جمعه 21 اردیبهشت 1403 - 10 May 2024
کد خبر: 19950
تاریخ انتشار: 1401/07/19 06:39

مالیات، حلقه مفقوده تامین بودجه

وحید عزیزی کارشناس اقتصاد

درآمدهای مالیاتی، یکی از عمدهترین منابع تامین مالی دولتها در اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان است و ابزاری موثر جهت سیاستگذاریهای مالی محسوب میشود.

در ایران به دلیل شرایط سوق الجیشی منطقه که جزو نفتخیزترین مناطق جهان است عوامل تامین بودجه با سایر نقاط جهان متفاوت است، عواملی مانند وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی و انعطاف ناپذیری مخارج دولت، باعث ناکارآمدی سیاستهای مالی شده که این موضوع به نوبه خود نقش درآمدهای مالیاتی را در کاهش کسری بودجه دولتی و نوسانات آن کم رنگ کرده است. منابع زیرزمینی تجدیدناپذیر از سالیان پیش توسط نسلهای حاکم خرج و منافع نسل آتی پایمالشده است. در کشورهایی که دولتها بهجای کارآفرینی و راهبرد توسعه به فروش منابع زیرزمینی بهویژه نفت وابسته شدهاند، امر توسعه به فراموشی سپردهشده و احتمالا همهساله برای بر باد دادن منابع توسعهای صدها سمینار برگزار میکنند و به ناهار دلخوش دارند. مالیات یک ابزار حکومتی برای تامین منابع حکمرانی خوب و برقراری ایستگاههای توسعهای در هر برهه زمانی است. درواقع شهروندان با پرداخت بخشی از درآمد خود به دولتها در قالب مالیات، به دولت اختیار میدهند آن را برای اداره امور کشور، اجرای سیاستهای مالی، تامین کالاها، خدمات عمومی و ضروری، تضمین امنیت، اجرای برنامههای توسعه و عمرانی کشور مورداستفاده قرار دهد.  دراینبین گسترش و تنوع فعالیتهای اقتصادی، نقش فزاینده دولتها در گسترش خدمات عمومی و همچنین گسترش تعهدات دولتها در عرصههای اقتصادی و اجتماعی، مالیات را به مسئلهای مهم و تأثیرگذار برای تمامی دولتها تبدیل کرده و کارکردهای اصلی ابزار مالیات را به تأمین درآمدهای عمومی کشور، گسترش عدالت، تخصیص مجدد منابع از طریق توسعه اقتصادی و ثبات اقتصادی تغییر داده است. مالیات، یک پرداخت الزامی و اجباری است؛ از همینرو برخی از مالیات دهندگان برای پرداخت مالیات مقاومت از خود نشان میدهند که در علم اقتصاد از آن به عنوان فرار مالیاتی یاد میشود نوعی از مالیات وجود دارد که مقاومتی از سوی شهروندان در قبال آن وجود ندارد. جبههگیری و مقاومت شهروندان در مورد «مالیات تورمی» وجود خارجی ندارد. این بدان خاطر است که هیچکس متوجه نیست و فکر نمیکند که با بالا رفتن سطح عمومی قیمتها (تورم) دارد به دولت مالیات میپردازد و دست نامرئی دولت در جیب مردم برداشت خود را از درآمد آنها بدون کوچکترین اعتراضی عملی میسازد. تازه این مقاومتها به دلیل خود مالیات تورمی نیست، بلکه از تورم ناشی میشود و آن هم بیشتر وقتی رخ میدهد که تورم بدان گروهها لطمات و صدمات عمدهای وارد ساخته است.

در نتیجه از تجزیه واریانس کسری بودجه در مییابیم وابستگی بالای بودجه کشور به درآمدهای نفتی است و نشان میدهد نقش سیاست مالیاتی در توضیح نوسانات کسری بودجه در کشورهای دارای منابع زیر زمینی بسیار پایین است. نتایج حاصل از توابع عکسالعمل آنی تجمعی برای متغیرهای مدل نشان میدهد تکانه مثبت سیاست مالیاتی مطابق با مبانی نظری باعث کاهش رشد تولید در کوتاهمدت میشود ولی اثر منفی آن در بلندمدت خنثی و صفر می‌‌شود. تکانه مخارج دولتی در کوتاه مدت منطبق با مبانی نظری باعث افزایش رشد تولید ناخالص میشود، ولی در بلندمدت اثر آن خنثی و به سمت صفر میل میکند. همچنین توابع عکسالعمل آنی تجمعی برای مالیات نشان میدهد یک تکانه مثبت در تولید و درآمدهای نفتی باعث رشد درآمدهای مالیاتی میگردند و تکانه مخارج دولتی با یک وقفه سه دورهای افزایش درآمد مالیاتی را به دنبال دارد. در اقتصاد ایران که بودجه آن تا حد زیادی به نفت وابسته است مالیات ستانی بهترین جایگزین برای تامین بودجه است؛ به شرطی که درآمدها شفاف باشد.اقتصاد ما این ظرفیت را دارد که یکی دو ساله، با کاهش معافیتهای مالیاتی، افزایش پایههای مالیاتی و بهبود زیرساختهای اطلاعاتی، درآمد مالیاتی در بودجه را به راحتی دو برابر کند.

 

 


کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/27q6mg