خطرات و تهدیدهای موجود در تجارت، اهمیت بیمه بار صادراتی را دوچندان می‌کند، اما اینکه چرا تجارت به بیمه نیاز دارد، موضوعی است که در یادداشت زیر به آن پرداخته‌ایم. نیاز به بیمه فعالیت‌های اقتصادی عمدتا به دو دلیل حقوقی و تجاری احساس می‌شود. در یک فرآیند صادراتی علاوه بر واردکننده و صادرکننده کالا، واسطه‌ها نیز به‌عنوان ابزار متصل‌کننده دو بخش نخست نقش دارند. واسطه‌ها شامل نمایندگی‌های ترخیص و حمل‌ونقل، مقامات حمل‌ونقل بندری، گمرکی و... می‌شوند که دارای مسئولیت حقوقی محدود هستند.

واسطه‌ها مسئولیت اداره محصولات صادراتی را در مراحل مختلف برعهده دارند. اگر خسارت وارده، ناشی از شرایط خارج از اختیار واسطه‌ها باشد یا با وجود بروز خسارتی مراقبت منطقی آنها انجام شده باشد، واسطه‌ها هیچ مسئولیتی را متحمل نمی‌شوند؛ بنابراین پوشش بیمه محصولات صادراتی امری الزامی است. بیمه بار صادراتی یا همان بیمه‌نامه خاص صادرات، یک یا چند مجموعه صادراتی را که در قالب یک قرارداد خاص ازسوی صادرکننده ایرانی برای خریدار خارجی ارسال می‌شود، در مقابل ریسک‌های سیاسی و تجاری تحت پوشش قرار می‌دهد. به‌عبارت دیگر این بیمه‌نامه برای آن دسته از صادرکنندگان صادر می‌شود که یک محموله خاص ارسالی را برای یک خریدار مشخص در مقابل خطر دریافت نشدن وجه کالا (ازسوی خریدار) ناشی از بروز ریسک تجاری و سیاسی بیمه می‌کند.

قبل از صدور این بیمه‌نامه، خریدار خارجی و بانک و بیمه متضمن این اعتبار، مورد سنجش قرار می‌گیرند و قرارداد یا اعتبار اسنادی که قرار است تحت پوشش قرار گیرد، بررسی می‌شود. همچنین میزان حق بیمه، باتوجه به شرایط سیاسی و تجاری کشور خریدار و نحوه پرداخت محاسبه و دریافت می‌شود. در این روند تهیه بیمه‌نامه بار صادراتی از الزامات تامین هر نوع خسارت است، زیرا به محض آسیب دیدن کالا، ممکن است واردکننده پرداخت خسارت را قبول نکند، در حالی که ضرر تحمیل‌شده به صادرکننده ممکن است فقط در زمینه حمل کالا نباشد، بلکه از دست دادن سود را نیز به‌دنبال داشته باشد.

از سوی دیگر بیمه بار صادراتی همه عوامل موثر در یک صادرات موفق را پوشش می‌دهد. حتی سود حاصل از صادرات نیز می‌تواند تحت پوشش بیمه‌نامه بار صادراتی قرار گیرد. باتوجه به ریسک بسیار بالای حمل‌ونقل بین‌المللی، نسبت به حمل‌ونقل داخلی، بیمه بار صادراتی برای افراد صادرکننده دارای اهمیت زیادی است. از جمله ریسک‌های تهدیدکننده بار صادراتی می‌توان به احتمال وقوع آتش‌سوزی، سرقت، تصادف، جنگ و... اشاره کرد. علاوه بر این، بیمه کردن بار صادراتی برای بیشتر تاجران و بازرگانان اجباری است.

ریسک‌های تحت پوشش بیمه‌نامه‌های بار صادراتی خرد و کلان  عبارتند از:

الف) ریسک‌های تجاری:

- استنکاف خریدار از قبول کالای صادرشده یا خدمات انجام‌شده

- پرداخت نشدن بهای کالا یا خدمات در سررسید مقرر

- ناتوانی مالی خریدار به‌دلیل ورشکستگی، اعسار یا توقف

ب) ریسک‌های سیاسی:

- تیره شدن و قطع روابط سیاسی با کشور خریدار؛ به‌نحوی که در نتیجه آن، صادرکننده موفق به دریافت مطالبات خود در سررسید نشود.

- اعمال سیاست‌های اقتصادی که موجب مسدود شدن مطالبات صادرکنندگان شود.

- اعمال سیاست‌های مربوط به محدودیت‌های وارداتی و ارزی در کشور خریدار

- سلب مالکیت از خریدار بر اثر ملی شدن یا مصادره اموال؛ به‌نحوی که صادرکننده موفق به دریافت مطالبات خود نشود.

- سایر عوامل خارج از حیطه اختیار صادرکننده و خریدار که به تشخیص هیات مدیره صندوق موجب وصول نشدن مطالبات صادرکننده شود.

 بیمه بار صادراتی شامل برخی موارد نمی‌شود؛ مثلا اگر کالای شما به‌دلیل تاخیر در ارسال از بین برود، شرکت بیمه وظیفه‌ای در قبال پرداخت خسارات ندارد. به این ترتیب باید به زمان تعیین‌شده برای ارسال کالا پایبند بود، چون در صورت دیرکرد در ارسال و حمل‌ونقل کالا، ممکن است امکان اخذ خسارت از شرکت بیمه‌گر از بین برود. همچنین سودجویانی وجود دارند که ممکن است برای گرفتن خسارت از شرکت بیمه‌گر به‌صورت تعمدی بنا بر نوع بیمه‌نامه به بار خود آسیب برسانند؛ به‌طور مثال چون بار صادراتی در قبال سرقت بیمه است فرد سودجو به‌عمد از بار و محصولات خود سرقت می‌کند یا به بخشی از آن آسیب می‌رساند. شرکت بیمه‌گر برای جلوگیری از چنین پدیده‌ای طبق نظر کارشناسان خبره عمل می‌کند. اگر کارشناس تشخیص دهد عمدی در کار بوده، نه‌تنها هیچ وجهی به‌عنوان خسارت به صادرکننده پرداخت نخواهد شد، بلکه جریمه هم شامل حال او می‌شود. براساس این شرایط هیچ گونه سوءاستفاده‌ای از خدمات بیمه‌ای صورت نمی‌گیرد.