ضعف‌های زیرساختی بنادر هنوز پابرجاست
مسعود دانشمند-فعال بازرگانی
وجود مزیت های متعدد استراتژیک دریایی به دلیل قرارگیری ایران در موقعیت جغرافیایی مهم و ارزشمند، بر هیچ کس پوشیده نیست. برخی افراد معتقدند طی سال های اخیر توسعه پیشرفت های فنی و تجهیزاتی مناسبی برای بنادر ایران به ویژه بندرهای جنوبی کشور رخ داد که مسئله ای قابل توجه است. در ابتدا باید گفت ایران در زمینه دریا و اقتصاد دریامحور نه تنها نسبت به کشورها منطقه بلکه نسبت به تمامی کشورهای جهان عقب بوده و دلیل اصلی این موضوع از نبود رویکرد صحیح نسبت به این مسئله سرچشمه می گیرد. ایران در زمینه اقتصاد دریامحور به ویژه تجارت دریایی ضعف های زیادی داشته و طی ادوار گذشته، اقدامات مناسبی برای بهبود شرایط انجام نشده است. بنابراین حتی اگر بپذیریم که پیشرفت های فنی رخ داده، هنوز سایر مشکلات و موانع برای فعالیت بندرهای ایران وجود دارد. با این حال، نکته قابل تامل اینجاست که هنوز در بحث زیرساخت و تکنولوژی های بندری، ضعف های جدی داریم. تا به امروز آن طور که باید، توجهی زیادی به تجهیز بنادر نشده و تنها رویکرد افزایش تعداد بندر در نگاه سیاست گذاران وجود داشت. همین موضوع باعث شده تا شاهد شکل گیری بنادر بدون تجهیزات لازم و تاسیسات کافی باشیم و در نهایت نتوانیم به شیوه ای مطلوب از خطوط ساحلی خود در امور تجاری استفاده کنیم. بنابراین معتقدم که هنوز پیشرفت های تجهیزاتی برای خطوط بندری و ساحلی ایران رخ نداده و با نظر افرادی که توسعه های فنی بنادر کشور را مطلوب توصیف می کنند، مخالفم. اگر به نسبت تعداد بنادر ایران نسبت به بنادر فعال در امور تجاری نگاهی بیاندازیم، با ارقام ناامیدکننده ای مواجه خواهیم شد. با وجود دارا بودن تعداد زیادی بندر در شمال و جنوب، تنها تعداد انگشت شماری بندر در معاملات و تبادلات تجارت خارجی ایران و امور ترانزیت نقش دارند. مابقی بدون تجهیزات و بدون توسعه رها شده اند. تنها با آسفالت کردن خط ساحل، بندر شکل نگرفته و باید زیرساخت های مناسب و مربوط به آن را تهیه کرد. یک منطقه زمانی تبدیل به بندر می شود که تمام تاسیسات و نیازمندی های لازم اعم از تامین پسکرانه، ایجاد انبار، مسیرهای حمل ونقل و سایر موارد این چنینی فراهم شود. همان طور که پیش تر عنوان شد، ایران در بحث حمل ونقل دریایی بسیار از کشورهای دیگر عقب بوده و دلیل اصلی آن عدم سرمایه گذاری مفید و موثر در این بحث است. بنادری که طی سال های اخیر ساخته شده اند، فاقد پسکرانه لازم بودند. به بیانی دیگر فعالیت های مربوط به پشتیبانی، تأمین، رساندن کالاهای صادراتی به بندرگاه و پخش و جذب کالاهای وارداتی از بنادر با مشکلی جدی مواجه بود. بدون وجود چنین پشتیبانی مهمی، بندرها نمی توانند بهره وری مناسب داشته باشند و بدیهی است که شاهد حجم بالای تجارت دریایی در کشور نباشیم. اغلب بندرهای فعلی در ایران، فاقد پسکرانه مناسب و لازم بوده و از این رو ورود و خروج کالا از این بنادر با محدودیت های زیادی همراه است. نمونه بارز این موضوع، بندر چابهار است که با ظرفیت اسمی جابه جایی حدود ۱۰ میلیون تن در سال تعریف شده اما تنها ۲ میلیون تن کالا در سال در این بندر جابه جا می شود. بنابراین می توان گفت همچنان ضعف های تجهیزاتی و لجستیکی، از موانع جدی فعالیت بنادر بوده و نمی توان روی خوشی نسبت به این مسئله نشان داد. منظور از تجهیزات، تنها محدوده های بندری نیست. تکمیل حمل ونقل ریلی که بارها را با سرعت بیشتری تخلیه و یا بارگیری شوند. اغلب بنادر کشور بسترهای لازم برای جابه جایی کالاها در سطح کلان و با سرعت بالا را نداشته و این اتفاق باعث شده تنها تعداد محدودی از بندرها در چرخه تجارت داخلی و خارجی قرار گیرند. در نتیجه حجم بار در بندری مانند بندر امام خمینی و بندرعباس افزایش یافته و سرعت آزادسازی کالاها کند می شود. به طور کلی ضعف تجهیزاتی، لجستیکی و پشتیبانی باعث شده تا اغلب بنادر ایران نتوانند از ظرفیت های خود به نحو احسن استفاده کنند و این موانع هنوز پابرجا هستند.
