ادامه هدررفت آب در صنایع
برخی از انرژی‌های خدادادی در حال اتمام بوده و ناگزیر باید به‌دنبال منابع جدیدی بود و از انرژی‌های تجدیدپذیر و جایگزین استفاده کرد؛ منابع تجدیدپذیری که مشکلات فعلی را ایجاد نکنند. آنچه مسلم است برخی انرژی‌ها از جمله آب، قابل جایگزین نبوده و بهبود روش‌های تولید در حوزه توسعه پایدار منجر به حفظ این انرژی‌ها می‌شود. در این‌باره تجهیزات سخت‌افزاری تاثیرگذار بوده و نوسازی ماشین‌آلات و استفاده از تجهیزات به‌روز می‌تواند از حجم آب مصرفی واحدهای صنعتی به‌ویژه صنایعی که آب‌بر هستند، بکاهد.
مصرف آب در صنایع ایران نسبت به استانداردهای جهانی بسیار بالاتر است، اگرچه بخشی از این آب مصرفی، بازچرخانی شده و برای فضای سبز یا خط تولید همان صنایع مورداستفاده قرار گیرد. راهکار صرفه‌جویی آب در صنایع چیست و در این‌باره باید چه کرد؟
روش‌های نوین و کاهش مصرف آب
حسن همتی از فعالان صنعت نساجی کشور درباره استفاده بهینه از منابع آبی کشور در صنایع به‌ویژه صنایع آب‌بر به صمت گفت: برخی از واحدهای تولیدی تصفیه‌خانه داشته و آب مصرفی را بازچرخانی می‌کنند و دوباره به چرخه تولید برمی‌گردانند. در صنایع آب‌بر مانند صنعت نساجی می‌توان از روش‌های نوین مانند تولید چاپ به صورت ترانسفر بهره برد.
او با بیان اینکه در این شیوه، مرحله رنگرزی حذف می‌شود، افزود: در روش ترانسفر، نخست چاپ روی کاغذ انجام و در ادامه به پارچه منتقل می‌شود؛ در واقع چاپ دیجیتال است.
تقریبا ۴۰ درصد تولید در برخی واحدهای که از این روش نوین بهره برده‌اند به این طریق انجام می‌شود. وی افزود: به‌این ترتیب، بین ۳۰ تا ۴۰ درصد میزان آب مصرفی آنها کاهش یافته و به ذخیره‌سازی آب در کشور کمک می‌کند؛ علاوه‌بر این، ۷۰ درصد آب مصرفی برخی صنایع بازچرخانی شده و دوباره به خط تولید برمی‌گردد.
تجربه سایر کشورها
همتی در پاسخ به این پرسش که چند درصد صنعتگران حوزه نساجی کشور با این روش نوین فعالیت دارند، گفت: تعداد این واحدهای تولیدی انگشت‌شمار است. برخی توانستند نسل اول این ماشین‌آلات را سال ۱۳۹۷ وارد کشور کنند و در نتیجه ۳۰ درصد مصرف آب برای تولید را در واحدهای خود کاهش دهند.
او تصریح کرد: این تجربه‌ای بود که در سایر کشورها هم انجام شد، اما هزینه‌های بالای ماشین‌آلات و کمبود نقدینگی واحدهای صنعتی، استقبال از این دستگاه‌ها را در کشور به‌شدت پایین آورده است.
این فعال صنعت تصریح کرد: در جهان تجهیزات مربوط به رنگرزی در حال روزآمدی و بهبود تکنولوژی بوده تا میزان مصرف آب آنها تا حد زیادی کاهش پیدا کند.
علت نوسازی نشدن
همتی در ادامه سخنان خود یادآور شد: تولیدکنندگان نمی‌توانند ماشین‌آلات خود را نوسازی و بهسازی کنند، چراکه تحریم هستیم. دلیل دیگر هم به کمبود نقدینگی واحدهای صنعتی برمی‌گردد. به‌عنوان مثال در کشورهای همسایه از جمله ترکیه، دولت برای تولیدکننده مشوق‌هایی در نظر می‌گیرد تا این نوسازی با سرعت انجام شود. مثلا صنعتگرانی که هر ۵ سال یک‌بار مبادرت به نوسازی ماشین‌آلات و تجهیزات سخت‌افزاری خود کنند، معاف از پرداخت مالیات ارزش‌افزوده هستند. او تاکید کرد: با این معافیت مالیاتی هم فناوری وارد ترکیه شده و هم در مصرف انرژی و آب صرفه‌جویی می‌شود.
این فعال صنعت نساجی کشور اظهار کرد: دولت ترکیه به این روش حمایت کرده و به تولیدکننده انگیزه می‌دهد به‌جای پرداخت مالیات، منابع مالی را برای نوسازی خط تولید هزینه کند.
مشکلات نقدینگی و نوسازی
عضو مجمع کارآفرینان با بیان اینکه نوسازی ضمن کاهش مصرف انرژی، سرعت، کیفیت و تیراژ را در تولید بهبود می‌بخشد، گفت: اگر برآوردی از مصرف آب در صنعت نساجی کشور داشته باشیم با توجه به استفاده از ماشین‌آلات قدیمی که مربوط به ۴، ۵ دهه قبل است، بیش از ۵۰ درصد آب مصرفی آن را جزو آمار هدررفت آب کشور می‌توان به‌شمار آورد.
همتی با بیان اینکه واحدهای تولیدی تازه‌وارد به این صنعت شاید تنها کارخانه‌هایی باشند که از ماشین‌آلات جدید استفاده می‌کنند، افزود: مشکلات نقدینگی سبب‌شده افراد کمتری در صنعت نساجی سرمایه‌گذاری کنند؛ بنابراین بیش از ۱۰ سال از عمر ماشین‌آلات رنگرزی فعلی گذشته و به همین دلیل، مصرف آب آنها بالاست.
رابطه به‌جای ضابطه
این فعال صنعت یادآور شد: صنعت نساجی جایگاهی در بین مسئولان کشور ندارد، در حالی که بیشترین گردش مالی در جهان در این صنعت بوده و گردش مالی صنعت نساجی، پوشاک و فرش سالانه بیش از ۲ میلیارد دلار است. اگر ترکیه امروز در صنعت نساجی پیشرفت کرده، به این دلیل است که پس از صنعت خودرو، نساجی در رتبه دوم و قبل از صنعت گردشگری این کشور قرار دارد. این در حالی است که مدیران و مسئولان ما به این صنعت اهمیت لازم را نمی‌دهند.
عضو مجمع کارآفرینان با بیان اینکه دفاتر تخصصی در وزارت صنعت، معدن و تجارت به سخنان کارشناسان اهمیت نمی‌دهند، گفت: دفتر نساجی وزارتخانه امسال میزان تولید و نیاز بازار را شناسایی کرد، اما در ادامه باز هم واردات پارچه به کشور با حجم بالا در حال انجام است. رابطه جای ضابطه را گرفته است. البته این موضوع، محدود به صنعت نساجی نبوده و مشکلی عمومی برای تمام صنایع کشور است.
عدم‌نوسازی تصفیه‌خانه‌ها و هدررفت آب
همتی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا میزان آب مصرفی صنایع با وجود بازچرخانی باز هم بالاست، گفت: در این‌باره هم نیاز است تا تصفیه‌خانه‌ها به‌روز شوند. اگر تجهیزات این بخش بروزرسانی نشوند، بازچرخانی رخ نمی‌دهد.
در میان اخبار
دوباره مثالی از کشور همسایه بزنم. در بورسای ترکیه که شهر نساجی این کشور به‌شمار می‌رود، هیچ کارخانه‌ای تصفیه‌خانه ندارد، بلکه هر شهرک صنعتی دارای یک تصفیه‌خانه بزرگ بوده و مدیریت شهرک، پساب‌ها را دریافت و بازچرخانی کرده و به واحدهای تولیدی برمی‌گرداند. ما نیز در کشور باید از این شیوه الگوبرداری کنیم. در حال حاضر هدررفت آب در کشور در حوزه صنعت به‌ویژه صنعت نساجی زیاد است.
عضو مجمع کارآفرینان با تاکید بر اینکه تا ماشین‌آلات صنعتی به‌روز نشود، هدررفت آب ادامه می‌یابد، افزود: از سال ۲۰۱۵ میلادی، فناوری ماشین‌آلات نساجی تغییر کرد و علاوه‌بر این، ماشین‌آلات این صنعت هر ۴ سال یک‌بار بروز و تجهیزات آن ۱۰ تا ۲۰ درصد بهینه می‌شوند. با هر تغییر، حجم مصرفی انرژی از جمله آب در این صنعت کاهش می‌یابد.
این فعال صنعت در ادامه سخنان خود اظهار کرد: به هر حال، پس از ۲ دهه، فناوری این ماشین‌آلات متحول شده است و تجهیزات قبلی کارآمدی لازم را ندارند.
خرید ماشین‌آلات دست دوم
همتی با بیان اینکه خریدار ماشین‌آلات دست دوم ترکیه معمولا ایران است، گفت: افغانستان، صنعت ندارد، اما صنعت نساجی پاکستان قوی است و از ماشین‌آلات نو استفاده می‌کند. ایران به‌دلیل تحریم‌ها ناچار به خرید ماشین‌آلات کارکرده و دست دوم از ترکیه است.
عضو مجمع کارآفرینان در پایان اظهار کرد: اگر سیاست‌گذاری‌های در وزارت صنعت، معدن و تجارت درست باشد، صرفه‌جویی در بخش انرژی به‌ویژه آب بیشتر خواهد بود.
در این زمینه، دولت باید همراهی کند و با ایجاد انگیزه و معافیت مالیاتی صنعتگران را ترغیب به نوسازی ماشین‌آلات صنعتی کند. در ادامه تولیدکننده دیگر نیاز ندارد برای ورود ماشین‌آلات جدید به‌دنبال وام و تسهیلات باشد. درخواست صنعتگران کاهش بروکراسی اداری و تسهیل فضای کسب‌وکار برای افزایش بهره‌وری در تولید و بهینه‌سازی مصرف انرژی در واحدهای تولیدی خود است.
تاثیر ماشین‌آلات بر مصرف انرژی
آنچه مسلم است روزآمدی فناوری در واحدهای تولیدی در کاهش مصرف انرژی در صنایع بسیار تاثیرگذار است. در این راستا، نوسازی ماشین‌آلات به نوعی کمک می‌کند تا توسعه پایدار محقق و از میزان مصرف منابع خدادادی از جمله آب، کاسته شود. در ادامه محمدرضا هادوی از کارشناسان حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی درباره ضرورت نوسازی و چگونگی آن در صنایع داخلی به صمت گفت: قطعا ماشین‌آلات در کارآیی و اثربخشی تولید نقش بسزایی دارند. هنگامی که سخن از کارآیی می‌شود، منظور میزان مصرف انرژی در فرآیند تولید است.
وی افزود: برای خنک‌سازی دستگاه‌ها از آب و برق به‌عنوان انرژی مصرفی استفاده می‌شود و اگر بخواهیم مصرف آب یا برق را کاهش دهیم، هرچه از فناوری به‌روزتری بهره بگیریم، جلوتر خواهیم بود.
موانع تغییرات
این کارشناس حوزه صنعت در پاسخ به این پرسش که چرا تولیدکنندگان با وجود افزایش بهره‌وری و درآمد خود به سوی نوسازی ماشین‌آلات به‌ویژه در صنایعی که آب‌بر هستند، نرفته‌اند، گفت: در این‌باره اول اینکه به سرمایه اولیه نیاز دارند و بحث دوم آموزش نیروی انسانی است. البته اینکه تغییر همواره با مخالفت‌های زیادی روبه‌رو می‌شود، مسئله دیگری در این زمینه است.
وی افزود: سرمایه‌گذاری ثابت باید انجام شود تا در ادامه بتوانیم ماشین‌آلات را نوسازی و تعویض کنیم. نکته دوم این است استفاده از ماشین‌آلات نو نیاز به نیروهای انسانی متناسب با این تغییرات دارد که آموزش ببینند و با مهارت‌افزایی توان کار با این تجهیزات را داشته باشند.
هادوی تاکید کرد: نیروی انسانی در صنعت، نقش مهمی دارد و باید بتواند مهارت خود را روزآمد کند. گفتنی است که در کشور با هر تغییری ممانعت‌هایی را شاهد هستیم که در این تحولات موثر هستند.
کمک‌های دولت
هادوی درباره اینکه دولت چه کمک‌هایی برای اجرای نوسازی ماشین‌آلات داشته، گفت: یکی از بحث‌های مهم، موضوع تسهیلات و وام با بهره پایین است. البته این تسهیلات در سال‌ها قبل تخصیص داده شده بود، اما با توجه به مسائل مالی که کشور با آنها درگیر است، مشوق‌هایی که کشوری مانند ترکیه به صنعتگران خود ارائه می‌دهد را نتوانستیم در کشور اجرا و از واحدهای صنعتی خود حمایت کنیم.
این کارشناس حوزه ماشین‌آلات در ادامه سخنان خود تاکید کرد: یکی از بحث‌های مهم در کشور، مسئله آب و مواجهه با بحران آب است که ضرورت آن با مباحث مالی قابل‌مقایسه نیست. به‌عنوان مثال، هنگامی که از آب مصرفی آیندگان استفاده می‌کنیم، توجیه‌پذیر بودن یا نبودن در بحث‌های اقتصادی نمی‌تواند مبنا باشد. باید مصرف بهینه را در صنایع پیگیر شد که با نوسازی ماشین‌آلات رخ می‌دهد. در این میان، مسئله دیگر، تغییر روش‌های تولید است که باید بتوانیم در این زمینه از فناوری‌های جدید جایگزین از جمله شبکه‌محوری بهره بگیریم.
هادوی گفت: در این راستا، یکی از منابع خوبی که می‌توان از آن استفاده کرد، نسل چهارم تولید است که از آن به‌عنوان شبکه‌محوری نام می‌برند و منجر به صرفه‌جویی در مصرف انواع انرژی به‌ویژه آب شده که ما در کشور با کمبود جدی آن روبه‌رو هستیم.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، جهان به این سمت رفته تا با نوآوری و ارتقای فناوری، مصرف انرژی به‌ویژه آب را در صنایع کاهش دهد. در حال حاضر، مصرف انرژی اعم از برق، گاز، آب و... در صنایع داخلی نسبت به نرم جهانی بالاتر بوده و تولید همگام و همراه با توسعه پایدار انجام نمی‌شود. با وجود اینکه کشورهای جهان اول، بیشتر از صنایع بهره می‌برند، اما هدررفت انرژی در کشورهای جهان سوم است که به‌دلیل استفاده از ماشین‌آلات با فناوری قدیمی بوده که کمبود نقدینگی مانع نوسازی آنها شده است.
