الگوی کشت، جانمایی صحیح تولید براساس ظرفیت‌های طبیعی، اصول اقتصادی و سیاست‌های استراتژیک کشور است و 3 هدف فنی، اقتصادی و استراتژیک، الگوی کشت را تشکیل می‌دهد.

به‌عبارت دیگر بن‌مایه مفهوم الگوی کشت، دسترسی به تولید پایدار در بخش کشاورزی در ازای بهره‌برداری و بهره‌وری مناسب از منابع پایه است.از طرفی، با نبود الگوی کشت صحیح هر ساله، شاهد این هستیم که هزاران هکتار محصولات جالیزی پر‌آب‌طلب مثل سیب‌زمینی، پیاز، گوجه‌فرنگی و ... به‌دلیل تولید مازاد، کاهش شدید نرخ و نبود بازار فروش به هدر می‌روند و علاوه بر هدر‌رفت سرمایه ملی و دسترنج کشاورزان، باعث نابودی آب کشور می‌شوند.

دبیر‌خانه کشاورز استان گلستان در گفت‌وگو با مهر اظهار کرد: الگوی کشت در کشور ما به‌درستی تعریف نشده است، ما در تولید محصولات جالیزی و صیفی‌جات دچار مشکل هستیم، یک سال، آنقدر تولید این محصولات در کشور زیاد می‌شود و قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند که کشاورزان محصول را در زمین خود رها می‌کنند و سال دیگر، آنقدر قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند که مردم قدرت خرید ندارند.

علی‌قلی ایمانی ادامه داد: ما در تولید کالاهای اساسی سرریز محصول نداریم و محصولات اساسی مثل گندم، جو، ذرت و کلزا هرچقدر که در کشور کشت شود، نیاز است، زیرا واردکننده این محصولات هستیم.

وی اضافه کرد: ما به تدوین الگوی کشت در محصولات جالیزی نیازمند هستیم، به‌طور مثال، محصول پر‌آب‌طلبی مثل هندوانه در کشور ما تولید و صادر می‌شود؛ به‌راستی با این کار ما تنها آب کشور را به دیگر کشورها صادر می‌کنیم و بس.

ایمانی گفت: تاجرانی از کشورهای ترکیه و عمان به استان‌های کرمان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان می‌آیند و با کشاورزان ما برای خرید هندوانه قرار‌داد می‌بندد و این در حالی است که این شهرها به‌شدت با مشکل کم‌آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند.

دبیر خانه کشاورز استان گلستان تصریح کرد: در جلسه‌ای که با وزیر کشاورزی داشتیم، پیشنهاد دادیم ۱۰۰ درصد تعرفه روی محصولات جالیزی قرار دهند تا صادرات این محصولات برای کشاورزان صرفه اقتصادی نداشته باشد، زیرا با این کار تنها آب کشور تخلیه می‌شود.

وی درباره کشت برنج افزود: مسئله برنج با محصولات جالیزی تفاوت دارد، زیرا ما واردکننده برنج هستیم و با کشت برنج آب به دیگر کشورها صادر نمی‌کنیم.

ایمانی گفت: الگوی کشت بیش از همه در محصولات جالیزی اهمیت دارد، زیرا هم آب زیادی مصرف می‌کنند و هم بیش از نیاز کشور تولید داریم.

وی گفت: با دستورالعمل و بخشنامه نمی‌توان الگوی کشت محصولات جالیزی را اصلاح کرد و تنها راهکار این است که با گذاشتن تعرفه کاری کنیم که خرید این محصولات برای کشورهای همسایه هم توجیه اقتصادی نداشته باشد.

اصلاح الگوی کشت؛ راهکار جبران کم‌آبی

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم به مهر گفت: الگوی کشت متاثر از عوامل مختلفی مانند آب، خاک، اقلیم و اقتصاد کشاورز است، با‌توجه به خشکسالی و کمبود آبی که در استان با آن مواجهیم الگوی کشت ما باید بر‌اساس میزان آب مصرفی باشد.

سید محسن حسینی ادامه داد: در استان گلستان، ۸۵۰ هزار هکتار اراضی داریم که از این مقدار ۲۵۰ هزار هکتار آن آبیاری و ۴۰۰ هزار هکتار به صورت دیم کشت می‌شود و ۲۰۰ هزار هکتار هم مراتع کم‌بازده است.

حسینی اضافه کرد: اگر بخواهیم همه ۸۵۰ هزار هکتار اراضی که در گلستان در اختیار داریم، آبیاری کنیم به ۶ میلیارد متر‌مکعب آب نیاز داریم و حداکثر ۲.۵ میلیارد مترمکعب آب را می‌توانیم در بخش کشاورزی صرف کنیم و مابقی آن در بخش شرب، صنعت و محیط‌زیست مصرف می‌شود. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان بیان کرد: در کشور ما زمین زیاد و آب کم است و از طرفی اقتصاد کشاورز هم باید تامین شود، پس باید اقتصاد خود را با میزان آب تطبیق دهیم.

وی گفت: متخصصان اقتصاد کشاورزی باید با جایگزین کردن محصولات کم‌آب‌بر که اقتصاد کشاورز را هم تامین کند، الگوی کشت استان را اصلاح و تعیین کنند.

حسینی افزود: کشاورزان گلستان تنها ۶ ماه از سال کار می‌کنند و ۶ ماه دیگر بیکار هستند. اگر صنایع تبدیلی وابسته به کشاورزی و خوراک دام در استان ایجاد شود، کشاورزان ما می‌توانند در بازه زمانی که بیکار هستند، مشغول به کار شوند و اقتصاد خود را از این راه تامین کنند.

۹۵درصد الگوی کشت در گلستان رعایت می‌شود

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم به مهر گفت: الگوی کشت در استان گلستان بیش از ۹۵ درصد رعایت می‌شود.

محمدرضا عباسی افزود: رعایت الگوی کشت در خرید تضمینی، پایداری تولید، حفظ منابع آب و خاک، کاهش آلودگی زیست‌محیطی و تامین منابع غذایی تاثیرگذار است. وی ادامه داد: الگوی کشت پاییزه استان گلستان محصولات مهمی نظیر گندم، کلزا و جو است که اهمیت غذایی بالایی دارد و در حال اجرا است.

عباسی تصریح کرد: الگوی کشت محصولات پاییزه به‌خوبی در گلستان اجرا می‌شود، اما در کشت تابستانه با مشکل مواجهیم و بیش از ۵۰ هزار هکتار برنج خارج از الگوی کشت در گلستان کشت می‌شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان بیان کرد: در تلاش هستیم که الگوی کشت تابستانه را از محصولی مثل برنج که پرآب طلب است، به‌سمت محصولاتی نظیر سویا، پنبه، کنجد و آفتابگردان ببریم.

عباسی گفت: با قرار دادن تعرفه روی محصولات پرآب‌طلب و حمایت از کشاورزان برای کشت محصولات جایگزین، می‌توان الگوی کشت تابستانه استان را اصلاح کرد.

کشت قراردادی؛ راهکار اصلاح الگوی کشت

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم به مهر گفت: در استان گلستان منابع آب و اقتصاد کشاورز بیش از عوامل دیگر در تعیین الگوی کشت موثر است.

محمد برزعلی اضافه کرد: استفاده بهینه از منابع آب، نداشتن تولید بیش از نیاز بازار محصولات، افزایش راندمان مصرف آب و نهاده‌های گواهی شده در الگوی کشت بسیار مهم است.

وی گفت: با‌توجه به مصرف آب زیاد در کشت شالی باید محصولاتی را که هم مصرف آب بسیار کمتری دارند و هم اقتصاد کشاورز را تامین کنند، جایگزین کشت برنج کرد.

برزعلی افزود: کلید موفقیت در الگوی کشت، تامین اقتصاد کشاورز است؛ به‌همین‌دلیل در مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی در حال تحقیق روی 2 محصول ماش و کنجد هستیم که پس از اصلاح بذر، آن را جایگزین کشت برنج به‌روش غرقابی کنیم، زیرا این محصولات یک چهارم برنج، آب نیاز و درآمدزایی خوبی دارند.

وی تصریح کرد: با کشت قراردادی و دادن اطمینان به کشاورزان در خرید محصول، می‌توانیم الگوی کشت را اصلاح کنیم.

سخن پایانی

الگوی کشت، برنامه‌ریزی برای کشت محصولات بر‌حسب همه منابع موجود و به‌طور ویژه‌تر مقادیر آب در کشور است، حاصل بی‌برنامگی‌ها و نداشتن الگوی کشت در کشور، هدر‌رفت سالانه هزاران تن محصول کشاورزان اعم از سیب‌زمینی، گوجه، پیاز و دیگر محصولات است؛ اتفاقی تلخ و پرتکرار که هنوز هم به‌طور کامل، شاهد حل شدن آن نیستیم. بسیاری معتقدند با صادرات محصولات جالیزی به کشورهای همسایه در واقع آب کشور را تخلیه و به کشورهای دیگر صادر می‌کنیم. انتخاب «الگوی کشت» از اصلی‌ترین عوامل افزایش بهره‌وری تولید در کشاورزی محسوب می‌شود و علاوه بر حفظ منابع، به پایداری تولید و امنیت غذایی کشور کمک می‌کند.