ایران جایی بکر برای فناوران
علی حسینی، فعال حوزه اقتصاد و روابط دانشبنیانی
چند سالی میشود که مجموعه کانکت در همکاری با معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانشبنیان با نخبگان و فناوران ایرانی خارج از کشور، ارتباطهای موثری برقرار کرده است؛ از معرفی طرحهای این افراد در فضای فناوری داخل کشور تا رایزنی برای فعالیت آنان در شرکتهای دانشبنیان داخل. ایرانیانی که در خارج از کشور شرکت فناورانه دارند و محصول تولید میکنند، اگر بتوانند مدل مشابه آن را در داخل ایران ایجاد کنند، میتوانند از طریق پارکهای فناوری و مراکز رشد و زیرساختهای موجود، فعالیت خود را در ایران هم توسعه دهند و دولت برای توسعه فعالیتشان یک گرنت اولیه به آنها میدهد. این گرنت در قالب برنامه کانکت است، از طرفی هم مشاورههای حقوقی و بازاریابی به آنها داده میشود تا بتوانند به سرمایهگذارها وصل شوند. فناوران خارج از کشور میتوانند همان فعالیتی را که در خارج از کشور دارند، در داخل ایران انجام دهند. گفتنی است، وام و فضا برای فعالیت و همکاری با شبکه فناوری داخل کشور به صاحبان این شرکتها تعلق میگیرد.
تمامی نظارتها و ارزیابیهای لازم از محصولات این شرکتها انجام میشود. در صورت پذیرش محصول در ایران، آنها در جریان سرمایهگذاریهای خطرپذیر قرار میگیرند و میتوانند از سرمایهگذاریهای خطرپذیر استفاده کنند.
این شرکتها برای سرمایهگذارهای خطرپذیر جذابتر هستند، چراکه یکبار مسیر تولید و ارائه محصول را در خارج از کشور پیمودهاند و ریسک پایینتری دارند. سرمایهگذاران در جریان سرمایهگذاری از شرکت سهام دریافت میکنند و براساس ارزشگذاری که شرکتها دارند، سهام میان سرمایهگذاران خریداری میشود. در این بخش همهچیز به مذاکره سرمایهگذار در این بخش بستگی دارد.
مولفه اصلی در پذیرش این شرکتها این است که باید محصول در خارج از ایران تولید شده و به بازارهای فروش هم رسیده باشد. برای مثال، تاکسیهای اینترنتی زمانی که در خارج از کشور به موفقیت نسبی رسید، در ایران عملیاتی شد که اتفاقا موفق هم بود و امروز به کارش ادامه میدهد. اعضای این تیم فناورانه وقتی به ایران آمدند، با سرمایهگذاری معاونت علمی و صندوقها توانستند این پروژه را داخل ایران بیاورند؛ بنابراین مهم محصولی است که شرکتها دارند. گفتنی است، اغلب این افراد، سابقه فعالیت در خارج کشور و نگرش کاملتری در ارزیابی دارند.
تیمهای ارزیابی در معاونت علمی و اداره تخصصی نظارت، وظیفه نظارت بر محصول را برعهده دارند. در واقع روی محصولها سرمایهگذاری میشود، نه ایدههایی که هنوز به مرحله تولید نرسیدهاند. همانگونه که اشاره شد، پروپوزالهایی که ارسال میشوند، مورد داوری و ارزیابی قرار میگیرند. ممکن است پروژهای در خارج از کشور جواب بدهد، اما در ایران بهموفقیت نرسد که تشخیص این امر با ناظران و ارزیابان است. بههمیندلیل نداشتن مجوز یک محصول دلیل بر پایین بودن سطح فناوری آن نیست، بلکه اغلب سنجشها در ایران براساس نیاز بازار انجام میشود.
ایران از اینرو برای فعالان دانشبنیان در خارج از کشور جذاب است که بهعنوان یک محیط بکر برای توسعه فناوری شناخته میشود و از این بابت رقابت کمتری بر فضا حاکم است. بسیاری از شرکتهایی که سابقه طولانی فعالیت در خارج از کشور دارند، هنوز فعالیتشان در کشور جا نیفتاده است و جای کار بسیاری در این حوزهها وجود دارد. برای مثال در حوزههایی نظیر آلودگی حملونقل پسماند، جای کار بسیار است. حوزههایی هم وجود دارند که تنها یک الی ۲ شرکت در آن زمینهها فعالیت دارند و رقابت کمتری در آن حوزه حاکم است، در حالی که ممکن است در همین زمینهها در کشورهای خارجی، صدها رقیب وجود داشته باشد، همچنین هزینه پایین نیروی انسانی در ایران دیگر مزیتی است که نظر صاحبان شرکتهای فناوری را در خارج از کشور به خود جلب میکند.
بیثباتی اقتصادی، نوسان نرخ ارز و افزایش چندپلهای آن، جزو اصلیترین چالشهای اقتصادی است که شاید بسیاری از فناوران را برای کار در ایران قانع نکند، اما نکته اینجاست که فناوران خارج از کشور در این طرح قرار نیست تا شرکت خود را در ایران ثبت کنند. قرار است محصول خود را در ایران تست دوآزمایشی کنند که اگر موفق شد، در صورت مقبولیت، به تولید انبوه بپردازند.
اغلب صاحبان این شرکت اصلا به ایران نمیآیند و از دور مدیریت میکنند. این روند که این افراد در فضای خارج از کشور قرار دارند، نوعی مزیت محسوب میشود، چراکه مدیریت بهتری میتوانند داشته باشند. آنها به بازارهای بینالمللی و پروژهها دسترسی بهتری دارند و با راهاندازی پروژهها در ایران درآمد ارزی ایجاد میکنند. شرکتهایی که محصولات پلتفرمی و نرمافزاری دارند، بهدلیل اینکه ریسک کمتری را در کشور متحمل میشوند، سریعتر به بازار فروش و سوددهی میرسند.