، اجتماعی و اقتصادی کشور ارائه دهند و در نهایت، خروجی این پژوهش می تواند در قالب یک طرح یا لایحه مستقل در مجلس شورای اسلامی ارائه شود.
خدمات شهرداری با محدودیت روبه رو است
سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در رابطه با موضوع مدیریت بحران شهر در حل مشکل راه بندان در مواقع بارش برف و باران به صمت گفت: به علت کاهش دید رانندگان در زمانی که نزولات آسمانی نازل می شود، همیشه شاهد ترافیک و راه بندان شدید در معابر شهری هستیم، از این رو خدمات شهرداری باتوجه به محدودیت های موجود در روزهای گذشته افزایش پیدا کرد، چرا که برف در روزهای گذشته طی ۳ مقطع مختلف بارید و مشکلاتی را ایجاد کرد.
وی در ادامه افزود: جدا از این موضوع، برف روبی و رسیدگی به اتوبان ها و آزادراه ها باعث شد تا رسیدگی به معابر و خیابان های فرعی با یک اختلاف زمانی انجام بگیرد و آن طور که باید سرعت لازم را نداشته باشد. با این حال، علاوه بر تصاویر منتشرشده در فضای مجازی مبنی بر راه بندان در کوچه ها، خیابان ها و معابر اصلی شهر، مشکل آن چنانی وجود ندارد و اگر هم موضوعی برای شهروندان چالش ساز شده، مقطعی بوده که اکنون حل شده است. شهرداری در هفته جاری باتوجه به بارش سنگین برف در شهر تهران اقدامات موثر و مناسبی را در راستای برف روبی و ریختن شن و ماسه در معابر انجام داده و برای اتفاقات احتمالی از آمادگی خوبی برخوردار است.
ترافیک، سد راه برف روبی معابر شهری
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران، ترافیک این شهر را یکی از اصلی ترین مشکلات پیش روی شهرداری برای برف روبی معابر دانست و به صمت گفت: متاسفانه شهر تهران در بیشتر ساعات روز با ترافیک سنگین دست و پنجه نرم می کند و کافی است در این مواقع برف و باران شدت بگیرد تا هم ترافیک سنگین تر شود و هم ماشین آلات شهرداری برای تسهیل تردد با مشکل روبه رو شوند،بنابراین کنترل ترافیک شهرداری تهران کار سختی در این مواقع برعهده دارد که باید با مدیریت خود به روان سازی معابر کمک کند.
آقامیری در رابطه با متناسب سازی سایت های برف روبی با نیاز شهر تهران به صمت گفت: بیشترین حجم بارش برف در شمال شهر می بارد و از این رو بیشتر سایت های برف روبی در این مناطق قرار دارند تا معابر را از یخ زدگی پاک سازی کنند، از طرفی مناطق پایین دستی در مواقع بحران و بارش برف معمولا به کمک مناطق شمالی می آیند و از این مناطق، تجهیزات لجستیکی و برف روبی به شمال شهر ارسال می شود.
مردم از شهرداری توقع نداشته باشند!
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: شهروندانی که در مناطق پربارش به ویژه در نقاط شمال شهر زندگی می کنند، باید بدانند که از پارکینگ و در منزل خود از زنجیر چرخ استفاده کنند و نباید توقع داشته باشند که شهرداری در کوچه ها شن پاشی و برف روبی کند و به طورقطع اولویت با معابر بزرگراهی است، بنابراین باید شهروندان قبل خروج از منزل، خودروی خود را به زنجیر چرخ تجهیز کنند.
وی در پایان گفت: ضرورت دارد با فرهنگ سازی صحیح، استفاده از تجهیزات مناسب برای مقابله با یخبندان و بارش برف در نظر گرفته و در مناطقی که دارای اختلاف سطح و شیب هستند، از زنجیر چرخ استفاده شود، چرا که شهرداری توان برف روبی تک تک کوچه ها و خیابان ها را ندارد.
برنامه جامعی برای مدیریت بحران های شهری وجود ندارد
رضا کرمی محمدی، کارشناس شهری با انتقاد از ضعف در مدیریت شهرداری ها به صمت گفت: تمامی بحران هایی که در بر اثر اتفاقات مختلف در کشور می افتند، به برنامه ریزی پیش از وقوع اتفاق نیاز دارد. اینکه بعد از وقوع حادثه و بحران، مسئولان فکر چاره جویی و جلسات باشند، دردی را دوا نمی کند. یکی از چالش هایی که هر ساله تکرار می شود، ترافیک شدید بر اثر بارش برف و باران در تهران است.شهرداری ها در تهران باید برای بارش برف و باران چاره اندیشی کنند تا با ترافیک شدید و مشکل تردد در معابر روبه رو نشویم. این در حالی است که این گونه موضوعات در اولویت شهرداری تهران نیست. در حال حاضر برنامه جامعی برای مدیریت بحران های شهری وجود ندارد، چرا که در گذشته سنسورهای دماسنج در مناطق مختلف شهر تهران نصب شده بود تا به صورت لحظه ای وضعیت آب وهوا را شرح دهد،پس این اطلاعات بررسی می شد و با سازمان های مربوطه هماهنگی های لازم انجام می گرفت.
وی افزود: به طبع شهرداری های شهر های مختلف کشور به ویژه تهران، توانایی هماهنگی و مدیریت بحران ها را دارند، زیرا آنها با مسئولیت قانونی که دارند، باید بین دیگر سازمان های مربوطه هماهنگی ایجاد کنند؛ بنابراین تمام شهرداری ها به ویژه در کلانشهرها که جمعیت زیاد است، قبل از هر بحرانی باید تمهیداتی برای مقابله با آن بیندیشند. همیشه باید این آمادگی وجود داشته باشد که شاید غافلگیر شویم، اما بعد از آن باید برای جلوگیری از بروز دوباره آن اتفاق، برنامه ریزی جامع و دقیقی داشته باشیم، به گونه ای که دیگر منجر به بحران نشود. اینکه هر دفعه بدون عبرت آموزی از رخدادهای گذشته و تجربیات با بروز اتفاق های تکراری باز هم غافلگیر می شوند، ضعف مدیریت بحران است.
عدم هماهنگی مسئولان در رابطه با مدیریت بحران
این کارشناس اظهار کرد: اکنون یکی از دلایل عدم هماهنگی ها، قانون جدید مدیریت بحران کشور است. این قانون در سال ۹۸ ابلاغ شده، اما آیین نامه اجرایی آن، که مشخص می کند هر سازمانی چه وظایفی دارد، هنوز ابلاغ نشده است. به همین دلیل، بین سازمان ها یک نوع بلاتکلیفی وجود دارد. البته در گذشته این نوع هماهنگی ها برعهده شهرداری تهران بوده است. او ادامه داد: در هر صورت، مسئولان مربوطه باید در راستای مدیریت بحران، فهرستی از اتفاق های تکراری را تهیه کنند که البته در حال حاضر این فهرست در دسترس است. همچنین، در پی این فهرست، جلسات فصلی با ارگان های مربوطه برگزار کنند تا قبل از وقوع هر اتفاقی حتی بارش باران درباره آن برنامه هایی تدوین شود؛ چنین موضوعی حداقل ارتباط مسئولان را با یکدیگر راحت تر می کند. در هر صورت این موضوع کمی ضعیف شده است، زیرا در شهرداری سابق، جلسات فصلی مکرری با سازمان های مربوطه برگزار می شد، اما این روزها تمرکز شهرداری به مسائل دیگری معطوف شده است.
کرمی محمدی در پایان تصریح کرد: متاسفانه پشتوانه علمی و تئوری در مدیریت بحران محدود است، به همین دلیل برخی مسئولان براساس تجربیات شخصی و سلیقه ای با بحران ها برخورد می کنند. این در حالی است که باید افراد در بحث مدیریت بحران، برپایه علم و تجربیات دیگر کشورها، برنامه هایی برای شرایط بحرانی در نظر بگیرند.
سخن پایانی
مهم ترین راه حل کاهش آسیب پذیری و ایمن سازی شهرها در برابر بلایای طبیعی، ایجاد ستادهای مدیریت بحران شهری و سازماندهی و هماهنگی سازمان های مسئولان امر مدیریت بحران و در این میان، نقش شهرداری ها در سطح محلی بسیار حائزاهمیت است. باوجود تدوین قوانین و مقررات کلان به ویژه در سال های اخیر، متاسفانه شکل گیری ساختارهای مربوطه در سطح محلی، وقوع هر نوع بحرانی در شهرهای کشور را با مشکلات و تهدیدات ناگواری مواجه می سازد.به موازات پیشگیری ها و پیش بینی های پایه و اولیه، تدوین اصول و راهکارهای مدیریت ایمنی و بحران در نقاط شهری امری ضروری است، هرچند مدیریت بحران، یک مجموعه منسجم از سازمان های دولتی و نهادهای مردمی را می طلبد، از همین رو مدیریت شهری در مدیریت ایمنی و بحران حائزاهمیت است. نقش شهرداری ها به عنوان یک نهاد عمومی در مدیریت ایمنی و بحران، یک نقش و مسئولیت محوری است و هماهنگ کننده سایر سازمان ها و عوامل دخیل در مدیریت ایمنی و بحران شهری نیز هست.
