در طول ماه‌های گذشته، شاهد موجی از اعتراضات از سوی فعالان زنجیره فولاد در انتقاد به قیمت محصولات بالادستی این زنجیره بودیم. با این وجود باید خاطرنشان کرد قیمت هر یک از محصولات تابعی از بهای تمام‌شده تولید آن است. به‌عنوان مثال برای تعیین قیمت سنگ آهن، تمامی هزینه‌های استخراج شامل اکتشاف، پرداخت حقوق دولتی، تامین ماشین‌آلات و... و همچنین نرخ فروش این محصول در بازار جهانی، قیمت ارز، تورم و سایر شاخصه‌های اقتصادی موثر بر قیمت تمام‌شده تولید یک محصول باید موردارزیابی و سنجش قرار گیرند.

از آنجاکه دولت اعتباری به فعالیت‌های اکتشاف و استخراج منابع معدنی اختصاص نمی‌دهد، فعالیت در این بخش آن‌طور که باید توسعه نیافته است.

در گذشته شرکت‌های بزرگ معدنی که اغلب هم تحت‌نظر دولت بودند، هزینه‌های اکتشاف را می‌پرداختند اما در حال حاضر این مجموعه‌های بزرگ معدنی به بخش خصوصی واگذار شده‌اند و نمی‌توان از آنها انتظار صرف چنین هزینه‌هایی بدون بازدهی مالی کافی داشت. به‌ویژه آنکه هزینه اکتشاف، عملیات حفاری، تامین ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی به‌شدت بالا رفته است.

شرایط یادشده در حالی بر عملکرد زنجیره فولاد سایه افکنده که در طول سال‌های گذشته طرح‌های متعددی با هدف توسعه صنعت فولاد در کشور اجرایی شده‌اند. با توجه به ظرفیت‌سازی‌های این صنعت، انتظار می‌رود ذخایر قطعی سنگ آهن کشور فقط برای ۱۵ تا ۲۰ سال، کفاف نیاز صنایع فولاد کشور به ماده اولیه را تامین کند؛ بنابراین باید فکری اساسی برای رفع این چالش کرد، در غیر این‌صورت، تداوم عمر تولید صنایع فولادی کشور که سرمایه قابل‌توجهی برای تولید آنها صرف شده، ممکن نخواهد بود.

با این وجود، بسیاری از فعالان صنعتی و تولیدکنندگان در حلقه‌های پایین‌دستی این زنجیره، هزینه‌های تولید در حلقه‌های بالادستی زنجیره فولاد را نادیده می‌گیرند و اصرار بر سرکوب قیمتی در این زنجیره دارند. تولیدکنندگان فولاد در ماه‌های گذشته نسبت به رشد بهای آهن اسفنجی گلایه داشته‌اند. این درحالی است که اگر قیمت آهن اسفنجی سرکوب شود، بهای فروش سایر محصولات بالادستی این زنجیره اعم از کنسانتره و گندله نیز سرکوب خواهد شد و به حلقه نخست یعنی سنگ آهن می‌رسد؛ بنابراین این زنجیره سرکوب قیمتی به هم پیوسته است و در بلندمدت عملکرد کل زنجیره حتی تولید محصولات نهایی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

علاوه بر این باید تاکید کرد که از سال گذشته شاهد رشد قابل‌توجه بهای انرژی مصرفی صنایع فولاد یعنی برق و گاز بوده‌ایم. قیمت این حامل‌های انرژی متاثر از شرایط تورمی، تغییر نرخ ارز و شرایط اقتصادی کشور، بیشتر شده؛ درنتیجه نباید انتظار ثابت ماندن هزینه تولید آهن اسفنجی و قیمت فروش آن را داشت.

یا در زمستان سال گذشته، تامین گاز واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی در بسیاری از استان‌ها با محدودیت روبه‌رو شد. از آنجا که گاز به‌عنوان خوراک واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی مصرف می‌شود، این محدودیت به‌منزله کاهش قابل‌توجه تولید در این بخش بود.

در ادامه باید خاطرنشان کرد که با توجه به شرایط قیمتی یادشده، بسیاری از معترضان به قیمت آهن اسفنجی جزو واحدهای القایی کشور هستند. ظرفیت تولید شمش فولاد در واحدهای القایی، ۷ میلیون تن برآورد شده است.

سایر تولیدکنندگان در حلقه‌های دیگر زنجیره فولاد خواستار متضرر شدن واحدهای القایی نیستند اما نمی‌توان برای رفع این فشار بر واحدهای ذوب القایی، فشار مضاعفی به تولیدکنندگان آهن اسفنجی تحمیل کرد.

علاوه بر این، پیش از احداث یک صنعت باید به موضوع‌هایی مانند تامین مواد اولیه آن در بلندمدت اندیشیده شود. البته حال که در این موقعیت قرار داریم، همچنان می‌توان با همفکری امکان رفع این‌گونه چالش‌ها را فراهم کرد.