چند روزی است که با ضرب‌الاجل 6 ماهه بانک مرکزی به بانک‌ها برای رعایت مصوبه بانک مرکزی،‌ جدال بر سر نرخ سود بانکی بالا گرفته است.بانک مرکزی با اشاره به کاهش نرخ تورم، بر لزوم پایبندی بانک‌ها به رعایت نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار تاکید و تخلف از نرخ‌های مصوب را عاملی برای ایجاد رقابت کاذب میان بانک‌‎ها، افزایش هزینه‌‎ها و گرانی تسهیلات می‌داند. این درحالی است که بسیاری از کارشناسان با هشدار نسبت به اجرای دستوری نرخ سود بانکی می‌گویند؛ ممکن است سرمایه از اقتصاد رسمی خارج شود و به سمت بازار غیررسمی سوق پیدا کند. براساس آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار، نرخ سود انواع سپرده‌های کوتاه و بلندمدت از 5 تا ۲۲.۵ درصد تعیین شده و انتشار اوراق قرضه 30 تا38 درصد از بهمن سال گذشته تا کنون، جدال بر سر نرخ سود بانکی و رقابت بین بانک‌ها را بیشتر کرد.

خط و نشان‌های بی‌نتیجه

سال گذشته رییس کل بانک مرکزی در جمع مدیران عامل بانک‌ها گفت: بانک‌ها موظف به رعایت نرخ سود سپرده‌های ابلاغی هستند و آن دسته از بانک‌هایی که خارج از مقررات بانک مرکزی درباره نرخ سود سپرده‌ها عمل کنند، متخلف بوده و پرونده تخلفات جهت بررسی به هیات انتظامی ارسال می‌شود.

اما این هشدار عالی‌ترین مقام بانکی کشور به بانک‌های متخلف چندان موثر نبود و در ماه‌های بعد بازهم این رویه در ارائه نرخ سود بالاتر از سقف قانونی (یعنی ۲۲.۵ درصد) ادامه داشت. تا جایی‌که سوم اسفندماه سال گذشته فرشاد محمدپور معاون نظارت بانک مرکزی از برخورد با بانک‌های متخلف در عدم رعایت نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات خبر داد و تاکید داشت: در راستای حسن اجرای مقررات و ضوابط مربوط به نرخ‌های سود تسهیلات و انواع سپرده‌ها در شبکه بانکی، مقرر شد تا موارد تخلف در رعایت ضوابط مزبور مورد بررسی ویژه قرار گرفته و به قید فوریت، اعمال اقدامات انضباطی و انتظامی متناسب با تخلف مربوطه در چارچوب ضوابط قانونی در دستور کار قرار گیرد. وی در آن مقطع اظهار داشت: صلاحیت حرفه‌ای اعضای هیات مدیره‌ی بانک‌های متخلف، مجددا بررسی خواهد شد.

هشدار معاون نظارت بانک مرکزی چند هفته بعد نیز تکرار شد؛ به گونه‌ای که این‌بار محمدپور با اشاره به اخطار مذکور خبر داد: با توجه به نتایج بازرسی‌های انجام شده در شبکه بانکی کشور، مشخص شد همچنان 6 بانک، بیشترین تخلفات را در زمینه رعایت نرخ‌های سود سپرده‌ها داشته‌اند.

هفته گذشته نیز محمدپور با بیان اینکه بر اساس بررسی‌های انجام شده، ۶ یا ۷ بانک نرخ‌های مصوب را رعایت نمی‌کنند، از تعیین ضرب‌الاجل دو هفته‌ای برای بانک‌ها به منظور اتخاذ راهکاری مناسب برای ابطال سپرده‌های با نرخ سود بالا خبر داد و تاکید کرد: دغدغه برخی از بانک‌ها این است که در صورت ابطال نرخ‌های سود بالا، دیگر بانک‌های متخلف در یک مسیر رقابتی به رویه نادرست قبلی خود ادامه دهند و سپرده مشتریان به بانک متخلف انتقال پیدا کنند.

تامین نقدینگی با تکیه‌ بر بازار مالی

مجید سعیدیان، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار مالی و پولی ۲ مرجع اصلی تامین مالی برای صنایع به‌شمار می‌روند. بازار پولی به‌سبب سابقه و گستره کالایی، نقش اصلی تامین مالی صنایع را در کشور ما برعهده دارد. بر همین اساس، بخش اصلی تامین مالی بنگاه‌ها که عموماا هم صرف خرید مواد اولیه می‌شود، با تکیه ‌بر تسهیلات بانکی ممکن است. سعیدیان گفت: با افزایش نرخ بهره بانکی، نرخ هزینه پول در بازار نیز به‌شدت بالا رفته است. در چنین شرایطی، امکان تولید برای تولیدکنندگان و صنایع به‌شدت دشوار شده و هزینه تمام‌شده تولید به‌شدت بالا رفته است. باتوجه به دشواری‌های یادشده در مسیر تامین مالی و خرید مواد اولیه، سرعت گردش کار در صنایع کم می‌شود، حتی از میزان تولید در صنایع نیز کاسته خواهد شد. وی افزود: در سال‌های اخیر، بازار سرمایه نیز توسعه‌ یافته است و ابزارهای متعددی در این بازار تعریف‌ شده‌اند که عموما نقش تامین سرمایه را برای صنایع برعهده ‌دارند. البته هنوز هم تامین مالی یا تامین سرمایه در گردش با اتکا به بازار سرمایه و ابزارهای تعریف‌شده در این بخش به‌شدت دشوار است. این دشواری برای مجموعه‌های کوچک و متوسط فعال در بخش خصوصی به‌مراتب بیشتر است، زیرا هر شرکتی امکان استفاده از اوراق مرابحه یا اوراق سلف موازی را ندارد. سعیدیان گفت: در همین حال باید خاطرنشان کرد که حضور در بازار سرمایه و بهره‌مندی از ظرفیت‌های آن برای تامین مالی نیز نیازمند ضمانت‌های بانکی است، بنابراین بازهم تامین مالی صنایع تنها با اتکا به توان بانک‌ها یا بازار پولی ممکن می‌شود.

این فعال صنعت فولاد گفت: از ماه‌های پایانی سال 1402 شاهد انتشار گواهی سپرده خاص با نرخ سود علی‌الحساب بانکی ۳۰ درصد سالانه با هدف تامین سرمایه در گردش واحدهای تولید بودیم. انتشار اوراق با نرخ بازپرداخت ۳۰ درصد، تاثیر مستقیمی بر نرخ بهره بانکی دارد. البته شاید در ظاهر هنوز نرخ دریافت تسهیلات پایین‌تر باشد، اما در عمل بازپرداخت تسهیلات بانکی به ۳۰ درصد و حتی بیشتر افزایش‌ یافته است. سعیدیان افزود: بانک‌ها نیز توان مالی کافی برای در اختیار قرار دادن پول به صنایع را ندارند، در نتیجه از روش‌های دیگری برای تامین سرمایه موردنیاز خود استفاده می‌کنند. از جمله این روش‌ها می‌توان به تامین اعتبارات اسنادی اشاره کرد، در نتیجه خرید شرکت‌ها با تکیه ‌بر ال‌سی یا ضمانت‌نامه بانکی انجام می‌شود. این راهکار در بن‌بست نبود سرمایه به‌کار می‌آید، اما در شرایطی که شاهد تورم قابل‌توجه در اقتصاد ایران هستیم، اماواگرهای بسیاری دارد؛ چراکه هزینه خرید مواد اولیه پس از ۶ ماه پرداخت خواهد شد، در چنین شرایطی فروشنده دریافت نرخ بهره بازار را پس از ۶ ماه طلب می‌کند که کاملا منطقی است. همین موضوع نیز هزینه تولید را به‌شدت بالا می‌برد.

وی افزود: علاوه‌براین، فروشنده‌ای که می‌پذیرد محصول خود را در قالب اعتبار اسنادی و معامله‌ای شش‌ماهه به‌فروش برساند نیز، باید امکان چنین معامله‌ای را داشته باشد، یعنی امکان آن را داشته باشد که هزینه فروش محصول خود را پس از ۶ ماه دریافت کند. بنابراین در مجموع باید اذعان کرد که تامین سرمایه به‌شدت دشوار و هزینه‌بر شده است.

با وجود تاکید بانک مرکزی بر پایبندی به نرخ‌های مصوب، بانک‌ها نرخ سود سپرده‌های متنوعی به مشتریان خود پیشنهاد می‌کنند. اما کدام بانک بیشترین سود سپرده را پرداخت می‌کند؟

بانک آینده

نرخ سود سپرده‌های بانک آینده برای مبالغ زیر ۵۰ میلیون تومان ۲۲.۵ درصد، برای ۵۰ میلیون تا ۵۰۰ میلیون تومان ۲۳ درصد، برای ۵۰۰ میلیون تومان تا سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، ۲۴ درصد و برای سه میلیارد و و ۵۰۰ میلیون تومان تا هفت میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، ۲۵ درصد است. این نرخ به همین شکل برای مبالغ بالاتر به صورت پلکانی افزایش می‌یابد و سقف آن ۳۰ درصد است. همچنین مدت‌زمان مجاز برای برداشت سپرده‌ها پس از یک ماه است.

بانک اقتصاد نوین

نرخ سود سپرده در این بانک برای مبالغ بالای ۱۰۰ میلیون تومان ۲۴ درصد با زمان ماندگاری یک ماه است. اگر سپرده‌گذاران سپرده خود را قبل از یک ماه برداشت کنند، سودی به آنها تعلق نخواهد گرفت.

بانک ایران‌زمین

به طور کلی نرخ سود سپرده‌های بانک ایران زمین ۲۲.۵ درصد است که بعد از یک ماه قابلیت برداشت دارد. همین‌طور صندوق‌های درآمد ثابت این بانک سودی ۲۷ درصدی به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنند.

بانک پارسیان

بانک پارسیان نرخ‌های سود خود را بر اساس ابلاغیه بانک مرکزی اعلام کرد. در این بانک نرخ سود سپرده یک‌ساله ۲۰.۵ درصد، نرخ سود سپرده دوساله ۲۱.۵ درصد و نرخ سود سپرده سه‌ساله ۲۲.۵ درصد بوده و حداقل مدت‌زمان ماندگاری سپرده نیز یک ماه است.

بانک پاسارگاد

این بانک برای سپرده‌های زیر یک میلیارد تومان نرخ ۲۴ درصدی و برای سپرده‌های بیشتر از یک میلیارد تومان نرخ ۲۷ درصدی و ۲۸ درصدی پرداخت می‌کند که تفاوت این نرخ‌ها به زمان ماندگاری آنها بستگی دارد. برداشت سپرده از بانک پاسارگاد، بسته به نوع سپرده، پس از سه تا ۶ ماه بدون جریمه خواهد بود.

بانک تجارت

این بانک نیز حداکثر نرخ سود سپرده را ۲۲.۵ درصد اعلام کرده و برداشت مبلغ سپرده پس از یک ماه بلا‌مانع است.

بانک توسعه تعاون

نرخ سود سپرده اعلام‌شده از سوی بانک توسعه تعاون ۲۱.۵ و ۲۲.۵ درصد است که زمان ماندگاری این سپرده یک‌ماهه است. شایان ذکر است سپرده‌گذاری بیشتر بعد از یک ماه امکان‌پذیر نیست و سپرده‌گذاران نمی‌توانند به سپرده خود مبلغی اضافه کنند.

بانک توسعه صادرات

نرخ سپرده کوتاه‌مدت در بانک توسعه صادرات پنج درصد است. نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت ویژه سه‌ماهه ۱۲ درصد، شش‌ماهه ۱۷ درصد، بلندمدت با سررسید یک سال ۲۰.۵ درصد و سپرده بلندمدت با سررسید دوساله نیز ۲۲.۵ درصد سود دارد.

بانک خاورمیانه

در بانک خاورمیانه طبق دستورالعمل بانک مرکزی برای سپرده یک‌ساله نرخ سود ۲۰.۵ درصد، برای سپرده دوساله نرخ سود ۲۱.۵ درصد و برای سپرده سه‌ساله نرخ سود ۲۲.۵ درصد پرداخت می‌شود.

بانک دی

سود پرداختی به سپرده‌گذاران بانک دی بین ۲۲ تا ۲۳ درصد است و سپرده‌گذاران می‌توانند پس از یک ماه، اصل سپرده را بدون جریمه برداشت کنند.

بانک رفاه کارگران

نرخ سود سپرده بانک رفاه کارگان برای همه مبالغ ثابت و همان ۲۲.۵ درصد ابلاغ شده است. مدت‌زمان مجاز برای برداشت سپرده از بانک رفاه پس از یک ماه است و بعد از این مدت جریمه‌ای به این سپرده تعلق نمی‌گیرد.

بانک سامان

بانک سامان سه نوع سپرده با مدت‌زمان یک‌ساله، دوساله و سه‌ساله دارد که نرخ سود آنها به‌ترتیب ۲۰.۵ درصد، ۲۱.۵ درصد و ۲۲.۵ درصد است.

بانک سپه

سود سپرده در بانک سپه برای مبالغ کمتر از یک میلیارد تومان ۲۲.۵ درصد و حداقل با ماندگاری یک ماه است. این بانک برای مبالغ بالای یک میلیارد با نرخ ۲۶ درصد سود می‌دهد و اصل سپرده بعد از سه ماه قابل برداشت است. در صورت برداشت سپرده قبل از سه ماه، سودی که به آن تعلق می‌گیرد معادل پنج درصد است.

بانک سرمایه

حداکثر نرخ سود سپرده در بانک سرمایه ۲۲.۵ درصد است که مبلغ سپرده بعد از یک ماه قابل برداشت است.

بانک سینا

این بانک به طور کلی به سپرده‌گذاران با نرخ ۲۲.۵ درصد سود می‌دهد که برداشت این سپرده بعد از یک ماه جریمه‌ای نخواهد داشت.

بانک صادرات

بانک صادرات نیز نرخ سود پرداختی خود را بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار اعلام کرده است. به سپرده یک‌ساله سود ۲۰.۵ درصدی، به سرده دوساله سود ۲۱.۵ درصدی و به سپرده سه‌ساله سود ۲۲.۵ درصدی تعلق می‌گیرد. مدت خواب سرمایه در این سپرده‌ها به‌ترتیب یک ماه، دو ماه و سه ماه است.

بانک گردشگری

نرخ‌های سود سپرده در بانک گردشگری ۲۷ درصد و ۲۸ درصد است که این تفاوت به مدت‌زمان سپرده‌گذاری ربط دارد.

بانک مسکن

حداکثر سودی که در بانک مسکن به سپرده‌ها تعلق می‌گیرد، ۲۸ درصد است که پرداخت این سود در دو مرحله به صورت ۱۸ درصد و ۱۰ درصد واریز می‌شود. برداشت این سپرده بعد از ۶ ماه مجاز بوده و نرخ شکست سود آن پنج درصد است.

بانک ملت

نرخ سود رایج در بانک ملت ۲۲.۵ درصد است. با وجود این، این بانک به برخی از سپرده‌ها سود ۲۴.۵ درصدی نیز می‌دهد که مدت ماندگاری آن سه ماه و حداقل مبلغ مورد نیاز برای آن ۴۰۰ میلیون تومان است. در صورت برداشت این سپرده قبل از سه ماه، سود ۲۰.۵ درصدی به آن تعلق می‌گیرد.

بانک ملی

در بانک ملی، سود سپرده یک‌ساله ۲۰.۵ درصد، سپرده دوساله ۲۱.۵ درصد و سود سپرده سه‌ساله ۲۲.۵ درصد است.

بانک کارآفرین

بانک کارآفرین برای سپرده‌های شش‌ماهه نرخ سود ۲۷ درصدی در نظر می‌گیرد و در صورت برداشت سپرده قبل از ۶ ماه، سود ۱۴ درصدی به آن تعلق می‌گیرد. این بانک برای سپرده‌های یک‌ساله نرخ ۲۵ درصدی پرداخت می‌کند. برداشت سپرده یک‌ساله از بانک کارآفرین بعد از سه ماه بدون جریمه خواهد بود.

بانک کشاورزی

نرخ سود سپرده این بانک ۲۶ درصد است که پس از سه ماه می‌توان سپرده را از بانک برداشت کرد. در صورت برداشت سپرده زود‌تر از موعد، نرخ ۲۰.۵ به آن تعلق می‌گیرد.

اعلام نرخ سود؛ مشروط به مراجعه حضوری!

در ادامه این گزارش نوشته؛ بانک‌های صنعت و معدن، شهر، رسالت، مهر ایران و پست‌بانک ایران، پاسخگوی تماس‌ها نبودند و به همین علت، نرخ سود سپرده‌های این بانک‌ها در این گزارش ذکر نشده است. علاوه بر آن، برخی بانک‌ها اعلام کردند نرخ سود و نرخ شکست را به صورت توافقی با سپرده‌گذار و بر اساس مقدار سپرده و مدت‌زمان سپرده‌گذاری تنظیم می‌کنند. همچنین تعدادی از بانک‌ها تاکید داشتند نرخ سود سپرده‌هایشان برای ارقام میلیارد تومانی را تنها به صورت حضوری به مشتریان اعلام می‌کنند و با این اوصاف، به نظر می‌رسد در این بانک‌ها، حساب و کتاب نرخ سود بانکی متفاوت با نرخ‌های مصوب باشد.

سخن پایانی

ابزار پولی و مالی یکی از بسترهای مدیریت بهینه بازارها از تولید تا خدمات است. اگر منابع مالی درست هدایت شود می‌تواند از افزایش تورم جلوگیری کرده و خود منجر به تثبیت وضعیت اقتصادی کشورها شود. هجوم نقدینگی به بازارهای کاذب سرمایه‌ای سبب می‌شود تا با پدیده فرار سرمایه از بزرگ‌ترین حوزه اقتصاد یعنی تولید باشیم؛ امری که در کشور رقم خورده است. البته کاهش منابع مالی بانک‌ها به عنوان تامین‌کننده پول مورد نیاز بخش تولید در حوزه‌های صنعت، کشاورزی و… خود معضلی بزرگ در اقتصاد کشور شده است. بسیاری از کارشناسان با انتقاد از سیاست کاهش نرخ سود سپرده با توجه به تورم۳۰ تا ۴۰ معتقدند این سیاست باعث خروج نقدینگی از بانک‌ها و هجوم به سمت بازارهای موازی دلار و سکه شده که می‌تواند منجر به گرانی اجناس و تورم بیشتر ‌شود.