«داده» نفت جهان آینده
هوش‌مصنوعی در واقع همان علمی است که به ماشین‌ها کمک می‌کند تا همانند یک انسان هوشمند رفتار و بتوانند وظایف مختلفی را اجرا کنند.
هوشمند شدن هوش مصنوعی نیز به وسیله داده اتفاق می افتد، به این صورت که برای اینکه هوش مصنوعی بتواند یک مشکل در حوزه ای خاص را حل کند، داده ها و اطلاعات مربوط به آن را جمع آوری می کند تا از آنها برای آموزش سیستم استفاده کند. در حقیقت، هوش مصنوعی با استفاده از این داده ها و انجام یک سری محاسبات تعیین شده روی آنها، مسائل و مشکلات را در آن مورد خاص حل می کند. بی شک تاثیرات شگرفی در دنیای امروز بشر می گذارد و رفته رفته جوامع زیادی را متاثر از تحولات خود می کند، اما توجه به یک نکته ضروری به نظر می رسد. آیا بدون داده می توان از قابلیت های هوش مصنوعی بهره برد، شاید این همان پاشنه آشیل هوش مصنوعی باشد.صمت در این گزارش به اماواگرهای توسعه هوش مصنوعی در جوامع بشری پرداخته است.
هوش مصنوعی نیاز به نبوغ و ابتکار انسانی دارد
کارشناسان بین المللی مثل شان چو، مدیرعامل استارت آپ هوش مصنوعی Catalytic واقع در شیکاگو معتقدند: نگرانی بابت از بین رفتن شغل با توسعه هوش مصنوعی امری بیهوده است. چو در این باره می گوید: تکنولوژی همیشه به انسان ها نیاز دارد. با این حال، دچار سوءتفاهم نشوید. این گونه نیست که ماشین ها در حال ظهور نیستند. این بدین معنی است که آنها بسیار کندتر نسبت به آنچه برخی رسانه ها ـ که اخبار مربوط به این حوزه را با آب وتاب فراوانی ـ پوشش می دهند، ظهور خواهند کرد که این خبر بسیار خوبی برای بیشتر کسانی است که فکر می کنند ربات ها و سایر فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی به زودی شغل آنها را از بین خواهند برد. در حقیقت، بسیاری از آنها در حد واژگان عملیاتی هستند. به گفته وی، حسابداران، کارگران کارخانه ها، کامیون داران، وکلا و رادیولوژیست ها (فقط در چند مورد) در شغل های خود با اختلالی مشابه آنچه کشاورزان در طول انقلاب صنعتی با آن روبه رو بودند، مواجه خواهند شد؛ همان طور که تحقیقات نشان می دهد، سرعتی که هوش مصنوعی در آن جایگزین مشاغل خواهد شد، تسریع می شود و افراد آموزش دیده و ضعیف از لحاظ آموزشی را به صورت یکسان تحت تاثیر قرار خواهد داد. در بین بزرگ ترین مزایای هوش مصنوعی، بسیاری از متخصصان معتقدند این مزیت که هوش مصنوعی می تواند انسان را از انجام کارهای تکراری خسته کننده که تبدیل به بخشی از وظایف کلی انسان ها شده، نجات دهد، بسیار مهم و ارزشمند است و در نتیجه آن، انسان ها می توانند روی پروژه های پیچیده تر و باارزش تر تمرکز یا مقداری از زمان خود را صرف استراحت کنند.
بدون داده، نمی توان راه به جایی برد
محمد وکیلی، فعال دانش بنیان در زمینه فناوری اطلاعات در گفت وگو با صمت گفت: عموما وقتی صحبت از هوش می شود، آن تعریفی در ذهن خطور می کند که برپایه آن، انسان به درک محیط اطرافش پرداخته است. به اعتقاد من، بزرگ ترین مشکل انسان از زمانی آغاز شد که در فهم عبارات و کلمات دچار تناقض شد. به عبارت روشن تر، وقتی واژه هوش را به کار می بریم، ممکن است ۲ مفهوم متفاوت در ذهن هر یک از ما تداعی شود. برای مثال، ممکن است تعریف من از هوش خود را در آخرین مدل خودرو تسلا نشان دهد و در تعریف دیگری در توان حل مسئله های دشوار ریاضی توسط یک کودک نمایان شود. علت این برداشت های متفاوت از هوش، به نبود تعریف شفاف مفاهیم پایه در نظام آموزشی ما بر می گردد. همچنین، نباید هوشمندی را با هوش مصنوعی اشتباه بگیریم، چرا که هوشمندی به فرآیندی گفته می شود که دستگاه هایی براساس داده های از پیش تعریف شده، واکنش هایی را نشان می دهند، اما هوش مصنوعی قدرت یادگیری، خلاقیت و حتی تغییر در داده ها را دارد، بنابراین باید این ۲ مفهوم را از یکدیگر جدا کنیم.
وی افزود: از آنجایی که داده، کلید اصلی کاربرد هوش در زندگی اجتماعی است، نقص در داده ها مانع از ایجاد و توسعه شهر هوشمند می شود. در واقع، الگوریتم هایی که براساس این داده ها نظام هوشمندی را در یک محیط اجتماعی خلق می کنند، از درجه اهمیت بالایی برخوردار هستند. کار یک مجموعه دانش بنیان برای بکارگیری هوش و هوشمندی در ارکان جامعه تحلیل داده ها و سیستم ها است، اما واقعیت ماجرا این است که تا زمانی که فقر داده در کشور ما حاکم باشد، نمی توان از عبارت هوشمندی در شهر یا شهرهای هوشمند سخن گفت. تقویت و توسعه داده ها، کمک شایانی به راه اندازی و توسعه سیستم های هوشمند در یک شهر می کند.
به گفته وکیلی، از آنجایی که هر سیستم یکپارچه ای در شهرها، نیاز به تحلیل داده دارد و در کشورمان در بخش های بزرگ، جای خالی این روند احساس می شود، بنابراین انتظار نمی رود که برمبنای هوش مصنوعی و هوشمندی دانش بنیان ها در یک دهه آینده مقابل اصلی ترین بحران ها، راهکارهای صددرصدی ارائه بدهند. در حال حاضر در مرحله جمع آوری داده ها از حالت جزیره ای هستیم. حال در این شرایط، دانش بنیان ها چگونه می توانند به طراحی و ساخت شهر هوشمند بپردازند؟
این فعال دانش بنیان گفت: در برخی موارد، دولت انتظار حل بعضی معضلات؛ برای مثال، قاچاق کالا از سوی شرکت های دانش بنیان را دارد، در حالی که داده کافی در اختیار تیم دانش بنیان برای ارائه یک راهکار مناسب قرار نگرفته است و در اصل داده کافی وجود ندارد. طراحی الگوریتم ها امری شدنی است و فعالان اکوسیستم دانش بنیان مهارت کافی در خلق آن را دارند. در این شرایط ۲ اتفاق می افتد؛ یا الگوریتم های طراحی شده رشد نمی کنند یا براساس داده های غیراستاندارد رشد می کنند. در حقیقت، فقدان داده های واقعی موجب می شود، بیشتر شرکت های دانش بنیان نتوانند عملکرد منطقی و موثری برای حل معضلات به ویژه در شهر را ارائه بدهند.
وی ادامه داد: مهم ترین گام برای ایجاد یک شهر هوشمند، جامعیت و ثبت داده در ارکان مختلف شهر است. همکاری با دانشگاه ها و یافتن توسعه دهندگان می تواند گام بعدی برای ایجاد هوشمندسازی در ساختار شهر باشد؛ حرکت به سمت توسعه پایدار، اصلی ترین هدفی است که دانش بنیان ها از ایجاد شهر هوشمند پیگیر آن هستند. گفتنی است، آینده توسعه پایدار در شهرهای هوشمند رقم می خورد؛ شهرهایی که در آنها چرخه انرژی، روند متفاوت تری از شکل امروزی دارد. گفتنی است، معضل اصلی در تجمیع و هدایت داده ها برای طراحی و ساخت این شهرها از سوی دانش بنیان ها است. در حقیقت، تا زمانی که با فقر داده مواجه باشیم، نمی توانیم انتظار هوشمندسازی و بکارگیری سیستم هوش مصنوعی در شهرها را داشته باشیم.
سرعت اعجاب آور هوش مصنوعی در راه است
علیرضا چابکرو، محقق و استاد دانشگاه با دیدی انتقادی می گوید، شکی نیست که با قدرت گرفتن هوش مصنوعی روزبه روز انتخاب های انسان محدودتر خواهد شد و کاربران محصور در شبکه ای از هوش مصنوعی خواهند بود. وی در گفت وگو با صمت گفت: اگر بخواهیم با نگرشی انتقادی به دستاوردهای فناورانه نگاه کنیم، باید گفت، نباید غرق در زیبایی های این دستاوردها شد. چت جی پی تی یک چت بات (ربات نرم افزاری که قابلیت چت دارد) است که شرکت اپن ای ای آن را ساخت. در نگاه نخست، کار با این بات هوشمند، پارادوکس هایی دارد که برای کارشناسان فناوری اطلاعات سوال برانگیز است. برای مثال، این روش چت برای ای پی ایران بسته است؛ اما زبان فارسی را پشتیبانی می کند و چنین وضعیتی قابل تحلیل نیست.
وی درباره اجتناب ناپذیر بودن هوش مصنوعی در زندگی بشر ادامه داد: چه بخواهیم و چه نخواهیم، هوش مصنوعی با سرعت بسیار اعجاب آوری وارد زندگی ما شده است و می توان از آن به عنوان یک پدیده اجتناب ناپذیر یاد کرد. همان گونه که با ورود فضای سایبری، جنبه های زیادی از زندگی انسان از جمله کسب وکار، اقتصاد، سرگرمی و ... تحت تاثیر قرار گرفت، تحولات شگرفی به وجود آمد؛ تحولاتی که هیچ گاه فکر نمی کردیم، دستخوش تغییر قرار گیرد. برای مثال، شیوه حکمرانی از بالا به پایین با ورود این فضا دگرگون شد. حال تصور کنید یک ابزار پیشرفته تری داخل این فضا به وجود آمده است که می تواند هم ضریب نفوذ و هم سرعت خود را بالا ببرد؛ بی شک تحولات گسترده تری هم در راه خواهند بود.
انسان در انحصار هوش مصنوعی
چابکرو در پاسخ به این پرسش که آیا چنین بات هایی می توانند به عنوان یک منبع مجزا برای یافتن پاسخ پرسش های کاربران در نظر گرفته شوند؟ گفت: این چت بات منحصر به فرد نخواهد بود و در آینده ای نه چندان دور باید منتظر ربات های جدیدتری باشیم. آنچه می توان فهمید، این است که ربات هایی که امروز می بینیم، تنها فزاینده ای برای پرسش های کاربران نیست، چرا که هنگام کاربرد این بات ها ماشین لرنینگ یا یادگیری ماشین هم انجام می شود. به عبارت دقیق تر، ضمن اینکه هنگام استفاده کاربر، به واسطه مشارکت انسان در انتقال داده خود را رشد می دهد. در واقع، ماشین از طریق کاربر رشد می کند. برای مثال، ممکن است گاهی اطلاعات تکراری و بی ربط بدهد که برای رفع آنها نیازمند یک ماشین لرنینگ است. به همین دلیل، ضمن اینکه کار می کند، خودش را هم رشد می دهد. در واقع، از طریق کاربر آموزش می بیند و رشد می کند و رویکرد خلاقانه ای در کار نیست.
این پژوهشگر گفت: همان گونه که اشاره شد، انسان ها مشارکت فعالی در ماشین لرنینگ خواهند داشت، حتی ربات های دیگر هم در ماشین لرنینگ چت جی پی تی ایفای نقش خواهند کرد. اپن سورس بودن ربات های هوشمند، موضوع مهم دیگری است که باید به آن توجه کرد، چرا که این ویژگی در اصل موجب قدرت گرفتن آن می شود؛ گفتنی است، چت جی پی تی، شبکه ای از هوش مصنوعی ایجاد می کند که قدرت تصاعد هندسی را بالا می برد و به تناسب آن، روزبه روز بر سرعت هوش مصنوعی افزوده می شود. در نتیجه، نباید تاثیرات هوش مصنوعی بر زندگی بشر را تنها محدود به چت جی پی تی دانست.
روزی می رسد که ما تصمیم گیرنده نهایی نیستیم
به گفته وی، بنابراین جهان آینده محدود به چت جی پی تی نیست و مجموعه ای از شبکه های فعال هوش مصنوعی شکل می گیرد. این شبکه پله به پله ضمن افزایش دقتش، تعاملاتش هم با انسان بیشتر و فراگیرتر می شود؛ اما آن را محدودتر می کند. همچنین، می تواند جهان آینده را محصور در خود کند و همین امر باعث می شود، روزبه روز کنترل انسان بر زندگی کمتر و کمتر شود. در حقیقت، انسان به روزی که فرآیندهای دیگر به جای او تصمیم می گیرند، نزدیک و نزدیک تر می شود.
سخن پایانی
امروزه بسیاری از فعالان در مشاغل گوناگون، از این بابت که ممکن است روزی پیشرفت فناوری برای شان خطرساز شود، ابراز نگرانی می کنند، چرا که ممکن است با افزایش روزافزون فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی، آینده شغلی افراد در هاله ای از ابهام قرار گیرد. این در حالی است که این روزها برخی شرکت ها برای تسریع در انجام کارهای مختلف، تلاش می کنند ربات و فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی را جایگزین نیروهای انسانی کنند تا هم در وقت و هزینه صرفه جویی کنند و هم بهره وری خود را افزایش دهند.
این روند، مخالفان بسیاری نیز دارد که نشان می دهد که مخالف کاربرد فناوری در سطوح پیشرفته هستند. طبق مطلبی که در سایت هوشینو منتشر شد؛ هوش مصنوعی راه های نفوذ به صنعت جدید را پیدا می کند و شمار شرکت هایی که از مزایای بکارگیری این فناوری بهره مند می شوند، رو به افزایش است، اما باوجود رشد این فناوری و افزایش محبوبیت آن، بسیاری از کسب وکارها هنوز نتوانسته اند در دنیای هوش مصنوعی جایگاهی برای خود بیایند. چرا؟ پاسخ ترس است و این ترس از بکارگیری هوش مصنوعی دلایل زیادی دارد. شرکت O ' Reilly در سال ۲۰۱۹ ، کتاب الکترونیکی منتشر کرد که در آن یافته های پژوهش خود درباره بکارگیری و چالش های هوش مصنوعی را در سازمان ها به طورخلاصه آورده بود. علاوه بر این، در این کتاب، فهرستی از رایج ترین عواملی که مانع بکارگیری فناوری هوش مصنوعی در سازمان ها می شوند نیز، ارائه شده است.
۲۳ درصد از شرکت کنندگان در این پژوهش اظهار کردند که دلیل اصلی آنها برای پیشروی نداشتن در زمینه هوش مصنوعی این است که هوش مصنوعی و استفاده از آن، در فرهنگ و سنت های شرکت شان تعریف نشده است. سایر دلایل ذکرشده عبارت بودند از: کمبود اطلاعات و داده، کمبود افراد متخصص و تشخیص ندادن کاربردهای هوش مصنوعی در زمینه کسب وکار.
