فائق آمدن اغلب کشورها و اقتصادهای بزرگ بر چالش‌های ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، یکی از محرک‌های اصلی تقاضا و نرخ فولاد در بازارهای جهانی بود و افزایش بهای سنگ آهن، زغال‌سنگ و بحران انرژی نیز از روند رو به رشد قیمتی فولاد حمایت کرد. در ادامه تغییر سیاست‌های چین به‌ویژه با هدف کاهش آلایندگی در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ برای ارتقای کیفیت هوای این کشور و آمادگی برای برگزاری المپیک زمستانی در چین، از دیگر دلایل اثرگذار بر بازار فولاد در امسال بودند.

بازار فولاد زیر ذره‌بین

کیوان جعفری‌طهرانی، کارشناس ارشد بازار بین‌الملل فولاد در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی عملکرد صنایع فولاد در سال ۲۰۲۱ میلادی گفت: سال ۲۰۲۱ در مقایسه با ۲۰۲۰، روزهای خوش‌تری را برای صنعت فولاد رقم زد. طی سال ۲۰۲۰ شاهد شیوع ویروس کرونا در سطح بین‌المللی بودیم، بسیاری از فولادسازان، به‌ویژه در کشورهای هندوستان، ژاپن، آلمان و ایتالیا، اسپانیا و... تحت‌تاثیر این همه‌گیری قرار گرفتند و از میزان تولید خود کاستند. کاهش تولید فولاد در کشورهای یادشده به استثنای هندوستان تا پایان سال ۲۰۲۰ ادامه داشت. 

از ابتدای امسال، بسیاری از کشورها در کنترل همه‌گیری این ویروس موفق عمل کردند. هرچند در طول هفته‌های اخیر با انتشار سویه جدید اُمیکرون، دوباره شاهد چالش‌هایی در سطح جهان و بازگشت به اوج پاندمی کرونا هستیم، با این وجود، همچنان فولادسازان توانسته‌اند بر چالش‌های ناشی از همه‌گیری این ویروس فائق آیند و می‌توان اینطور ادعا کرد که وضعیت تولید اغلب فولادسازان در امسال میلادی مثبت بود. نرخ فولاد نیز مناسب بود.

هرچند روند کنترل تولید فولاد چین که با جدیت بیشتر در ۶ ماهه دوم امسال میلادی آغاز و به‌دنبال آن مقرر شد سطح تولید در امسال از میزان تولید این کشور در سال ۲۰۲۰ تجاوز نکند، بر عملکرد صنعت فولاد این کشور و دنیا اثرگذار بود. قرار است المپیک زمستانی در اواخر ماه فوریه در نزدیکی پکن برگزار شود. پارالمپیک زمستانی نیز در نیمه ماه مارس سال آینده میلادی در این کشور برگزار خواهد شد؛ بنابراین سیاست‌های کنترل آلودگی هوا و دستیابی به آسمان آبی در این کشور همچنان دنبال می‌شود.

با وجود تمام موارد یادشده می‌توان اینطور جمع‌بندی کرد که اغلب فولادسازان در سال ۲۰۲۱، شرایط مطلوبی را پشت‌سر گذاشتند. در میان کشورهای بزرگ فولادساز، ژاپن جزو معدود فولادسازان بزرگی است که همچنان با چالش در تولید فولاد روبه‌رو است؛ هرچند پیش‌بینی می‌شود روند کاهشی تولید فولاد این کشور در سال ۲۰۲۲ جبران شود. 

وضع عوارض با هدف حمایت

جعفری‌طهرانی در پیش‌بینی تولید فولاد قطعی فولادسازان اول تا پنجم جهان در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال ۲۰۲۰ گفت: تولید فولاد چین در سال ۲۰۲۱ فقط یک درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش خواهد یافت و در سطح ۱۰۷۵ میلیون تن بسته خواهد شد. تولید فولاد چین در سال ۲۰۲۰ دقیقا معادل ۱۰۶۴۸ میلیون تن برآورد شده است. در همین حال انتظار می‌رود میزان تولید فولاد هند در سال ۲۰۲۱ با حدود ۱۰ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ به حدود ۱۱۰ میلیون تن یعنی حدود ارقام سال ۲۰۱۹ برسد. تولید فولاد هند در سال ۲۰۲۰ دقیقا ۱۰۰.۳ میلیون تن بوده است. تولید فولاد ژاپن در سال ۲۰۲۱ با حدود ۲ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ به حدود ۸۵ میلیون تن خواهد رسید.

تولید فولاد ژاپن در سال ۲۰۲۰ دقیقا ۸۳.۲میلیون تن بوده است. پیش‌بینی می‌شود میزان تولید فولاد امریکا در سال ۲۰۲۱ با حدود ۳ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ به حدود ۷۵ میلیون تن برسد. تولید فولاد امریکا در سال ۲۰۲۰ دقیقا ۷۲.۷ میلیون تن بوده است. در همین حال، انتظار می‌رود میزان تولید فولاد روسیه در سال ۲۰۲۱ با حدود ۲ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ به حدود ۷۳ میلیون تن برسد. تولید فولاد روسیه در سال ۲۰۲۰ دقیقا ۷۱.۶میلیون تن گزارش شده است.

این کارشناس ارشد بازار فولاد در ارزیابی بازار فولاد در یک سال گذشته گفت: برخی کشورها در امسال میلادی برای حمایت از صنعت فولاد خود، قوانین آنتی‌دامپینگ و گمرکی تعادلی (Countervailing) را برای واردات محصولات پایین‌دستی وضع کردند. کما اینکه حدود چند ماه قبل پایتخت‌نشین امارات متحده عربی اعلام کرد برای احداث تمامی پروژه‌های ساختمانی دولتی این امیرنشین باید از فولاد ساخت داخل امارات (Made in UAE) استفاده شود. در همین حال، واردات محصولات فولادی همچون میلگرد و مقاطع طویل به ابوظبی ممنوع شد.

درحال‌حاضر پیش‌بینی می‌شود سایر امیرنشین‌های امارات هم در سال ۲۰۲۲، چنین قوانین مشابهی را وضع یا با وضع عوارض وارداتی بر ورود محصولات فولادی پایین‌دستی، از صنعت فولاد این کشور حمایت کنند. تایلند و تایوان نیز به‌عنوان کشورهای مطرح فولادساز جنوب‌شرق آسیا، در ماه‌های گذشته و با هدف حمایت از صنایع فولاد داخلی خود، قوانین کنترلی، آنتی‌دامپینگ و همچنین قوانین گمرکی تعادلی وضع کردند. احتمال می‌رود این قوانین در سال آینده میلادی نیز ادامه داشته باشد. کشور عراق نیز در دو هفته گذشته، واردات انواع پروفیل قوطی، نبشی و ناودانی را ممنوع کرد تا از نوردکاران داخلی خود حمایت کند.

قوانین محیط‌زیستی، محرک قیمت‌ها

جعفری‌طهرانی در ادامه افزود: سیاست‌های چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده فولاد جهان برای کنترل تولید و بازار فولاد خود، در سطح بین‌المللی هم تاثیرگذار است. اعمال قوانین کنترلی از سوی این کشور به‌ویژه در نیمه دوم ۲۰۲۱ و همچنین وضع دستورالعمل‌های محدودکننده در برخی استان‌های این کشور همچون هبی، شاندونگ و... بر عملکرد صنعت فولاد در این کشور و به‌دنبال آن دنیا تاثیرگذار بود. از ۳ ماهه چهارم امسال میلادی نیز موضوع برگزاری المپیک زمستانی و آسمان آبی در اولویت این کشور قرار گرفت و محدودیت‌های اعمال‌شده بر صنایع فولاد شدیدتر شدند. جعفری‌طهرانی در ارزیابی بازار فولاد در سال آینده میلادی گفت: اغلب موسسات تحلیلگر اعتقاد دارند در سال ۲۰۲۲، نرخ اغلب کامودیتی‌ها و کالاها کاهش پیدا خواهد کرد. 

محدودیت‌های فصلی تولید فولاد در چین ممکن است به رشد بهای این فلز در سطح جهانی منتهی شود اما در حالت کلی انتظار می‌رود قیمت‌ها پایین‌تر از سطح سال ۲۰۲۱ باشد. در همین حال، انتظار افزایش نرخ هیجانی را برای فولاد و سایر کامودیتی‌های فلزی نداریم. به‌ویژه آنکه اغلب فولادسازان جهان با حداکثر ظرفیت خود تولید می‌کنند؛ درنتیجه نباید منتظر رشد قابل‌توجه قیمتی در سطح جهانی باشیم. 

روزهای ناخوش فولاد ایران

این کارشناس ارشد بازار بین‌المللی فولاد در ارزیابی عملکرد صنعت فولاد ایران در مدت زمان موردبحث گفت: سالی که گذشت، صنایع فولاد ایران روزهای دشواری را پشت‌سر گذاشتند. این واحدهای تولیدی در ماه‌های گرم سال با قطعی برق روبه‌رو بودند که بر تولید در تمامی حلقه‌های زنجیره فولاد تاثیر منفی گذاشت. در روزهای پایانی فصل پاییز نیز شاهد قطع گاز واحدهای فولادی هستیم و انتظار می‌رود این محدودیت‌ها در فصل زمستان نیز ادامه داشته باشد.

کشور چین به‌عنوان بزرگ‌ترین فولادساز جهان در فصل تابستان شاهد قطع برق بود. این قطعی برق به‌دلیل محدودیت در تامین زغال‌سنگ حرارتی بود اما از ماه اکتبر این مشکل برطرف شد. چین با شدت به‌دنبال آن بود که مشکل کمبود برق را رفع کند اما صنایع ما از چالش تامین برق عبور نکرده بودند که با کمبود گاز روبه‌رو شدند. 

وی افزود: بدون تردید مشکل تامین گاز، چالشی زیرساختی است و باید از سوی حاکمیت برطرف شود. توسعه میادین گازی ضرورتی برای رفع چالش یادشده به‌شمار می‌رود و برنامه‌ای چندساله می‌طلبد. 

ایران درحال‌حاضر در جایگاه دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان قرار دارد اما با توجه به محدودیت‌های یادشده در تامین برق و گاز و تداوم آن همچنان می‌توانیم این جایگاه را در سال ۲۰۲۲ حفظ کنیم، چراکه جایگاه یازدهم تولید فولاد جهان در سال ۲۰۲۱ به تایوان با ۲۱ میلیون تن‌ تعلق دارد که با تولید ایران در همان سال یعنی ۲۹ میلیون تن فاصله زیادی دارد. امید است با رفع مشکلات تامین برق و گاز صنایع فولادسازی کشور بتوانیم جایگاه برزیل به‌عنوان نهمین تولیدکننده فولاد جهان را کسب کنیم.

چین عامل رونق بازار فولاد

علی اسکینی، تحلیلگر ارشد کارگزاری صنعت و معدن در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی بازار فولاد در طول سال ۲۰۲۱ اظهارکرد: در طول امسال میلادی شاهد سوپرچرخه قیمتی برای بسیاری از فلزات از جمله فولاد بودیم. چندین عامل زمینه افزایش قیمت‌ها را در بازارهای جهانی فراهم کردند. از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به نرخ بهره صفر اوراق منتشرشده و همچنین چاپ پول از سوی بانک مرکزی کشورهای گوناگون اشاره کرد.

وی افزود: علاوه بر این، بسیاری از کشورها توانستند بر مشکلات ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا فائق آیند. به‌ویژه چین که بزرگ‌ترین بازار مصرف فولاد جهان را در اختیار دارد توانست دوباره به شرایط عادی بازگردد و بدین‌ترتیب میزان مصرف فولاد در کشور چین رونق یافت و سطح تقاضا در این کشور افزایش یابد.

افزایش نرخ انرژی

اسکینی در ادامه از افزایش نرخ انرژی به‌ویژه زغال‌سنگ به‌عنوان دیگر عامل رونق یافتن بازار فولاد در سطح جهان نام برد. به‌ویژه آنکه عمده فولاد دنیا بر پایه بهره‌مندی از زغال سنگ تولید می‌شود. در چنین شرایطی، رشد نرخ این محصول تاثیر خود را بر افزایش بهای تمام شده تولید فولاد خواهد گذاشت. در همین حال، شاهد اوج‌گیری نرخ سنگ آهن به‌ویژه در نیمه نخست امسال میلادی بودیم. بهای فروش این محصول در نیمه نخست امسال از مرز ۲۰۰ دلار به ازای هر تن عبور کرد و سقف تاریخی برای آن ثبت شد.

اسکینی گفت: از اواسط امسال میلادی، دولت چین فولادسازان این کشور را مجاب کرد که سطح تولیدات خود را در حد سال قبل نگه دارند. این سیاست در شرایطی اعمال شد که فولادسازان چینی در نیمه نخست امسال ۱۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته تولید کرده بودند؛ بنابراین ناچار شدند در نیمه دوم سال ۲۰۲۱، از میزان تولید خود بکاهند. همین موضوع به کمبود عرضه فولاد در بازارهای صادراتی و به‌دنبال آن رشد نرخ این محصول منجر شد.

 البته در یکی، دو ماه گذشته به‌دلیل کمبود تقاضای فصلی فولاد و همچنین سیاست‌های اجرایی چین و مشکلات پیش آمده برای شرکت اورگراند (فعال در صنعت ساخت‌وساز)، قیمت‌ها از اوج قیمتی خود فاصله گرفتند. البته انتظار می‌رود دولت چین در سال آینده اقداماتی را برای اصلاح روند فعالیت و مشکلات مالی شرکت‌های فعال در بخش ساختمان‌سازی ترتیب دهد و باید به رفع مشکلات و کمبودها در این بخش امید داشت. 

روند تولید فولاد جهان

این کارشناس بازار درباره روند تولید فولاد جهان در یک سالی که گذشت، گفت: انتظار می‌رود میزان تولید فولاد چین مشابه سال گذشته باشد. در همین حال برآورد می‌شود میزان تولید فولاد در اغلب کشورها رو به بهبود و صعودی باشد. 

وی افزود: همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، دولت چین طی ماه‌های اخیر بر اجرای سیاست‌های محیط زیستی از سوی صنایع و فولادسازان به‌ویژه در ماه‌های اخیر حساس شده است. به‌ویژه آنکه این کشور در زمستان سال آینده میلادی، المپیک زمستانی را برگزار خواهد کرد. درنتیجه دولت چین به‌دنبال آن است که شاخص‌های آلایندگی هوا در زمستان در این کشور، در سطح قابل‌قبولی باشد؛ بنابراین این‌گونه سیاست‌های سخت‌گیرانه در چند ماه آینده نیز ادامه خواهند داشت. برآورد دولت چین نیز این است که میزان تولید فولاد این کشور در سال ۲۰۲۲ مشابه تولید آن در امسال میلادی باشد.

اسکینی در ارزیابی بازار فولاد در سال ۲۰۲۲ گفت: تنظیم نرخ بهره از سوی امریکا، تاثیر بسزایی بر روند بازار فولاد طی سال آینده خواهد داشت. در همین حال، سیاست‌های دولت چین و برنامه‌های این کشور برای رشد اقتصادی و تنظیم بازار مسکن نیز بر عملکرد بازار فولاد دنیا اثرگذار خواهد بود.

رکوردهایی که تکرار نمی‌شوند

با این وجود، براساس اطلاعات منتشرشده اینطور به‌نظر می‌رسد که رکوردهای ثبت‌شده در سال ۲۰۲۱، تکرار نمی‌شود. در امسال میلادی شاهد ثبت رکوردهای قابل‌توجه قیمتی برای فولاد بوده‌ایم. به‌عنوان مثال، میانگین نرخ بیلت سی‌آی‌اس در چند سال اخیر ۴۵۰ تا ۴۶۰ دلار به‌ازای هر تن گزارش شده است، در حالی که این محصول فولادی درحال‌حاضر با میانگین قیمتی ۶۰۰ دلار به‌ازای هر تن فروخته می‌شود. حال برای سال آینده نیز انتظار می‌رود این محصول در بازه ۵۸۰ تا ۶۰۰ دلار نوسان قیمتی داشته باشد.

وی درباره تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا بر بازار فولاد طی امسال میلادی گفت: کرونا در ماه‌های نخست سال ۲۰۲۱ بر عملکرد بازار فولاد اثرگذار بود اما با گذشت زمان، سطح ساخت‌وساز در کشور بهبود یافت و شرایط صنعتی و اقتصادی در سطح جهانی نیز به پایداری نزدیک شد. البته انتشار سویه جدید اُمیکرون، دوباره آینده اقتصادهای جهان را در هاله‌ای از ابهام فرو برده؛ یعنی هنوز اثرات این انتشار به دقت و وضوح مشخص نشده است.

سخن پایانی

از مجموع موارد یادشده می‌توان اینطور نتیجه گرفت که سال ۲۰۲۱ روزهای روشنی را برای فولاد رقم زد. بهای فروش این فلز در مناطق گوناگون جهان به سقف قیمتی خود نزدیک شد.

 با این وجود انتظار می‌رود این روند صعودی در سال آینده ادامه نداشته باشد. البته همچنان فولاد و محصولات فولادی در سقف قیمتی معامله می‌شوند اما بازار با شرایط ایده‌آل خود تفاوت‌هایی خواهد داشت.