حمل‌ونقل یکی از اجزای مهم زیرساخت و اقتصاد کشور و از ستون‌های اصلی توسعه پایدار محسوب می‌شود. در واقع حمل‌و‌نقل در هر کشوری محرک اقتصاد است و برای ایران با شرایط جغرافیایی خاص می‌تواند سرمایه‌های داخلی و خارجی را جذب کند و درآمدزایی ارزی بالایی داشته باشد. بسیاری از کارشناسان نیز حمل‌و‌نقل را نیروی محرک توسعه می‌دانند و موفقیت‌های راهبردی در این زمینه را نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در راستای بهبود زیرساخت‌ها و تجهیزات حمل‌ونقل عنوان می‌کنند.

حمل‌ونقل؛ مهم‌ترین حلقه‌ زنجیره تامین

یکی از ارکان اصلی دادوستد کالا در هر دوره تاریخی، مسئله تحویل یا همان حمل‌و‌نقل کالا است. امروزه جابه‌جایی کالا از مبدا به مقصد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره تامین کالا‌ها شناخته می‌شود و ارزشی انکارناپذیر دارد. اگر روند حمل‌ونقل کالا به‌درستی طی نشود، تجارت داخلی و بین‌المللی شکست می‌خورد. به‌طور کلی درباره هر کالایی بخش قابل‌توجهی از قیمتی که شما به‌عنوان مصرف‌کننده پرداخت می‌کنید، مربوط به هزینه‌های انبار و جابه‌جایی کالا است. از مواد اولیه گرفته تا محصول نهایی، همگی تحت تاثیر این دو عامل قرار دارند و نرخ نهایی آنها براساس این موارد تعیین می‌شود. این نقش به‌ویژه در ارتباط با کالاهایی با ارزش کمتر ولی حجم و وزن بیشتر مانند مواد اولیه و مواد واسط، پررنگ‌تر است. سرمایه‌گذاری در این بخش و بهره‌برداری از تکنولوژی‌های روز جهان و ارائه یارانه به کالاهای داخلی می‌تواند کمک زیادی در کاهش بهای تمام‌شده کالاهای صادراتی داشته باشد. بدون داشتن شبکه حمل‌ونقل و تاسیسات و تجهیزات جانبی مربوط به آن، رشد و توسعه عمومی در هر کشوری غیرممکن است. برای رشد و توسعه اقتصاد و تجارت جهانی در حال ‌حاضر نمی‌توان نقش سیستم‌های حمل‌ونقل را در بهینه‌سازی هزینه‌ها و کاهش زمان سفر و افزایش سرعت جابه‌جایی نادیده گرفت. علاوه بر این سیستم‌های حمل‌ونقل کمک می‌کنند تا کالاها در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با ایمنی بالایی ارسال شوند.

مطالعات انجام‌شده در سطح کلان نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل سبب افزایش رشد اقتصادی در کشورها می‌شود و با افزایش بازدهی اجتماعی، افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مربوط به حمل‌ونقل را به‌دنبال دارد و این روند به همین شکل ادامه پیدا می‌کند و سیستم حمل‌ونقل در کشور و حتی بین‌الملل روز به روز پیشرفت می‌کند و توزیع کالاها با سرعت و دقت بالاتری انجام می‌شود.

در حال دور زدن ایران!

کامبیز میرکریمی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در تشریح وضعیت حمل‌ونقل در حوزه تجارت به صمت گفت: چالش‌های بسیاری در این حوزه وجود دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها عدم نظارت مدیریت شرکت‌های حمل ایران بر فعالیت رانندگان است، زیرا اکثرا خودراننده هستند؛ یعنی هر راننده کامیونی دارد که تحت پوشش شرکت حمل است. در نتیجه شرکت‌ها نیز مدیریت خاصی بر نرخ و نوع فعالیت کامیون‌ها ندارند و تخلفاتی مانند عدم تخلیه بار در محل، قاچاق کالا در پوشش کالای صادراتی و... دیده می‌شود. این در حالی است که متاسفانه قوانین کشور به‌گونه‌ای است که درصورت تخلف راننده برای صادرکننده نیز پرونده تشکیل می‌شود؛ به‌عبارتی تخلف ازسوی شرکت حمل و راننده است، اما شرکت صادرکننده بازخواست می‌شود. وی با اشاره به فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای بیان کرد: به‌دلیل هزینه سنگین، امکان نوسازی کامیون‌ها وجود ندارد و همین موضوع هزینه بار را افزایش و ایمنی را کاهش می‌دهد. همچنین از آنجایی که مالکان کامیون‌ها همان رانندگان هستند و نیز کهنه بودن آنها از دیگر چالش‌های موجود است.

عدم صدور ویزا برای رانندگان

نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه با اشاره به عدم صدور ویزا برای رانندگان در برخی موارد اظهار کرد: صدور ویزا برای تجار ایرانی هم یک فرآیند زمان‌بر شده و بسیاری از کشورهای اروپایی نیز از صدور ویزا خودداری می‌کنند که این موضوع مشکلات حمل‌ونقل جاده‌ای را تشدید کرده و به‌نظر می‌رسد برای حل این موضوعات باید وزارت امور خارجه به موضوع ورود کند که تاکنون این موضوع محقق نشده است.

بنگاهداری نکنید

میرکریمی درباره تجارت دریایی نیز بیان کرد: به‌دلیل تحریم‌های موجود برای پیدا کردن کشتی حمل بار کمی با سختی روبه‌رو هستیم و کشتی‌های کهنه و قدیمی بارگیری را انجام می‌دهند. در همه دنیا توصیه این است که دولت‌ها در حوزه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کنند و هیچ‌گاه توصیه نمی‌کنند که کارخانجات ازکارافتاده احیا شوند. این در حالی است که در کشور ما سالانه میلیاردها دلار برای بنگاهداری هزینه می‌شود و نسبت به صنعت لجستیک و حمل‌ونقل بی‌توجهی وجود دارد.

هوشیار باشید

نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه با تاکید بر قرارگیری ایران در نقطه‌ای فوق‌استراتژیک بیان کرد: زمانی که کشوری در نقطه فوق‌استراتژیک در نقشه جهانی قرار دارد، باید سرمایه‌گذاری ویژه‌ای روی زیرساخت‌های لجستیکی خود انجام دهد، وگرنه کشورهای رقیب با به‌صرفه کردن مسیرهای جایگزین برای تجار این موقعیت را از آن می‌گیرند. در صورتی که مسیرهای خود را برای ترانزیت و حمل‌ونقل به‌صرفه نکنیم، مسیرهای پرهزینه‌ای که روزی آرزوی موقعیت ایران را داشتند، به‌راحتی جای ایران را خواهند گرفت. برای مثال جاده ابریشم شرق به غرب که ترکیه بسیار برای حفظ موقعیت آن در تلاش است و سرمایه‌گذاری زیادی نیز روی آن انجام داده، به‌جای اینکه از مسیر ایران رد شود و به شرق آسیا برسد، ایران را دور می‌زند و کامیون‌ها از طریق ترکیه به شمال ایران یعنی قفقاز، سپس دریای خزر و در نهایت چین می‌رسند. ابتدا سرمایه‌گذاری سنگینی در این حوزه صورت گرفته و اکنون با هزینه کمتری این مسیر طی می‌شود. با گذر زمان هر بار کشورهای بسیاری با سرمایه‌گذاری‌های نجومی مسیر ایران را دور می‌زنند و باید نسبت به این خطر هوشیار بود و برنامه‌ریزی داشت.

زیرساخت‌های ریلی را افزایش دهید

عباس آرگون، نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران نیز درباره وضعیت حمل‌ونقل در حوزه تجارت به صمت گفت: حمل‌ونقل نقش مهمی در تجارت دارد و می‌تواند بهای تمام‌شده کالا را افزایش دهد و موجب تغییر نرخ کالای تولیدشده شود.

وی با تاکید بر لزوم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها بیان کرد: در حوزه زیرساخت‌ها نیز مانند سایر حوزه‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری داریم، زیرا در این حوزه سرمایه‌گذاری تقریبا صفر یا منفی است. این در حالی است که در نتیجه سرمایه‌گذاری شاهد کاهش بهای کالاهای تولیدشده، خواهیم بود. سرمایه‌گذاری در این حوزه بسیار موثر است.

دنیا را مبنا قرار دهید

آرگون در مقایسه استفاده از ناوگان در ایران و سایر کشورها اظهار کرد: وسایل نقلیه باری و مسافری در دنیا میزان استفاده مشخصی دارند که رقم آن با رقم این شاخص در کشور ما قابل‌مقایسه نیست. در سایر کشورها وسایل نقلیه دوره عمر کوتاه‌تری دارند و پس از گذر زمان مشخصی عملا از فرآیند بهره‌برداری خارج می‌شوند، زیرا با عبور از طول عمر مفید، ناوگان دچار افزایش استهلاک و آلودگی خواهند شد.

نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران با تاکید بر ضرورت بهبود وضعیت حمل‌ونقل ریلی گفت: باید زیرساخت‌های ریلی را افزایش دهیم، زیرا صرفه اقتصادی بیشتر و امنیت بالاتری دارد. در مجموع باید با بهبود زیرساخت‌ها به سمتی رفت که سهم حمل‌ونقل در بهای تمام‌شده کالا کاهش یابد. کشور نیازمند ثبات‌بخشی در متغیرهای کلان اقتصاد است، اما متاسفانه باتوجه به فضای کلی کشور برخی شرایط قابل‌پیش‌بینی نیستند؛ در نتیجه نمی‌توان انتظار خوبی از سرمایه‌گذاری در این حوزه داشت.

نقش توسعه دیپلماسی اقتصادی

نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه اثر تحریم‌های ظالمانه علیه کشور، در حوزه صادرات نفتی از سایر حوزه‌ها ملموس‌تر بود، افزود: بخش زیادی از چالش‌های حمل‌ونقل و تجارت به‌دلیل تشدید تحریم‌ها است. در نتیجه داشتن برنامه‌ها و فعالیت‌های مختلف از جمله توسعه دیپلماسی اقتصادی به‌منظور افزایش تجارت خارجی باید در دستور کار قرار گیرد. بر همین اساس نقش سفارتخانه‌های کشورمان در کشورهای مختلف و بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی در معرفی و شناساندن جامعه اقتصادی کشورمان و همچنین استفاده از این نهادها برای توسعه بیشتر صادرات و مدیریت هدفمند واردات، بسیار حائزاهمیت است، زیرا دیپلماسی اقتصادی در فرآیند جهانی‌شدن و افزایش مناسبات اقتصادی و بازرگانی بین کشورها دارای اهمیت فراوانی است. معرفی ظرفیت‌های صادراتی کشور و نیازهای کشورهای هدف، توسعه روابط برای انتقال دانش و تکنولوژی، بررسی و شناسایی ساختار و ظرفیت‌های بازار کشورهای هدف و آگاهی‌بخشی به همه تجار و فعالان اقتصادی در توسعه تجارت و بازرگانی نیز باید به‌صورت جدی موردتوجه قرار گیرد.

تعطیلی پنجشنبه‌ها

آرگون همچنین درباره پیشنهاد تعطیلی پنجشنبه‌ها توسط مجلس اظهار کرد: برای اینکه مراودات تجاری کشورمان با کشورهای خارجی بهتر پیش برود، ضروری است که به‌جای پنجشنبه و جمعه، روزهای جمعه و شنبه تعطیل اعلام شود تا باتوجه به تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه در سایر کشورها، تعاملات تجاری با هماهنگی بیشتری در روزهای دیگر هفته صورت بگیرد. در صورت تعطیلی پنجشنبه و جمعه باتوجه به تعطیلی شنبه و یکشنبه در سایر کشورها، عملا ۴ روز ارتباط تجاری‌مان با دنیا قطع است. این در حالی است که کشورهای منطقه هم در حال انطباق تعطیلی‌شان با کشورهای دیگر هستند و تعطیلات‌شان را از روزهای پنجشنبه و جمعه به شنبه و یکشنبه منتقل می‌کنند. باتوجه به اهمیت این مسئله برای ارتباط تنگاتنگ با سازمان‌های بین‌المللی ‌باید تعطیلی‌های ما با تعطیلی سایر کشورها حداکثر انطباق را داشته باشد. کاهش ساعت کاری، اتفاق خوبی است و به افزایش بهره‌وری تولید و خدمات می‌انجامد. یکی از شاخص‌های رشد اقتصادی در برنامه هفتم توسعه افزایش بهره‌وری نیروی کار است و در این راستا کاهش ساعات کاری می‌تواند کمک‌کننده باشد.

سخن پایانی

سال‌هاست که تجار از موانع موجود در مسیر تجارت گلایه می‌کنند، اما پیگیری‌های آنها تا امروز، راه به جایی نبرده است. بیش از ۱۰ سال است که طرح نوسازی ناوگان حمل‌ونقل تجاری مطرح شده، اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است.

البته علاوه بر موارد یادشده حضور در بازارهای خارجی، تثبیت جایگاه و تعاملات تجاری مستمر، در گرو روابط قوی سیاسی و اقتصادی با کشورهای هدف است و اثرات این موضوع قابل‌انکار نیست. با این حساب می‌توان گفت ناوگان فرسوده زخمی کهنه بر بدنه تجارت است که امیدواریم به‌زودی با اختصاص بودجه‌ای مشخص بهبود یابد.