فصل تمایز روز ملی صادرات
صادرات، به‌مثابه مهم‌ترین شاخص اقتصاد جوامع و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی در نظر گرفته می‌شود، از این‌رو تلاش برای توسعه آن به یکی از اولویت‌های دولت‌ها در همه جوامع تبدیل شده است. بخش اعظم صادرات ایران، معطوف به صادرات نفت و مشتقات آن است،بنابراین سیاست توسعه صادرات محصولات غیرنفتی و دور شدن از خام‌فروشی در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای کشور قرار گرفته است. از دهه ۷۰ به این‌سو، تقدیر از صادرکنندگان نمونه به یکی از اقدامات دولت‌ها و سازمان توسعه تجارت ایران برای تشویق و ایجاد انگیزه برای صادرکنندگان برای توسعه صادرات غیرنفتی تبدیل شد.
در گفت‌وگویی محمدصادق قنادزاده، معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران، ضمن اشاره به فصل تمایز روز ملی صادرات ۱۴۰۳ به مکانیزم انتخاب صادرکننده نمونه در امسال پرداخته است.
سازمان توسعه تجارت ایران، سال‌ها به‌عنوان متولی برگزاری روز ملی صادرات معرفی می‌شود، از نظر شما فصل تمایز روز ملی صادرات ۱۴۰۳، با سال‌های گذشته در چیست؟
مصادف شدن روز ملی صادرات با روی کار آمدن دولت چهاردهم را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین تفاوت برگزاری این همایش، با سال‌های گذشته در نظر گرفت. در واقع به‌نوعی این رویداد، نخستین اقدام عملی دولت جدید در حوزه تجارت و صادرات است.
یکی از سیاست‌های اصلی سازمان توسعه تجارت ایران این است که سبد کالاهای تجاری کشور را متنوع کند، از این‌رو از منظر محتوایی تمرکز ویژه ما این است؛ صادرکنندگانی را که ارزش‌افزوده بالاتر و محصولاتی با فناوری بالا و پیچیده، خلق می‌کنند، تکریم کنیم. شرکت‌های دانش‌بنیان و ارائه‌دهنده خدمات از جمله خدمات فنی و مهندسی می‌توانند در این دسته جای بگیرند.
امسال نیز در انتخاب صادرکننده نمونه، گزینه‌های قابل‌توجهی را به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص داده‌ایم و می‌توان گفت که از این منظر روز ملی صادرات امسال نسبت به دوره‌های گذشته متفاوت است.
پس در ارزیابی‌های ما شرکت‌هایی که ارزش‌افزوده بالاتری خلق کرده و در شاخص‌های جهانی درجه پیچیدگی و فناوری بیشتری در تولید به‌کار برده‌اند، جزو اولویت‌های نخست انتخاب ما قرار می‌گیرند. ارزش کالایی گروه‌های کالایی معرفی‌شده در این رسته‌ها، بدون تردید به‌نسبت کالاهای منبع با پایه پتروشیمی‌کمتر است، اما ارزش‌افزوده‌ای که این کالاها خلق کرده‌اند، چندبرابر بیشتر است و ما در واقع برای خلق این ارزش‌افزوده، از آنها تقدیر به‌عمل خواهیم آورد.
رشد تولید و صادرات همواره به‌عنوان ۲ مولفه توسعه اقتصادی در نظر گرفته می‌شوند. سازمان توسعه تجارت ایران، چه اقداماتی در راستای تسهیل تجارت خارجی در دستور کار خود قرار داده است؟
رهبر معظم انقلاب امسال را سال «جهش تولید با مشارکت مردم» نام‌گذاری کردند. سازمان توسعه تجارت ایران نیز معتقد است؛ یک پایه رونق تولید، توسعه صادرات است. اگر نتوانیم برای تولیدات کشور مقصد صادراتی بیابیم، نباید انتظار رونق تولید را داشته باشیم. این واقعیت را باید پذیرفت که بازار ایران، محدود است و هم‌اکنون در بسیاری از گروه‌های کالایی اشباع شده است؛ پس در گام نخست باید بر توسعه بازار متمرکز شویم و بازارهای جدید خلق کنیم؛ این‌گونه اثر آن را بر رشد تولید داخلی نیز مشاهده خواهیم کرد.
این روند یک چرخه مهم در تجارت خارجی است و به‌عبارتی لازم و ملزوم یکدیگرند. در نهایت بحث خود را این‌گونه پایان می‌دهم که تولید و صادرات ۲ روی یک سکه هستند که باید همگام با یکدیگر پیش بروند.
همانقدر که سیاست توسعه صنعتی جزو اولویت‌های ما است، باید نیم‌نگاهی نیز به توسعه صادرات داشته باشیم.
از منظر شما انتخاب صادرکننده نمونه نوعی حرکت در مسیر سیاست‌های تشویقی است یا می‌توان با پارامترهای دیگر نیز این موضوع را مورد بررسی قرار داد؟
انتخاب صادرکننده نمونه یک نوع تکریم از صادرکننده و دیده شدن آنهاست. تردیدی نیست که تقدیر شدن از سوی رئیس جمهور، انگیزه فعالیت صادرکنندگان را دوچندان می‌کند،اما این اقدام به‌نوعی ابزار سیاست‌گذاری ما نیز هست، در واقع وقتی دولت به صادرات کالا با ارزش‌افزوده بالا وزن می‌دهد، این پیام را به جامعه تولیدی کشور ابلاغ می‌کند که ما می‌خواهیم تولید و صادرات کالای با ارزش‌افزوده، رونق بگیرد.
وظیفه دولت و دولت‌ها در ایران این بوده و هست که در جنگ اقتصادی که ما در آن قرار داریم، صادرکنندگان را تکریم کنند. آوردن یک دلار ارز در این شرایط سخت بین‌المللی و تحریمی که آن مسیرهای مالی، بانکی و لجستیکی محدود است، کار بزرگ و بسیار پیچیده‌ای است.
باید از افرادی که در این شرایط سخت حاضر شده‌اند تا وارد میدان شوند و سختی کار را برای رونق تجارت به‌جان بخرند، تقدیر شود. روز ملی صادرات به‌تعبیری یک حرکت نمادین، برای نشان دادن ارزش کاری آنهاست.
همان‌گونه که اشاره کردید، در حال حاضر تجارت در شرایط تحریم دشوار است،از این‌رو صادرکنندگان به‌عنوان سربازان خط‌مقدم اقتصاد شناخته شده‌اند، تحلیل شما از این موضوع چیست و تا چه میزان انتخاب آنها به‌عنوان صادرکننده نمونه می‌تواند تسهیل‌کننده این امر باشد؟
صادرکننده ایرانی به‌شکل عام و خاص برای دنبال کردن فعالیت تجاری با شرایط سختی دست و پنجه نرم می‌کند. تحریم‌های بین‌المللی و برخی سیاست‌ها و قوانین داخلی روند کار صادرات را بسیار پیچیده کرده است.
در کشورهای صادرات‌محور، دغدغه اصلی صادرکننده، پیدا کردن مشتری و بازار برای کالای تولیدی است. این در حالی است که چالش‌های بزرگ‌تری بعد از فروش کالا در مقابل صادرکننده ایرانی قرار می‌گیرند که اصلی‌ترین آنها، بازگشت ارز و الزامات مالی و بانکی است؛ به‌همین‌دلیل صادرات در حوزه اقتصاد کشور یک کار جهادی معرفی می‌شود.
تاکید می‌کنم برگزاری روز ملی صادرات از سوی دولت یک حرکت نمادین و تقدیر مقامات ارشد کشور از این حرکت جهادی در این فضای سخت و پیچیده بین‌المللی است. باید این نکته را در نظر داشت که هر روز به‌واسطه تحریم‌های بین‌المللی، جنگ و بحران‌هایی که به‌دلیل تنش‌های قیمتی در دنیا پیش می‌آید، شرایط کار را پیچیده‌تر می‌کند، همچنین اقتصاد کشور هر روز با یک تکانه یا تنش در حوزه بین‌الملل مواجه است، به‌همین سبب این تلاش برای تامین منابع ارزی کشور، حرکت ارزشمندی است که باید صادرکنندگان مورد تقدیر قرار
بگیرند.
پس از دید بنده، انتخاب صادرکننده نمونه از سوی دولت می‌تواند به‌عنوان یک اهرم انگیزشی برای صادرکنندگان تلقی شود.
در روند انتخاب صادرکنندگان، تا چه میزان از مشورت بخش‌خصوصی بهره گرفته می‌شود؟
2 کارگروه از بخش خصوصی که شامل نماینده اتاق تعاون و اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی هستند، در این رویداد ما را همراهی خواهند کرد و جزو هیات‌انتخاب خواهند بود.
همین موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که در این فرآیند بخش خصوصی حضور دارد و دیده می‌شوند. ما قواعد انتخاب خود را نیز بر این اصل بنا گذاشتیم؛ شرکت‌هایی که مالکیت عمده آنها در اختیار بخش خصوصی هست را انتخاب کنیم و بنا نداریم شرکت‌های دولتی را در این فرآیند دخیل کنیم، زیرا هدف اصلی این است که نشان دهیم این روز، روز تکریم از شرکت‌های بخش خصوصی است، نه روز شرکت‌های دولتی که دارای بعضی مزایای خاص در حوزه تجارت هستند.
در پایان به مکانیسم انتخاب صادرکنندگان برتر در امسال بپردازید؟
مکانیسم انتخاب مشخص است؛ ما ۵۰ انتخاب در ۴۰ گروه کالایی و ۵ انتخاب در حوزه دانش‌بنیان‌ها و ۵ انتخاب در حوزه صادرات خدمات در نظر گرفتیم.
شاخص‌ها و مکانیزم انتخاب هر ۲ سال یک‌بار تعیین می‌شود؛ سال گذشته این شاخص‌ها مشخص شد. به‌نظر می‌رسد هنوز بخش خصوصی، فرصت دارد که خود را با این شاخص‌ها تطبیق دهد، چراکه از دید ما هنوز هم فرصت قابلیت پیاده‌سازی را در اختیار دارد.
یک دسته شاخص وجود دارد که بخشی از آن کمی و بخش دیگر آن کیفی است؛ بخش کیفی براساس خوداظهاری شرکت‌های صادرکننده بعد از اطلاع‌رسانی فراخوان و ارائه مستندات از سوی آنها قابل‌سنجش است.
و بخش کمی نیز از طریق فراخوانی که از طریق سامانه‌های رسمی کشور مانند گمرک، بانک مرکزی و... داده می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد و در پایان براساس وزنه‌ای که وجود دارد، فرآیند ارزیابی کمی و کیفی انجام می‌شود و این‌گونه به لیست نهایی صادرکنندگان برتر برای تقدیر خواهیم رسید.
