کودکان جزو شهروندان مهم شهر به‌‌شمار می‌آیند. مهم‌ترین دوره زندگی و شکل‌گیری ساختار شخصیتی و فرآیندهای رشدی انسان، در کودکی است و محیط، تاثیر انکار‌ناپذیری بر آن دارد؛ از این‌رو شهر باید برای کودکان برنامه‌ریزی و مهیا شود. در همین راستا به‌نظر می‌رسد توجه به الگوی اسلامی ایرانی که کودک را عضو مهم جامعه می‌داند و توجه به نیازهای حال و آینده او، همزمان با آماده‌سازی فرآیند رشد در محیط شهری، اهمیت دارد؛ ضمن آنکه می‌تواند گامی مؤثر در جهت ارائه الگوی کلانشهر تهران برای جهان اسلام باشد.

اگر این فرموده رسول اکرم (ص) که «آن کس که نزد او کودکی است، باید در پرورش او کودکانه رفتار کند» را سرلوحه مدیریت شهری قرار دهیم؛ بیش از پیش به اهمیت «نگاه به شهر از منظر کودکان» پی‌می‌بریم. کودکان زیر ۱۸سال، با جمعیتی افزون بر ۳۰درصد و کودکان زیر ۵ سال با جمعیت یک‌هشتم شهر تهران، دارای حقوق شهروندی هستند که بخش مهمی از آن بر گرده‌ مدیریت شهری است.

عطف بر همین حقوق، شورای اسلامی شهر تهران در سال ۱۳۸۸ با تصویب شهر دوستدار کودک، شهرداری تهران را مکلف کرد با همکاری سایر مراجع، نهاد‌ها و نهادهای مرتبط، نسبت به مناسب‌سازی فضاها و امکانات شهری متناسب نیازهای کودکان، استانداردسازی مبلمان شهری به‌ویژه وسایل خاص کودکان در حوزه ورزش، تفریح و بازی، آموزش و بهداشت، ایجاد سراهای کودک در مناطق ۲۲گانه، ایجاد شهرک‌های مینیاتوری، خانه‌های اسباب بازی، مزارع کودک، موزه بازی و... اقدام کند تا زمینه حضور امن و با طیب‌خاطر خانواده‌ها، مادران و کودکان در شهر فراهم شود.

برنامه‌های دوستدار کودک، اهدافی را دنبال می‌کنند که شامل افزایش آگاهی جامعه و تغییر در نحوه برخورد با کودکان در جامعه، زمینه‌سازی و توسعه مشارکت کودکان، ظرفیت‌سازی برای دسترسی به خدمات با کیفیت برای همه کودکان، بهبود کیفیت محیطی محل زندگی کودکان و توسعه فضایی اثربخش برای رشد کودکان از طریق بازی و تفریح می‌شوند.

با گذشت ۱۲ سال از این مصوبه، زمان آن رسیده تا اقدامات انجام شده و ادراک و برداشت شهروندان از تغییرات موردانتظار، ارزیابی و برای آینده نیز برنامه‌های جدی در نظرگرفته شود؛ به‌ویژه اینکه تهران در سال ۱۳۹۹ نامزد کسب عنوان شهر دوستدار کودک شده و این موضوع سطح انتظارات را بالا می‌برد.

توجه به نیازهای کودکان در واقع تکریم نهاد مقدس خانواده است. تکریم در اسلام، خانواده را نه اعضای جدا از هم، بلکه یک واحد هم‌سرنوشت در نظر می‌گیرد و به جایگاه مادر، پدر، فرزند و کلیت خانواده، توجه دارد؛ برنامه‌هایی که به نشاط خانواده و رضایت آنها از مدیریت شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان کمک کند.

در این سال‌ها، گام‌هایی برداشته و ابتکار عمل‌هایی انجام شده، با این حال، اقدامات زیاد دیگری باید در دستور کار قرار گیرد. از جمله مهم‌ترین مراکز ویژه کودکان، اتاق‌های مادر و کودک است که امروزه به یکی از مطالبات شهروندان بدل شده و لازم است شهرداری تهران در اسرع وقت برای ساخت و فعال‌سازی این اتاق‌ها در محیط‌های شهری اعم از ایستگاه‌های مترو، مراکز خرید، پایانه‌ها، میادین میوه و تره‌بار و... اقدام کند. گفتنی است دستورالعمل‌های این اتاق‌ها به تصویب سازمان استاندارد رسیده است.

اجرای طرح محله دوستدار کودک، گام مهمی در رسیدن گام‌به‌گام به شهر دوستدار کودک است. در این طرح، از بین ۱۳منطقه شهر تهران، ۱۳محله اولویت‌دار براساس شاخص‌های جمعیت کودک، عدالت‌شهروندی، آمــادگــی شهرداران و… انتخاب شده‌اند.

در فرآیند ارزیابی دقیق، فضای شهری و کالبد اجتماعی، براساس شاخص‌های بومی شهردوستدار کودک، بررسی و براساس تحلیل وضع موجود کودکان در محله، شناخت دیدگاه ذی‌نفعان و بررسی ضعف‌ها و قوت‌های محله‌ها، برنامه عملیاتی تدوین و پروژه‌های متعددی تا حدود ۱۵۰پروژه تعریف شد. این پروژه‌ها، طیف متنوعی از آرام‌سازی معابر تا امن‌سازی خیابان‌ها، ساخت زمین‌‌بازی کودکان، بهسازی سرویس‌های بهداشتی متناسب با ویژگی‌های فیزیکی کودکان، دیوارنگاری، ساخت آبخوری‌های ویژه کودکان در شهر، استفاده از نمادهای بصری ویژه کودکان در بوستان و سطح محله و... را شامل می‌شود. در نهایت، تهران در صورتی می‌تواند شهر دوستدار کودک باشد که نگاهی همدلانه به کودکان و نیاز‌ها و تجربه آنها از زیست شهری داشته باشد و وظیفه مدیریت شهری در این میان، بسیار خطیر است.

باید توجه داشت شهر دوستدار کودک تنها به پروژه‌های عمرانی محدود نمی‌شود، بلکه باید در تمامی شئونات تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و ارائه خدمات به این مهم توجه شود. به همین دلیل، از تمام معاونت‌ها، اداره‌ها و سازمان‌های زیرمجموعه مدیریت شهری انتظار می‌رود پیوست دوستدار کودک را در ارائه فعالیت‌های خود داشته باشند و خدمات و فعالیت‌های خود را با نیاز‌های کودکان منطبق کنند.