با شروع روزهای گرم سال و حتی قبل از شروع فصل تابستان، شاهد قطع برق در بخش‌های مختلف صنعتی، خانگی و... بوده‌ایم. توسعه‌نیافتگی و چالش‌هایی که عملکرد صنعت برق را تحت‌تاثیر منفی قرار داده، از مهم‌ترین دلایل بروز محدودیت در تامین برق موردنیاز کشور در موقعیت کنونی است. چالشی که رفع آن نیازمند تامین بودجه قابل‌توجه است و نمی‌توان به رفع آن در مدت‌زمان کوتاه، چشم امید داشت. برای روشن شدن مشکلات صنعت برق باید به اعلام گزارشی از سوی مجلس شورای اسلامی اشاره کرد که براساس آن، دولت حدود ۱۲۵هزار میلیارد تومان به شرکت برق بدهکار است. بدون تردید در چنین وضعیتی نمی‌توان به اجرای طرح‌های توسعه، نوسازی یا بهسازی در این بخش، امید داشت. بدون تردید بروز محدودیت در روند تامین برق صنایع‌معدنی از جمله فولاد، آلومینیوم، سیمان و... مشکلات جدی را برای آنها پدید خواهد آورد و سودآوری تولید آنها را تحت‌تاثیر منفی قرار خواهد داد. صنایع به‌واسطه برق زنده هستند و قطعی آن به‌منزله توقف تولید و وارد آمدن خسارت‌های جدی به خطوط تولید و تجهیزات در این واحدها خواهد بود. بر همین اساس نیز، مشکلات شبکه برق زمینه نگرانی تولیدکنندگان را فراهم کرده است. بسیاری از صنایع موردبحث مواد اولیه موردنیاز واحدهای پایین‌دستی را تامین می‌کنند و بدین‌ترتیب چالش‌ها هر روز جدی‌تر از قبل خواهد شد.

تحمیل خسارت به صنعت

آریا صادق‌نیت حقیقی، فعال صنعت آلومینیوم در گفت‌وگو با صمت و در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال قطعی برق برای صنایع و تاثیر آن بر تولید گفت: نبود توازن میان تولید و مصرف برق، زمینه‌ساز چالش‌ها و کمبودهای جدی در این حوزه شده است.  در ادامه با گسترش صنایع، توسعه فضای شهری، رشد جمعیت و تشدید گرمایش زمین، شاهد کمبود برق هستیم.

در واقع باوجود توسعه‌های یادشده، سرمایه‌گذاری لازم برای توسعه صنعت برق انجام ‌نشده و بهسازی و نوسازی خطوط توزیع برق نیز موردتوجه قرار نگرفته است، در حالی که نزدیک ۲۰ درصد برق موردنیاز کشور از طریق نیروگاه‌های برقابی تامین می‌شود، اما با کمبود بارندگی و شدت گرفتن خشکسالی در سال‌های اخیر، تامین برق با این روش با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است. سایر شبکه‌ها نیز نیاز به اورهال و تعمیرات دارند و بدین‌ترتیب بخش دیگری از ظرفیت‌های برق از مدار خارج‌ شده‌اند. در چنین شرایطی شاهد کمبود تولید برق در مقابل مصرف آن هستیم، مدیریت این کمبودها دشوار و حتی غیرممکن به‌نظر می‌رسد و با قطعی‌های گسترده روبه‌رو هستیم.

این فعال صنعت آلومینیوم افزود: متاسفانه در طول سال‌های گذشته، پروژه‌های بهسازی شبکه برق که می‌تواند از اتلاف برق جلوگیری کند، اجرایی نشده است. این اقدام می‌تواند هزینه‌های وزارت نیرو را به‌شدت کاهش دهد و مشکلات و کمبودها را مرتفع کند، بااین‌وجود موردتوجه قرار نگرفته است. در واقع باید اذعان کرد که حجم قابل‌توجهی از بی‌تدبیری صنایع کشور را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.

چالش‌های انرژی در صنعتی انرژی‌بر

حقیقی در ادامه اظهار کرد: صنعت آلومینیوم نیز از چالش‌های قطعی برق بی‌بهره نخواهد ماند. این صنعت به‌شدت وابسته به انرژی است. قطعی برق اگر در حوزه واحدهای ذوب باشد، خسارت‌های قابل‌توجهی را به این صنایع وارد می‌کند. در همین حال تولید شمش نیز کاهش می‌یابد و اثرات خود را به حلقه‌های پایین‌دستی منتقل خواهد کرد. این خسارت‌ها جبران‌ناپذیر هستند یا با هزینه قابل‌توجهی، جبران می‌شوند.

وی گفت: با بروز محدودیت روزانه در تامین برق صنایع، به‌ناچار تولید از شیفت روز به شب منتقل می‌شود که به‌منزله بیشتر کردن هزینه‌های پرسنلی در قالب شب‌کاری خواهد بود. به‌علاوه آنکه واحدهای آلومینیومی در مسیر تولید خود با مواد مذاب سروکار دارند، بنابراین فعالیت در شب، شانس خطر را برای کارکنان افزایش می‌دهد و راندمان تولید را کاهش می‌دهد. به‌علاوه آنکه کیفیت کار کاهش خواهد یافت. در واقع باید اعتراف کرد چاقوی دیگری به پهلوی صنعتگران فرو رفته است و همین رمق کنونی را از آنها سلب می‌کند.

حقیقی افزود: سال ۱۴۰۳ از سوی رهبر معظم انقلاب با عنوان «جهش تولید با مشارکت مردم» نام‌گذاری شده است. بنابراین انتظار می‌رفت موانع موجود در مسیر تولید برطرف شوند تا شاهد جهش تولید باشیم. اما نگاه کلی به سیاست‌های حاکم بر اقتصاد و صنعت، در عمل مانع تحقق این شعار است. محدودیت در روند تامین انرژی صنایع، سیاست‌گذاری‌های ارزی ضدصادرات، تغییرات هرروزه قوانین و مقررات حاکم بر تولید و... همگی موانع جدی در مسیر تولید هستند. در چنین شرایطی، صنعتگران خواستار آن هستند که تامین برق صنایع به‌عنوان محرک اصلی توسعه اقتصادی در اولویت قرار گیرد.

مدیریت ناکارآمد صنعت برق به زیان تولید

یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: مدیریت دولتی و ناکارآمد در طول سال‌های گذشته کشور را در حال‌ حاضر با چالش جدی در روند تامین برق مواجه کرده است. این محدودیت در طول سال‌های گذشته به‌شکلی جدی بر عملکرد صنایع تحمیل شد و خسارت‌هایی را به آنها وارد کرد.  وی افزود: از آنجا که تامین و توسعه زیرساخت‌های برق در کشور به سرمایه قابل‌توجهی نیاز دارد و زمانبر است، رفع این مشکل در کوتاه‌مدت بعید به‌نظر می‌رسد؛ بدین‌ترتیب انتظار می‌رود صنایع کشور برای چند سال آینده با چنین مشکلاتی روبه‌رو باشند.

فلاح گفت: وزارت نیرو در تامین برق صنایع با مشکلات اساسی روبه‌رو است. بر همین اساس، محدودیت‌هایی را برای صنایع گوناگون ایجاد کرده است. این محدودیت‌ها در حال‌ حاضر به‌ویژه درباره صنایع فلزی، سیمانی و فولادی اعمال ‌شده است و به‌طورجدی عملکرد این شرکت‌ها را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

متاسفانه باید اقرار کرد محدودیت در تامین برق صنایع یادشده به‌منزله محدودیت در روند تولید این واحدها یا در مواردی توقف تولید از سوی این شرکت‌ها خواهد بود.

وی افزود: البته صنایع با بهره‌مندی از تجربه پیشین قطعی برق تلاش خواهند کرد بر محدودیت‌های موردبحث غلبه کنند و آثار منفی ناشی از آن را به حداقل کاهش دهند. به‌بیان دیگر در حال‌ حاضر آمادگی نسبی از سوی صنعتگران برای مواجهه با این شرایط و کمبودها وجود دارد. در چنین فضایی، فعالان صنعتی و تولیدکنندگان به‌دنبال آن هستند که با برنامه‌ریزی دقیق، اثرات این محدودیت‌ها را به حداقل کاهش دهند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: عملکرد صنایع از چند منظر حائزاهمیت است و این صنایع بخشی از نیاز کشور به محصولات گوناگون را تامین می‌کنند، در نتیجه ایجاد خلل در روند فعالیت این واحدها به‌منزله ایجاد چالش در تامین نیاز کشور خواهد بود. در همین حال باید تاکید کرد که بسیاری از صنایع‌معدنی و فلزی کشور صادرات‌محور هستند؛ بنابراین توقف یا محدودیت در تولید این شرکت‌ها، مانع از اجرای قراردادهای صادراتی این واحدها خواهد شد و ضربه‌هایی را به آنها تحمیل خواهد کرد.

اولویت تامین برق

وی افزود: شرکت‌های فلزی و معدنی که در بازار سرمایه حضور دارند، سهامدارانی هم دارند، بنابراین مشکلات یادشده به‌منزله وارد آمدن خسارت یا کاهش سود سهامداران این شرکت‌ها نیز خواهد بود.

فلاح گفت: بدون تردید در روزهای گرم سال، تامین برق برای مصارف خانگی نیز بیش‌ازپیش اهمیت می‌یابد، در نتیجه اولویت دولت‌ها به تامین مصارف برق خانگی اختصاص می‌یابد، اما همزمان باید تاکید کرد که تامین برق صنایع نیز به‌همین میزان اهمیت دارد. ۳ ماه توقف تولید در صنایع بزرگ کشور، منطقی نیست، به‌ویژه آنکه از این واحدهای تولیدی می‌توان با عنوان صنایع اقتصادساز کشور نام برد. معطل بودن این صنایع و محدودیت در روند تولید آنها به‌دلیل کمبود انرژی منطقی نیست و ضربه‌هایی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: ایجاد محدودیت در روند تامین انرژی صنایع، پیامدهایی را به بازار سرمایه، شرکت‌های بورسی هدف تعطیلی و سهامداران آنها تحمیل خواهد کرد.

فلاح در پایان گفت: توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که قطع برق یا کمبود در تامین آن، به‌عنوان ریسکی غیرقابل‌پیش‌بینی عملکرد صنایع کشور و به‌تبع آن بورس را تحت‌تاثیر قرار داده، به‌ویژه آنکه ایران از ظرفیت‌های ویژه‌ای برای تامین انرژی برق برخوردار است و صنایع نیز با تکیه ‌بر نقش دولت در تامین زیرساخت‌های انرژی اقدام به سرمایه‌گذاری و توسعه کرده‌اند. البته نمی‌توان منکر نقش صنایع در بروز چنین کاستی‌هایی بود، چراکه صنعتگران نیز در طول سال‌های گذشته باتوجه به نرخ پایین انرژی در کشور و یارانه اختصاص‌یافته به این بخش، نسبت به بهره‌وری مصرف انرژی بی‌توجه بوده‌اند. بااین‌وجود، ضعف در مدیریت و تامین زیرساخت‌ها، بیشترین نقش را در بروز بحران کنونی دارد؛ همزمان مدیریت درست این شرایط نیز لازمه اصلی برای رویارویی با این شرایط و رفع کمبودهای موردبحث است.

سخن پایانی

باوجود وعده‌های مطرح‌شده از سوی سیاست‌گذاران مبنی بر مدیریت تامین برق صنایع در امسال، فعالان صنعتی، بروز محدودیت در این بخش را عامل تحمیل خسارت به تولید عنوان می‌کنند.

تداوم تولید بدون برق امکان ندارد، بنابراین قطعی برق به‌منزله توقف تولید است. محدودیت در تامین برق صنایع به‌منزله وارد شدن لطمه به تولید و اشتغال در کشور است، بنابراین انتظار می‌رود با در نظر گرفتن شرایط موجود و اثرگذاری عملکرد صنایع بر روند اقتصادی و حتی اجتماعی، تامین برق صنایع در اولویت باشد. برخی واحدهای صنعتی ژنراتور دارند و می‌توانند برای تامین بخش محدودی از برق موردنیاز خود از آن استفاده کنند، اما مشکلات متعددی در تامین گازوئیل موردنیاز این واحدها وجود دارد. بدون تردید قطعی برق آسیب‌های غیرقابل‌جبرانی را به تجهیزات واحدهای صنعتی وارد می‌کند. علاوه بر آنکه از ظرفیت تولید ما کاسته می‌شود، قطعات و تجهیزات الکترونیک نیز در معرض خطر و خرابی قرار می‌گیرند. در چنین شرایطی، تولید کشور محدود می‌شود. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که صنایع در مسیر فعالیت خود با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند و همواره بر اهمیت رفع این چالش‌ها تاکید کردند. در همین حال معتقد هستند رفع کمبودهای یادشده زمینه بهبود شرایط تولید در صنایع مختلف را فراهم می‌کند. بااین‌وجود نه‌تنها شاهد رفع نقاط ضعف و ایرادات در مسیر فعالیت صنایع نیستیم، بلکه هر روز بیش‌ازپیش بر بار مشکلات واحدهای صنعتی افزوده می‌شود. قطعی برق این واحدها یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی است که این روزها زمینه فعالیت صنایع را تحت‌تاثیر قرار داده است. بدون تردید تداوم این روند از یک‌سو از میزان تولید واحدهای صنعتی می‌کاهد و این واحدها از برنامه‌های تولید بازمی‌مانند و از سوی دیگر نیز، خسارت‌های غیرقابل‌جبرانی را به تولیدکننده وارد خواهد کرد.