سال ‌ هاست انتخاب صنایعی که بتوانند از انرژی ‌ های سبز و کم ‌ مصرف در فعالیت خود استفاده کنند به ‌ عنوان یک استراتژی مناسب مطرح است. صنایعی که همچنان از تکنولوژی ‌ های قدیمی در فرآیند تهیه و تولید خود استفاده می ‌ کنند، کاهش بهره ‌ وری و البته هزینه نهایی تولید بالایی خواهند داشت. فناوری ‌ های نسل جدید می ‌ توانند تا میزان زیادی هزینه ‌ ها را کاهش دهند. برهمین اساس، سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز از قرارگیری بهینه ‌ سازی مصرف سوخت در سرلوحه کار همه حوزه ‌ ها خبر داده است.

مصرف انرژی صنایع کم ‌ مصرف

براساس گزارش ‌ های منتشر شده بیشترین انرژی کشور صرف بخش خانگی و کشاورزی می ‌ شود و بخش صنعت با مصرف ۳۶ درصدی انرژی در رتبه بعدی قرار می ‌ گیرد؛ در حالی که از سال ‌ های انقلاب به این سمت شاهد افزایش ۱۰ برابری ظرفیت تولید برق هستیم و این خود خبر از مصرف بالای انرژی در کشور را می ‌ دهد. عدم ‌ استفاده از تکنولوژی ‌ های بهینه، بهره ‌ برداری نامناسب از ماشین ‌ آلات و استفاده مداوم از تجهیزات فرسوده باعث شده میزان استفاده و مصرف انرژی افزایش یابد. در سال ۱۳۹۴ بخش آهن و فولاد به ‌ عنوان صنعتی پر مصرف در بخش انرژی معرفی شد. صنایع آهن و فولاد در کنار هم حدود ۴۵ درصد از بیشترین سهم مصرف انرژی را به خود اختصاص می ‌ دادند. در کنار آنها، صنعت سیمان با متوسط مصرف ۱۶ و صنایع کوچک با مصرف متوسط ۱۵ درصد در رتبه ‌ های بعدی قرار دارند. مدیریت مصرف برق باید به ‌ طور استراتژیک برنامه ‌ ریزی شود تا مصرف ‌ کنندگان و تولیدکنندگان بتوانند به صورت هوشمندسازی شده از میزان برق مصرفی خود را کنترل کنند. طرح تشویق واحدهای کم ‌ مصرف برقی در سال ۱۳۹۷ آغاز شد. شرکت توزیع نیروی برق استان ‌ ها واحدهای صنعتی هر استانی را که در ساعات پیک مصرف میزان مصرف برق خود را کاهش می ‌ دادند، تشویق می ‌ کرد. ساعات اوج مصرف برق به ‌ طورمعمول میان ۱۲ تا ۱۶ رخ می ‌ دهد و صنایع بزرگی که فیدر اختصاصی دارند اگر در این ساعات میزان مصرف خود را کاهش می ‌ دادند از فهرست قطعی ‌ های برق خارج می ‌ شدند. صنایع کوچکی که فیدر اختصاصی نداشتند نیز با رعایت الزامات و کاهش مصرف برق خود در این ساعات قطعی برق دریافت نمی ‌ کردند. حتی برخی واحدهای صنعتی موفق شدند با کاهش مصرف برق در ساعات پیک پاداش ‌ های درخور دریافت کنند و برای صرفه ‌ جویی در مصرف برق پاداشی معادل هشت میلیارد ریالی نیز تعیین ‌ شده بود. میزان مصرف برق در بخش کشاورزی در هر استان می ‌ تواند متفاوت باشد. در سال ۱۳۹۶ با رایگان کردن نرخ برق بخش کشاورزی در ساعات کم ‌ باری با استقبال کشاورزان روبه ‌ رو شد. البته طرح ‌ های تشویقی در صورتی مثبت عمل خواهند کرد که به ‌ طور داوطلبانه انجام شوند.

ناترازی انرژی با تولید بیشتر رفع نمی ‌ شود

سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت با اعلام اینکه موضوع ناترازی انرژی الزاما با تولید بیشتر رفع نمی ‌ شود، گفت: روند فزاینده مصرف انرژی هم ‌ اکنون به ‌ عنوان یکی از چالش ‌ های بزرگ در کشور مطرح است و در این زمینه ضروری است مقوله بهینه ‌ سازی مصرف سوخت سرلوحه کار حوزه ‌ های گوناگون قرار گیرد. به گزارش ایدرونیوز، سیدمهدی نیازی در بازدید از بیست ‌ وهفتمین نمایشگاه بین ‌ المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی عنوان کرد: نمایشگاه صنعت نفت امسال با ابعاد وسیعی در حال برگزاری است که خوشبختانه با استقبال زیادی از سوی واحدهای تولیدی و صنعتگران روبه ‌ رو بوده است. آنچه در این عرصه حائز اهمیت است اینکه شرایط تولید داخلی به لحاظ فنی و زیرساختی به ‌ طور کامل آمادگی تامین نیازهای کشور در حوزه ‌ های گوناگون را دارد. نیازی افزود: برخی از چالش ‌ هایی که امروز در حاشیه بازدید از نمایشگاه از سوی تولیدکنندگان مطرح شد، اگرچه خارج از حیطه وظایف وزارت صنعت، معدن و تجارت بود، اما همکاران ما در وزارت صنعت، معدن و تجارت همه تلاش و اهتمام خود را برای برطرف کردن دغدغه این عزیزان به ‌ کار خواهند گرفت. سیدمهدی نیازی به چالش ناترازی تولید و مصرف انرژی در کشور اشاره کرد و با بیان اینکه تولیدکنندگان باید ملزم به رعایت استانداردها و چارچوب ‌ های بهینه ‌ سازی مصرف انرژی باشد، گفت: ابعاد مصرف انرژی چه در حوزه ساختمان، محصولات صنعتی و لوازم خانگی و چه در بخش کشاورزی روند افزایشی دارد و ما با کمک مؤلفه ‌ ای با عنوان بهینه ‌ سازی مصرف می ‌ توانیم انرژی ذخیره و برای سایر حوزه ‌ های مولد استفاده کنیم. وی تصریح کرد: عموما صنایع ما در فصل زمستان با کمبود گاز و در تابستان با محدودیت تامین انرژی برق مواجه هستند که با اتخاذ تدابیر هوشمندانه می ‌ توان از این محدودیت ‌ ها و بحران ‌ های احتمالی عبور کرد. به ‌ تازگی شورای ‌ عالی انرژی تصمیم ‌ ها و راهبردهای هوشمندانه ‌ ای در حوزه تولید محصولات کم ‌ مصرف به ‌ کار بسته که این مسئله به ‌ زودی با برنامه ‌ های تبیین ‌ شده اجرایی خواهد شد. سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت در این مراسم از غرفه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز دیدن کرد و در جریان عملکرد و برنامه ‌ های ایدرو در حوزه پروژه ‌ های نفت و گاز ایدرو قرار گرفت. سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به همراه شرکت ‌ های تابعه از جمله شرکت مدیریت طرح ‌ های صنعتی ایرا ( IPMI )، شرکت کشتی ‌ سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو)، شرکت لوله ‌ گستر اسفراین و مجتمع صنعتی اسفراین، ایدرواویل، ایتکو، ریخته ‌ گری و ماشین ‌ سازی تبریز در بیست ‌ وهفتمین نمایشگاه بین ‌ المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی حضور دارد.

صنایع پرمصرف کدامند؟

به گفته بسیاری از کارشناسان، صنعت فولاد، آهن و سیمان بیشترین مصرف برق و انرژی را در کشور دارند. در آمارهای به ‌ دست آمده، ایران می ‌ تواند سالانه بیش از ۷۰ میلیون تن سیمان تولید کند. در عین حال، میزان مصرف برق این صنعت معادل ۷۵۰۰ میلیون کیلووات در ساعت است. با انجام استراتژی ‌ های جدید و بهینه ‌ سازی می ‌ توان این میزان مصرف را در سال حدود ۱۰۰۰ میلیون کیلووات ‌ ساعت کاهش داد.پس از آن صنعت شیشه و بلور در میزان مصرف بالای انرژی حضور دارد و حدود ۳۰۳ میلیون کیلووات ‌ ساعت و ۵۳۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی را مصرف می ‌ کند. با مکانیزه کردن بیشتر مراحل کار می ‌ توان گفت تا ۹۰ میلیون کیلووات ‌ ساعت امکان صرفه ‌ جویی در این صنعت نیز امکان ‌ پذیر است.صنعت کاشی و سرامیک در رتبه بعدی قرار دارد و در چند سال میزان تولید این صنعت به بیش از ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. شاید بتوان گفت در مقایسه با دیگر موارد گفته شده این صنعت انرژی کمتری مصرف می ‌ کند، چراکه فقط ۲ درصد از انرژی الکتریکی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است. با این حال در این صنعت نیز امکان صرفه ‌ جویی و کاهش هزینه ‌ ها وجود دارد. مصرف انرژی صنعت کاشی و سرامیک کشور معادل ۱۲۰۰ میلیون وات ‌ ساعت در سال است که با بهره ‌ گیری از روش ‌ های بهینه ‌ سازی می ‌ توان ۱۰۰ میلیون کیلووات ‌ ساعت در سال در میزان مصرف آن صرفه ‌ جویی کرد.

چگونه صنایع را کم مصرف کنیم

صنایع فولاد و آهن، سیمان و...، بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن همگی با توجه به راه ‌ حل ‌ هایی که به ‌ طور پراکنده در بالا به آن اشاره کرده ‌ ایم می ‌ توانند تبدیل به صنعتی کم ‌ مصرف شوند. در اینجا چند راهکار کلی دولت برای کاهش مصرف انرژی و رقابت با محصولات خارجی را بیان خواهیم کرد:

- تعیین استانداردهای مصرف

- نظارت مستمر بر رعایت استانداردها

- حمایت و پشتیبانی مالی و معنوی از صنایع سبز

- فرهنگ ‌ سازی با کمک رسانه ‌ های اجتماعی

- اعمال جریمه برای صنایع آلاینده

- تشویق صنایع کم ‌ مصرف

- ملزم کردن صنایع و کارخانجات به نصب مشخصات فنی و گواهینامه تجهیزات

- خارج کردن تجهیزات قدیمی یا آنهایی که با استانداردهای کیفی هماهنگ نیستند

- جلوگیری از تولید لوازم کم ‌ بازده و پرمصرف

- ارائه کمک ‌ های مالی برای جایگزینی لوازم و تجهیزات فرسوده

- برقراری مدل ‌ هایی برای مشارکت میان خریداران و فروشندگان

- ارائه آموزش در نحوه استفاده از روش ‌ های نوین و فناوری ‌ های جدید

- نگاه آماری به مصرف انرژی صنایع کم ‌ مصرف.

هر صنعتی ظرفیت آن را دارد که بتواند تبدیل به صنعتی کم ‌ مصرف شود. همان ‌ طور که گفته شد، بخش کشاورزی در حالی که آب زیادی مصرف می ‌ کند، اما برق کمتری را مورداستفاده قرار می ‌ دهد. برق این بخش می ‌ تواند در صنایع زیر بخش و وابسته به آن به ‌ عنوان ‌ مثال صنعت نساجی مورداستفاده قرار گیرد.صنایع فولاد، آهن و شیشه بیشترین و صنایع کاشی و سرامیک کمترین مصرف انرژی برق را دارند. تمامی صنایع گفته شده با استفاده از تجهیزات به ‌ روز و استاندارد می ‌ توانند مصرف خود را کاهش دهند. این مسئله نیازمند سرمایه ‌ گذاری و توجه دولت به این مسئله است.

به ‌ طور کل صنایع کشور باید به سمت و سویی بروند که علاوه بر مصرف انرژی کمتر، آلاینده ‌ های کمتری را نیز تولید کنند. این کار با استفاده از تجهیزات به ‌ روز و سوخت ‌ های جدید امکان ‌ پذیر است. صنایع باید به سمت روش ‌ های پاک و عاری از کربن پیش روند و از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده کنند. این در حالی است که حتی بخش خانگی نیز می ‌ تواند از این طریق انرژی خود را تامین کرده و حتی درآمد به ‌ دست آورد. در جلسات اخیر دولت به نصب پنل ‌ های خورشیدی در خانه ‌ ها در راستای کاهش مصرف انرژی برق و صرفه ‌ جویی در آن اشاره شد. استفاده از دستگاه و ماشین ‌ آلات به ‌ روز و دیجیتالی که تمامی ریز مصارف را در نظر گرفته و به صورت هوشمندانه می ‌ توانند میزان آن را کنترل کنند، باعث کاهش میزان مصرف انرژی صنایع می ‌ شود. این امر باعث می ‌ شود تا نیروی متخصص جدیدی وارد عرصه عمل شده و کارآفرینی در سطح کشور افزایش پیدا کند.

استفاده ار راهکار ‌ های نوین

شاید بتوان از اینترنت انرژی ( IoE ) در ساختار جدید کشور استفاده کرد. این مفهوم که در واقع از اینترنت اشیا گرفته شده با توجه به بحران مصرف انرژی موردبحث قرارگرفته است. اینترنت انرژی حوزه ‌ ای ترکیبی از فناوری و توزیع انرژی، روش ‌ هایی را برای بهبود استفاده از توانمندی ‌ های مبتنی بر شبکه هوشمند فراهم می ‌ کند. مدل ‌ های استفاده شده در ساختار کلی اینترنت انرژی به این صورت طراحی شده ‌ اند که با اندازه ‌ گیری و تخمین می ‌ توانند میزان مصرف کل انرژی را به صورت گزارشی تهیه کرده و استراتژی ‌ های را به متخصصان ارائه دهند. با این حال، این روش ‌ های نوین و ساختار تازه آنها نیازمند زیرساخت ‌ هایی است که علاوه بر زمینه ‌ های مالی باید در سطح کشور فرهنگ ‌ سازی نیز انجام شود. دولت و مردم باید با توجه به چنین مسائلی راهکارهایی را ارائه دهند. حمایت سرمایه ‌ گذاران در این بخش ‌ ها می ‌ تواند پشتیبان چنین ایده ‌ های نوینی باشند و البته یک وظیفه ملی خواهد بود.در زمینه تولید برق علاوه بر موارد گفته شده و البته استفاده از انرژی خورشیدی، می ‌ توان استفاده از انرژی هسته ‌ ای را نیز در نظر داشت. نیروگاه ‌ های هسته ‌ ای مشابه نیروگاه ‌ های معمولی هستند اما به ‌ جای استفاده از دیگ بخار در آنها و مصرف سوخت ‌ های فسیلی، از واکنش ‌ های هسته ‌ ای برای به کار افتادن توربین ‌ ها و در نهایت تولید انرژی برق استفاده می ‌ شود. در کتاب دور الکتروموتورها با مصرف بهینه اشاره شده که نیروگاه اتمی بوشهر می ‌ تواند سالانه ۱۲۰۰ مگاوات برق تولید کند. با این حال، سیاست و سرمایه ‌ گذاری در این بخش باید با دقت و تفکر بیشتری از سمت دولت انجام شود.

سخن پایانی

به ‌ طور کلی هر یک از صنایع گفته شده می ‌ توانند ظرفیت کاهش مصرف انرژی (آب، برق، گاز و...) را داشته باشند. البته صرفا نباید با توجه به صنایع جدید پیش برویم، بلکه باید بتوانیم صنایع قدیمی را به روز کنیم و با توجه به آنها میزان تولید را افزایش دهیم و از میزان هزینه ‌ ها بکاهیم. در این راستا صنایع قدیمی کشور باید با یک برنامه ‌ ریزی مشخص و سرمایه ‌ گذاری و حمایت دولت بتوانند صاحب تجهیزات جدید شده و به رقابت با محصولات جهانی بپردازند.