تنها فناوری کافی نیست
مهتاب دمیرچی: مدیریت مصرف برق یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی است که همواره تاکید زیادی از سوی مدیران بالادستی این صنعت شده است.
از طرفی، پیشرفت‌های تکنولوژیکی منجر به پیشرفت و تحول قابل‌توجهی در صنعت برق در طول سال‌ها شده است. به‌گفته کارشناسان باتوجه به اینکه دنیا در حال گذار انرژی است، موضوع تولید برق می‌تواند یکی از اصلی‌ترین زمینه‌های فعالیت دانش‌بنیان باشد. برای مثال، چند سالی می‌شود که فناوران در حوزه هوشمندسازی فعایت‌های چشمگیری داشتند. گفتنی است، حدود ۶۰ محصول تنها در حوزه هوشمندسازی صنعت برق شرکت کردند و این امر بسیار امیدوارکننده است. چندی پیش، وزیر نیرو در این‌باره گفته است، شرکت‌های دانش‌بنیان ایده‌های بسیار خوبی و دستاوردهایی داشتند که در این زمینه امیدواریم با بهره‌گیری از این یافته‌ها و تجهیزات بتوانیم گام بلندی در مدیریت مصرف برداریم.
صمت در این گزارش به نقش تولیدات دانش‌بنیان در بحث مدیریت مصرف برق پرداخته است.
هوش‌مصنوعی و تولید برق
استفاده از هوش‌مصنوعی ( AI ) در بسیاری از فعالیت‌های روزانه ما مانند چت‌بات‌ها و دستیاران شخصی مشهود است. در برق صنعتی، هوش‌مصنوعی داده‌ها را از منابع مختلف به هم متصل می‌کند و از تجزیه و تحلیل داده‌ها برای شناسایی خطرات احتمالی، به‌حداقل رساندن زمان خرابی و تنظیم مصرف انرژی استفاده
می‌کند.
هوش‌مصنوعی به شرکت‌های تامین انرژی کمک می‌کند تا ترکیب انرژی خود را برای به‌حداقل رساندن هزینه‌ها، بهبود قابلیت اطمینان و به‌حداقل رساندن اثرات زیست‌محیطی بهینه کنند. انتظار داریم در آینده‌ای نزدیک هوش‌مصنوعی به یک امر عادی تبدیل شود، زیرا شرکت‌های برقی بیشتر و بیشتر هوش‌مصنوعی را در فعالیت‌های روزانه خود ادغام می‌کنند.
کاربرد فناوری در صنعت برق، هزینه‌بر است
در ادامه محمدحسین دیده‌بان، دیگر کارشناس صنعت برق در گفت‌وگو با صمت گفت: کابرد فناوری‌های پیشرفته در بخش‌های مختلف صنعت برق مستلزم هزینه و بروزرسانی دستگاه‌ها و سیستم‌های کاری است. به‌همین‌دلیل رغبت چندانی در توسعه و فراگیری دستاوردهای دانش‌بنیان مشاهده نمی‌شود. با ورود اینکه تعرفه‌ها سال به سال روند افزایشی دارد، اما در کل هزینه نوسازی و بهسازی مبتنی بر فناوری بیشتر از تعرفه‌ها است. به‌همین‌علت ترجیح داده می‌شود که به‌سمت فناوری نروند. با روش‌های مدیریت مصرف هم می‌توان اقداماتی ملموس برای کاهش مصرف برق انجام داد. در شرایط فعلی، هر دستاوردی از دانش‌بنیان‌ها را نمی‌توان در بدنه صنعت برق به‌راه انداخت.
وی افزود: در بدنه وزارت نیرو و توانیر یکدستی و هماهنگی لازم برای تغییرات لازم به‌منظور بهبود وضعیت مصرف مشاهده نمی‌شود و با تغییر یک معاون، دستورالعمل‌ها هم تغییر می‌کند. از طرفی هم، مردم خواهان تغییرات پی در پی در بحث مصرف نیستند.
فناوری برق را ارزان نمی‌کند
به‌گفته دیده‌بان، کاربرد فناوری در بدنه صنعت برق شاید منجر به بهینه شدن مصرف شود، اما منجر به ارزان‌تر شدن مصرف برق نمی‌شود، به‌همین‌دلیل آوردن فناوری‌های جدید موجب ارزانی برق نمی‌شود. به‌عبارت روشن‌تر، ممکن است موجب کاهش مصرف برق در صنایع شود، اما هزینه‌ها کاهش پیدا نمی‌کند.
وی بااشاره به اهمیت نرخ‌گذاری برق گفت: باتوجه به شرایط دستمزدها در کشور، افزایش نرخ برق تاحدی غیرممکن است و اگر انرژی و برق به نرخ واقعی نرخ‌گذاری شود، به‌طورقطع اعتراض مردم را در پی خواهد داشت، به‌همین‌دلیل دولت باید یارانه پرداخت کند.
از طرفی هم، کاربرد تجهیزات مدرن فناوری به‌منظور مدیریت مصرف مستلزم صرف هزینه است، به‌همین‌دلیل ناترازی مالی به‌وجود می‌آید و توسعه فناوری در صنعت دچار پیچ‌وخم‌های مالی زیادی می‌شود.
دانش‌بنیان‌ها برای افزایش تولید، نیازمند سرمایه هستند
مهدی موسوی، فعال دانش‌بنیان در زمینه برق و الکترونیک در گفت‌وگویی که با صمت داشته، گفته است: فعالیت دانش‌بنیان‌ها در صنعت برق بیشتر در حوزه مدیریت مصرف و کاهش تلفات فعالیت است. در واقع، بیشتر دانش‌بنیان‌های فعال در صنعت برق در حوزه توزیع و مصرف فعالیت دارند تا تولید. البته بسیاری از فناوران هم، توانایی ساخت و تجهیز نیروگاه را دارند و خدمات ارائه می‌دهند، اما در زمره دانش‌بنیان‌ها گنجانده نمی‌شوند.
وی بااشاره به حل معضل برق گفت: برای حل معضل برق در کشور، ۲ راهکار وجود دارد؛ افزایش تولید و مدیریت مصرف. گفتنی است، شرکت‌های دانش‌بنیان برای افزایش تولید، نیازمند سرمایه هستند و از آنجایی که در زمینه تولید برق، بیشترشان سرمایه کافی ندارند، فعالیت‌شان محدود به ساخت چند ابزار کاهنده مصرف می‌شود، اما در بخش مدیریت مصرف، می‌توان روی توان دانش‌بنیان‌ها حساب باز کرد. در واقع، آنها می‌توانند با استفاده از سیستم‌های پایش انرژی، کاهش تلفات و مدیریت کیفیت توان به بهبود شرایط بپردازند.
وی چالش اصلی دانش‌بنیان‌های فعال در صنعت برق را دسترسی به داده‌های برق مصرفی در لایه‌های مختلف دانست و گفت: پایش مصرف تولید، نیازمند اطلاعات از برق مصرفی ارکان‌های مختلف است. بر همین اساس، دانش‌بنیان‌ها برای رسیدن به دستاوردهای استاندارد و کارآ باید به این اطلاعات دسترسی داشته باشند. برای مثال، چند سالی می‌شود که با هدف مدیریت مصرف و بهبود کیفیت توان، در زمینه پایش انرژی فعالیت می‌کنیم؛ بنابراین نیازمند اندازه‌گیری‌های لازم در بحث میزان مصرف انرژی در بخش‌های مختلف هستیم.
به‌گفته موسوی، پایش انرژی منجر به بهره‌وری بالا می‌شود و دسترسی به اطلاعات شبکه برق برای فعالان این عرصه اهمیت بالایی دارد. در کل، برای پیشبرد هر طرحی در زمینه بهبود کیفیت توان و مدیریت مصرف، باید با استفاده از داده‌ها، اقدامات اساسی را انجام داد. این فعال دانش‌بنیان در تشریح داده‌ها و اطلاعات برق مصرفی گفت: منظور از داده‌ها، ولتاژها و جریان‌هایی است که در یک بازه زمانی مشخص به‌مصرف می‌رسند. در واقع، می‌خواهیم بدانیم که پروفایل توان مصرفی و دیگر پارامترهایی که در شبکه برق اندازه‌گیری می‌شوند، از چه میزانی برخوردار هستند تا پایش دقیق‌تری داشته باشیم که به این فرآیند آمایش برق می‌گویند.
رانت نمی‌گذارد خوب کار کنیم
موسوی بااشاره به همکاری وزارت نیرو در زمینه توسعه دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها در زمینه حل چالش برق در کشور گفت: متاسفانه بیشتر سیستم‌های دولتی براساس رانت، مدیریت می‌شود و این یک واقعیت تلخ است. برای مثال، اگر در بخشی از صنعت برق دانش‌بنیانی بتواند محصولی عرصه کند که گره از کار باز می‌شود، معمولا در فرآیند نظارت و ارزیابی موردتایید قرار نمی‌گیرد. خوب می‌دانیم که دلیل اصلی مخالفت با کاربرد دستاوردهای دانش‌بنیانی فشاری است که افراد بانفوذ در دستگاه‌های دولتی دارند؛ در واقع تایید نشدن در بخش نظارت بهانه‌ای بیش نیست. معمولا این فرآیند هزینه زیادی را برای دولت می‌تراشد که در نهایت مجبور به بهره‌گیری از دستاوردهای نوین می‌شوند.
سخن پایانی
در عصری که با دیجیتالی شدن سریع جوامع در سراسر جهان مشخص شده است، بسیاری از جوامع در حال تجربه یک پدیده متناقض هستند.
در حالی که بخش قابل‌توجهی از جمعیت به برق دسترسی ندارند، افزایش تقاضای بی‌سابقه‌ای برای برق ایجاد می‌کنند. ادغام این فناوری‌ها، متناسب با چالش‌ها و فرصت‌های منحصربه‌فرد، نویدبخش نه‌تنها پر کردن شکاف انرژی، بلکه سوق دادن این قاره به عصر جدیدی از توسعه پایدار است. براساس دستاوردهای پژوهشی در میان این پیگیری راه‌حل‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، نقش توسعه نرم‌افزار به‌عنوان یک توانمندساز حیاتی می‌درخشد. همان‌طور که انرژی‌های تجدیدپذیر از منابع‌طبیعی برای تولید نیرو استفاده می‌کند، توسعه نرم‌افزار نیز، از قدرت فناوری برای ساده‌سازی فرآیندها، بهینه‌سازی کارآیی و ارتقای مدیریت سیستم بهره می‌برد. از سیستم‌های پیچیده مدیریت انرژی که عرضه و تقاضا را متعادل می‌کنند تا الگوریتم‌های نگهداری پیش‌بینی‌کننده که طول عمر زیرساخت انرژی را تضمین می‌کنند، نرم‌افزار نقشی محوری در به‌حداکثر رساندن ظرفیت فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر ایفا می‌کند.
