یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کارآفرینان و شاید مهم‌ترین مانع آنها برای راه‌اندازی کسب‌وکارشان، کمبود منابع مالی برای تامین نیازهای سرمایه‌ای است و به‌دست آوردن وجوه موردنیاز برای راه‌اندازی کسب‌وکارها، همواره به‌عنوان یک چالش برای کارآفرینان مطرح بوده است. فرآیند به‌دست آوردن وجوه موردنیاز ممکن است ماه‌ها به طول انجامد و کارآفرینان را از حرفه مدیریت کسب‌وکارها منصرف کند. از سوی دیگر، بدون تامین مالی کافی، کسب‌وکارهای نوپا هرگز به موفقیت نخواهند رسید. کمبود سرمایه‌گذاری عاملی موثر در شکست بسیاری از کسب‌وکارهاست، با این حال به‌دلیل نرخ بالای مرگ‌ومیر کسب‌وکارهای کوچک جدید، موسسات مالی تمایل چندانی به قرض دادن وجوه یا سرمایه‌گذاری در آنها ندارند. این واقعیتی انکارناپذیر است که نبود سرمایه کافی، کسب‌وکار نوپا را با رها ساختن بر بنیان مالی ضعیف، مستعد شکست خواهد کرد. صمت به مناسبت روز جهانی کارآفرینی به ضرورت تامین سرمایه و نقدینگی برای مشاغل و به ویژه مشاغل پرداخته است.

گامی در جهت حمایت از فعالان اقتصادی

از دی سال گذشته بین بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تفاهمنامه‌ای در راستای تامین مالی زنجیره‌ای به امضا رسید که سهولت دسترسی به منابع، هدایت نقدینگی و کاهش انحراف از منابع از دستاوردهای این تفاهمنامه خواهد بود. همچنین افزایش ۳۰ درصدی دسترسی به منابع بانکی برای فعالان اقتصادی از دیگر دستاوردهای تامین مالی زنجیره‌ای است. این طرح پس از اینکه با اجرایی شدن توسط ۵ بانک فاز آزمایشی را با موفقیت گذراند، قرار شد از خرداد امسال برای کلیه واحدهای تولید، با استفاده از ظرفیت تمامی بانک‌ها اجرایی شود. گفتنی است تامین مالی زنجیره‌ای که روشی مرسوم در دنیاست مزیت‌های زیادی دارد که مهم‌ترین آن، کاهش نیاز به نقدینگی است. ظاهرا این طرح به‌جای تمرکز صرف بر نقدینگی بر ابزارهای اعتباری تکیه دارد و سیاست مهم این است که از انحراف منابع بانکی به بازارهای غیرتولیدی و سفته‌بازانه جلوگیری و هدایت اعتباری در تولید محقق شود.

نظارت بر عملکرد بانک‌ها باید جدی‌تر شود

پیمان مولوی، کارشناس سرمایه‌گذاری درباره چگونگی عملکرد بانک‌ها در اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای بنگاه‌های اقتصادی به صمت گفت: با روش تامین مالی زنجیره‌ای، نیاز به نقدینگی بنگاه‌ها نسبت به وضع موجود کمتر و در واقع نیاز به نقدینگی‌خواهی مشتریان از بانک‌ها کاهش پیدا می‌کند و این موجب بهبود ترازنامه بانکی (افزایش قدرت وام‌دهی بانک‌ها) خواهد شد. وی افزود: در سازکار تامین مالی زنجیره‌ای منابع بانکی به‌جای اینکه به سمت بخش‌های غیرمولد و سفته‌بازانه برود، به سمت بخش تولید هدایت می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه با روش یادشده، نظارت بر مصرف تسهیلات به‌خوبی انجام می‌شود، گفت تامین مالی به‌شیوه زنجیره‌ای، یک فاکتور کاملا واقعی برای نظارت محسوب می‌شود. تامین مالی زنجیره‌ای، قابل نظارت شفاف و تاثیرپذیر است. وی تاکید کرد: نتیجه اجرای این روش تامین مالی هدایت و نظارت بر مصرف اعتبارات است.

مولوی با اشاره به اینکه تامین مالی زنجیره‌ای مدلی است که حدود ۳۰ سال در دنیا در حال انجام است، گفت: این شیوه تسهیلات‌دهی در اتاق بازرگانی معرفی شد. این کارشناس حوزه سرمایه‌گذاری با تاکید بر اینکه روش تامین مالی زنجیره‌ای در ایران خالی از اشکال نیست، افزود: در حال ‌حاضر مشکل بانک مرکزی اعتبارسنجی است.

رتبه‌بندی اعتباری در ایران بدوی است

وی گفت: اعتبارسنجی در سیستم بانکی ایران با روشی کاملا بدوی در حال انجام است. وی ادامه داد: اعتباردهی در نظام بانکی مبتنی بر بانکداری اسلامی دارای مشکلاتی است و نیاز به بازنگری و اصلاح دارد.

مولوی با تاکید بر اینکه نظام پرداخت تسهیلات در بانک‌های ایران بسیار وثیقه‌محور است، تصریح کرد: در این شرایط کسی که وثیقه ندارد، در واقع در تولید رشد نخواهد کرد و نمی‌تواند به کارآفرین تبدیل شود. وی افزود: همین سیستم وثیقه‌محوری جلوی اشتغالزایی و کارآفرینی را گرفته و بلای جان کارآفرینان شده است.مولوی با اشاره به اینکه دانش ما برای اعتبارسنجی بانکی و تسهیلات‌دهی نسبت به سایر کشور بسیار کم است، گفت: کشورهایی نظیر ژاپن، انگلیس و امریکا حدود ۳۰ سال است که از سیستم رتبه‌بندی اعتباری در زنجیره تامین استفاده می‌کنند و پیشنهاد بنده این است که از ساختار اصلاح‌شده رتبه‌بندی اعتباری این کشورهای موفق در سیستم تسهیلات‌دهی کمک بگیریم تا شاهد کارآفرینی و اشتغالزایی در کشور باشیم.

حذف زمینه شکل‌گیری ابربدهکاران بانکی

این کارشناس حوزه سرمایه‌گذاری یادآور شد: زمانی که طرح تامین مالی زنجیره‌ای در اتاق بازرگانی معرفی شد، برای همه ما و حتی خود بچه‌های زنجیره تامین سوال بود که این اعتبار قرار است از کجا تامین شود و دوم اینکه با بدهکاران کلان در این سیستم نوین پرداخت تسهیلات چه رفتاری خواهد شد. وی ابراز امیدواری کرد: مشکل بدهکاران بزرگ بانکی با تامین سرمایه از طریق زنجیره تامین تا حدودی برطرف می‌شود و اتفاق خوبی در حوزه پولی و مالی کشور می‌افتد و اعتبارات به جهت که باید، سوق می‌یابد.

این اقتصاددان افزود: با تامین مالی زنجیره‌ای جلوی خیلی از سوء‌استفاده‌ها در قالب رانت یا وثیقه و... گرفته می‌شود و پرداخت تسهیلات به کارآفرین کاملا شفاف‌سازی می‌شود.

مولوی با تاکید بر اینکه در روش تامین مالی زنجیره‌ای چون سیستم نظارتی بسیار فعال است، دیگر جایی برای پرداخت تسهیلات به ابربدهکاران بانکی باقی نمی‌ماند، گفت: در این شرایط تسهیلات‌دهنده مجبور است براساس قانون و در شرایطی کاملا شفاف اقدام به پرداخت تسهیلات کند. هرچند که نمی‌خواهند با اجرای شیوه تامین مالی زنجیره‌ای این شفاف‌سازی اتفاق بیفتد و سعی دارند جلوی آن را بگیرند.

 وی گفت: اگر در کشور سیستم رتبه‌بندی اعتباری به‌ویژه در زنجیره تامین شفاف شود؛ یعنی با این سیستم بتوانیم اعتبار را خوب تشخیص بدهیم و براساس نیاز واقعی جامعه تسهیلات‌گیرندگان شناسایی شوند و طرح‌های توجیهی به‌درستی کارشناسی شود، اتفاق‌های خوبی برای کارآفرینی رقم خواهد خورد.

نقش تامین مالی زنجیره‌ای در کارآفرینی

احمد میدری، عضو سابق کمیسون اقتصادی مجلس درباره تامین مالی زنجیره‌ای و نقش آن در کارآفرینی به صمت گفت: افرادی که در اقتصاد فعالیت دارند، باید بتوانند از تسهیلات بانکی استفاده کنند، اما در حال ‌حاضر در این موضوع با چالش‌های زیادی مواجهند. برای حمایت از کارآفرینی و اشتغالزایی باید تسهیلات‌دهی آسان‌‌تر شود تا چرخ تولید هم به چرخی مولد در اقتصاد تبدیل شود.

راهی برای جلوگیری از کاغذبازی

وی با اشاره به اینکه اگر رتبه‌بندی از طریق تامین سرمایه زنجیره‌ای راهی برای جلوگیری از کاغذبازی‌ها در سیستم تسهیلات‌دهی بانک‌ها باشد اتفاق بسیار خوشایندی در انتظار بنگاه‌های کوچک و بزرگ است، افزود: با رفع موانع قانونی و شفاف‌سازی روند تسهیلات‌دهی کمک زیادی به بنگاهای کوچک و زودبازده خواهد شد. وی با اشاره به اینکه تامین مالی زنجیره‌ای به‌معنی تحولی در هدایت اعتبارات است، گفت: هر چه راه برای گرفتن تسهیلات هموارتر باشد و تسهیلات به‌دست کارآفرینان واقعی برسد، ضریب اشتغالزایی بیشتر و کار برای افراد بیشتری از جامعه تامین می‌شود.

سخن پایانی

امروزه از نگاه بنگاه‌های اقتصادی، تامین نقدینگی و سرمایه ثابت و در گردش به یک گلوگاه مهم تبدیل شده که می‌تواند حیات و بالندگی یا مرگ و نابودی یک واحد تولیدی را به‌دنبال داشته باشد. با نگاهی به روند پرداخت تسهیلات بانکی به کارآفرینان، بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی طی سال‌های اخیر می‌توان پی برد که میان عملکرد سیستم بانکی و نیاز بخش صنعت به نقدینگی فاصله طولانی وجود دارد و این روش در رفع نیاز بنگاه‌های اقتصادی ناموفق بوده است.