به‌عبارت دیگر، به کمک آنها است که مقابله با بیماری‌ها امکان‌پذیر می‌شود. گفتنی است، هرگونه پیشرفت در این زمینه و دستیابی به سطوح فناوری جدا از اینکه دسترسی را برای مردم کشورمان آسان‌تر می‌کند، می‌تواند این‌گونه پیشرفت‌ها به‌عنوان نمودی از رشد ملی به‌حساب بیاید. اواخر سال گذشته بود که روح‌الله دهقانی، معاون سابق علمی و فناوری اقتصاد دانش‌بنیان اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد داروها و ۴۰ درصد تجهیزات‌پزشکی کشور توسط شرکت‌های دانش‌بنیان تولید می‌شود. یکی از حوزه‌هایی که نیاز به دارو و درمان آن در داخل بیش از هر حوزه دیگری احساس می‌شود، حوزه درمان انواع سرطان‌ها و بیماری‌هایی است که تاکنون بیماران برای تهیه داروهای خود با معضلات عدیده‌ای دست به گریبان بوده‌اند. عدم‌رضایت مردم از اثربخشی داروهای سرطان تولید داخل و عدم‌دسترسی به داروهای خارجی یکی از مهم‌ترین معضلات صنعت دارو در کشور به‌حساب می‌آیند. این در حالی است که در چند سال گذشته، نه‌تنها این معضلات رفع نشده است، بلکه مبتلایان به بیماری سرطان ناچارند حتی داروهای داخلی را با قیمت‌های سرسام‌آور از بازار سیاه تهیه کنند. صمت به‌مناسبت روز مقابله با سرطان به نقش فناوران و پژوهشگران ایرانی در تهیه داروهای سرطانی پرداخته است.

اغلب داروهای بیماران سرطانی به‌صورت قاچاق وارد ایران می‌شود

به‌گفته مسئولان، تا ۷ یا ۸ سال پیش، عمده داروهای سرطانی موجود در بازار، امریکایی یا اروپایی بودند، اما اکنون بازار پر از داروهای بی‌کیفیت چینی و هندی با قیمت‌هایی بسیار گران است که درمان بیماری را نیز با مشکلاتی مواجه کرده‌اند. ایندیپندنت فارسی نوشت، فعالان صنعت دارویی کشور معتقدند در بودجه ۱۴۰۲ رقم تخصیص‌یافته به صنعت دارو و تجهیزات به‌مراتب کمتر از میزان بودجه موردنیاز این حوزه است. همچنین، ارز تخصیص‌یافته برای واردات دارو نیز به‌قدر کافی در اختیار شرکت‌های واردکننده قرار نگرفته است. در نتیجه، به همان میزان که داروهای خارجی در داروخانه‌ها نایاب می‌شوند، بسیاری از داروهای داخلی بیماران سرطانی نیز در حال کمیاب شدن هستند. ادامه این روند تا پایان سال ممکن است تامین دارو برای بیماران سرطانی را در عمل ناممکن کند.

اغلب داروهای بیماران سرطانی به‌صورت قاچاق وارد ایران می‌شود و قیمت‌هایی خارج از توان مالی بیماران و خانواده‌های آنان دارد. تنها گروه خاصی که به مافیای واردات دارو مشهورند، توان واردات و توزیع آن را دارند. به‌علت قاچاق داروهای بیماران خاص، دلالان نیز بیش از گذشته به این تجارت پرسود ورود کرده‌اند. در نتیجه، به‌علت جابه‌جایی چندباره، داروها قیمت‌هایی سرسام‌آور پیدا می‌کنند. گفتنی است، وزارت بهداشت مدعی است بسیاری از داروهای درمان سرطان در داخل تولید می‌شود و مسئله کاهش اثربخشی این داروها در روند درمان را رد می‌کند، اما برخی پزشکان بر این باورند که باوجود تلاش شرکت‌های داروسازی ایرانی، هنوز در تولید داروهای بیماران سرطانی، با کارآیی و کیفیت داروهای خارجی فاصله داریم. همچنین، پیشامدهایی مانند تجربه تولید داروی «زلودا» در ایران سبب شده است تا پزشکان و بیماران به داروهای حیاتی درمان سرطان تولید داخل، بی‌اعتماد شوند.

تهیه داروهای ضدسرطان به کمک پژوهشگران

گسترش فزاینده بیماری سرطان و انواع آن به‌ویژه در کشورمان دغدغه‌ای است که اغلب پژوهشگران در حوزه درمان و دارو را بر آن واداشته است تا به راه‌حل‌های قابل‌اطمینان‌تری برای بهبود روند درمان دست یابند.

به‌عبارت روشن‌تر، این بیماری در جهان و کشورمان، دانشمندان را بیش از گذشته، متوجه پیگیری راه‌حل‌های درمانی این بیماری کرده است. شاید بتوان گفت، کشف و تهیه داروهای ضدسرطان مناسب و گزینش‌پذیر برای انواع سرطان‌ها، از نیازهای اساسی بشر محسوب می‌شود.

یکی از جدیدترین دستاوردهای پژوهشگران ایرانی درباره یافتن راه‌حل درمان سرطان، پژوهشی است نوشته سیما فیضی‌پور که هدف آن تهیه داروهای ضدسرطان مناسب با فلزات سبک و کم‌خطر با توانایی دنبال‌کردن در سیستم‌های بیولوژیک انسان است.

وی در گفت‌وگو با صمت درباره این پژوهش گفت: تیوسمی‌کاربازون‌ها (نوعی ترکیب شیمیایی) به‌علت داشتن ظرفیت درمانی و خواص دارویی ارزشمند، علاقه بسیاری از شیمیدان‌های دارویی را به خود معطوف کرده‌اند، چراکه کاربرد این ترکیبات شیمیایی به‌عنوان دارو گسترده است، زیرا آنها یک طیف عظیم از فعالیت‌های بیولوژیکی شامل ضدسرطان، ضدتومور، ضدباکتری، ضدقارچ، ضدمالاریا و ضد HIV را از خود نشان می‌دهند.

به‌گفته وی، DNA یک هدف برای بسیاری از درمان‌های سرطانی و ویروسی است. تلاش برای درمان سرطان و پیدا کردن راه‌های مناسب و کم‌عوارض برای رهایی بشر از این بیماری، در اولویت فعالیت تحقیقاتی پژوهشگران قرار دارد.

فیضی‌پور بااشاره به اهداف این طرح گفت: هدف اصلی این پژوهش، تهیه داروهای ضدسرطان برپایه ترکیبات محلول در آب و دارای فلزات کم‌خطر برای انسان بوده و هدف فرعی به‌دست‌آوردن مکانیسم عمل دارو و نحوه جذب و توزیع آن داخل سلول‌ها است.

وی درباره معضلات پژوهشی به‌ویژه در زمینه درمان گفت: تهیه مواد اولیه و کیت‌های موردنیاز طرح، زمان زیادی گرفت، چراکه تمامی این مواد، وارداتی هستند و فرآیند سخت و دشواری برای دسترسی به آنها وجود دارد. همچنین، افزایش نرخ دلار و هزینه‌های زیاد طرح هم، از دیگر چالش‌های موجود است.

خروج جانسون‌اند جانسون از انحصار

داروی «دوکسوروبیسین» به‌طورمعمول در درمان طیف وسیعی از سرطان‌ها از جمله بدخیمی‌های خونی، از سوی پزشکان تجویز می‌شود. به‌طورمعمول این بدخیمی‌های خونی، آسیب قلبی را به‌همراه دارند و تهدیدکننده حیات هستند. این دارو از سوی یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی تولید و در بازار عرضه شده است. تاکنون در دنیا تنها شرکت جانسون‌اند جانسون انحصار تولید آن را داشته است که خوشبختانه چند سالی می‌شود، این شرکت ایرانی نه‌تنها بازار داخلی، بلکه در برخی کشورهای خاورمیانه هم، گوی سبقت را از جانسون‌اند جانسون امریکایی ربوده است.

 احمد پوراحدی، فعال دانش‌بنیان در گفت‌وگویی که با با صمت درباره مراحل تجاری‌سازی داروی«دوکسوروبیسین» گفت: این دارو تا چندسال پیش تنها از سوی شرکت جانسون‌اندجانسون امریکایی تولید و در تمام کشورها پخش می‌شد؛ در واقع حق امتیاز آن منحصر به این شرکت امریکایی بود. خوشبختانه چند سالی می‌شود که موفق به کشف فرمول آن در ایران برای نخستین‌بار شدیم و توانستیم در حجم انبوه تولید کنیم و به بازارسازی برسانیم.

به‌گفته وی، امروز تنها رقیب این شرکت در تولید این دارو برای درمان سرطان، همان شرکت جانسون‌اند جانسون است که در فرآیندهای آزمایشی تمام مقایسه‌های لازم با داروی خارجی انجام شده و تفاوتی در ساختار و عملکرد آن تاکنون دیده نشده است.

تفاوت نرخ دارو از آسمان تا زمین

پوراحدی گفت: متاسفانه نرخ داروی خارجی (امریکایی) بسیار بالا است، به‌طوری که نرخ هر ویال آن، در حال ‌حاضر ۱۲میلیون تومان است که بسته به وزن بیمار، این نرخ متفاوت خواهد بود، در حالی که امروز در بیشتر داروخانه‌ها، این داروی ایرانی به‌فروش می‌رسد و تولیدات دانش‌بنیان توانسته‌اند تمام نیاز کشور را تامین کند. این دارو توانسته نظر بیشتر پزشکان را جلب کند و با اقبال مواجه شود.

به‌گفته وی، نرخ هر ویال دارو، یک میلیون و ۲۰۰هزارتومان است که ۹۰ درصد تامین اعتبار آن نیز تحت‌پوشش بیمه است و بیماران تنها ۱۰درصد این نرخ را برای هر ویال پرداخت می‌کنند. پوراحدی ادامه داد: نیاز کشور با تولیدات این شرکت دانش‌بنیان به‌طورکامل مرتفع شده است و مشکلی درباره کمبود دارو وجود ندارد. عمده موارد مصرف این دارو برای درمان سرطان رحم و سینه است که پزشکان با در نظر گرفتن پروتکل‌های موردنظر آن را تجویز می‌کنند.

ربودن گوی سبقت در خاورمیانه

این فعال دانش‌بنیان بااشاره به صادرات این دارو به کشورهای خاورمیانه و حتی آسیای‌شرقی گفت: تولید داروی ایرانی نه‌تنها بازار ایران، بلکه بازار کشورهایی نظیر سوریه، عراق و فیلیپین را هم، در دست گرفته است. یکی دیگر از داروهای تولیدی دانش‌بنیان‌ها، تولید پماد موضعی زخم سالک است. زخم سالک از نیش یک پشه که انگل‌زا است، روی پوست ایجاد می‌شود و بیمار از درد زیاد موضعی رنج می‌برد. پوراحدی بااشاره به تولید این پماد موضعی گفت: پماد موضعی برای درمان زخم سالک نیز از دیگر تولیدات دانش‌بنیان‌هاست که تاکنون هیچ شرکت دارویی موفق به تولید آن نشده است. به‌طورمعمول برای درمان این زخم از آمپول‌هایی استفاده می‌شد که فقط چند شرکت اروپایی آن را تولید می‌کردند و فرآیند درمانی سختی هم داشت. اما در حال ‌حاضر، خوشبختانه در حال ثبت بین‌المللی داروی ایران‌ساخت این بیماری هستیم.

وی بااشاره به روند تولید دارو برای درمان سرطان در کشور گفت: سازمان غذا و داروی ایران در تولیدات حساسیت بیشتری دارد و اصلا اجازه ورود آنها به بازار را نمی‌دهد و اگر دارو کارآیی کافی را نداشته باشد، پزشکان آن را تجویز نمی‌کنند.

پوراحدی با تاکید بر اینکه گاهی روند بیماری سرطان به مرحله‌ای می‌رسد که بیمار توجه کمتری به هزینه درمان داشته و اگر بداند که داروی خارجی نتایج بهتری دارد، به‌طورقطع داروی خارجی را برای درمان انتخاب می‌کند، گفت: اگر رضایت پزشکان در عملکرد مطلوب تولیدات ایرانی وجود نداشت، هیچ‌گاه داروهای تولیدشده برای درمان سرطان از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان به مرحله تجاری‌سازی و تجویز نمی‌رسید.

وی بااشاره به موجودی دارو برای درمان سرطان گفت: از آنجایی که حساسیت سازمان غذا و دارو در کشور ما به‌نسبت کشورهای اطراف به‌شدت بالا است، اجازه تولید هر دارویی در کشور، برای درمان سرطان داده نمی‌شود، به‌همین دلیل دارویی که مجوز این سازمان را می‌گیرد، حتما از سوی پزشکان موردقبول واقع شده و به‌قدر کافی قابل‌اعتماد است. وی تاکید کرد: در سال‌های اخیر شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید داروهای خاص، پیشرفت‌های زیادی داشته و در کل، ایران کارنامه قابل‌قبولی در تولید دارو برای درمان سرطان دارد.

سخن پایانی

شرکت‌های دانش‌بنیان به تحقیق در زمینه مکانیسم‌های سرطان و شناسایی اهداف مولکولی جدید پرداخته و داروهای جدیدی را توسعه می‌دهند. گفتنی است، با استفاده از داده‌های ژنتیکی بیماران، این شرکت‌ها می‌توانند درمان‌هایی را طراحی کنند که به‌طورخاص برای نوع خاصی از سرطان یا ویژگی‌های فردی بیماران مناسب باشند. شرکت‌های دانش‌بنیان با تمرکز بر تحقیق، نوآوری و توسعه فناوری‌های جدید، می‌توانند به پیشرفت‌های قابل‌توجهی در درمان سرطان و تولید داروهای مؤثر کمک کنند. این تلاش‌ها نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش بار مالی سیستم‌های بهداشتی نیز منجر شود.