تعادل میان مصرف و تولید برقرار نیست
حسن مرادی-کارشناس انرژی
دولت تلاش کرد در سالهای گذشته توزیع منابع گازی را بهنحوی مدیریت کند که کمبود گاز به مصرف خانگی منتقل نشود. بهطورقطع، امسال نیز دولت اجازه نمیدهد که کمبود گاز مردم را آزار دهد. البته باید توجه داشت که تعادل مصرف و تولید در کشور ما برقرار نیست و اگر منابع جدیدی اضافه نشود، امسال نبود تعادل، چالشبرانگیز خواهد شد. ایران چندین برابر کشورهایی که جمعیت مشابه با آنها دارد، گاز مصرف میکند، بهنحویکه گفته میشود مصرف گاز ایران بهاندازه کل مصرف کشورهای اروپایی است و شاهد مصرف بیرویه گاز در ایران هستیم. یکی از دلایل افزایش مصرف گاز در ایران، نامناسب بودن وسایل گرمایشی است. بیش از ۲۵ میلیون بخاری دودکشدار در کشور ما وجود دارد که علاوه بر آلودگی هوا، حجم بالایی از گاز را هم مصرف میکنند. در دهه گذشته، دولت تصمیم به تعویض این بخاریها داشت، اما این کار انجام نشد.
ایران کشوری غنی از انرژی است، بهطوریکه از لحاظ وجود ذخایر گازی در رتبه دوم و از نظر تولید در رتبه پنجم قرار دارد. با این حال در تامین گاز برای فصول سرد سال با مشکل مواجه است. اگر میان مصرف گاز ایران با دیگر کشورها مقایسهای انجام گیرد؛ بدون تردید، مصرف گاز ایران از خیلی کشورها بالاتر است، اما نکته آن است که نمیتوان بدون در نظرگیری شاخصها و متغیرها، این قیاس را انجام داد، زیرا دمای مناطق مختلف با یکدیگر متفاوت است. فقدان بهینهسازیهای لازم گاز در همه موارد از صنایع تا مصرفکنندگان خانگی، موجب مصرف شدید برق تابستانی و گاز زمستانی میشود، از اینرو با اعمال تدابیری چون اصلاح قیمتها، نوآوری و…باید روند مصرف را اصلاح کرد. ممکن است، با ادامه این شرایط بهزودی کمبود گاز در همه فصول، خود را نشان دهد. ممکن است، مصرف گاز در شهرها و روستاهای کوچک بهدلیل سرما و نبود امکانات گرمایشی مناسب بسیار بیشتر باشد، در حالی که در همین مناطق، دهکهای کمدرآمدتر ساکن هستند. برای ممانعت از این تلفات بالا، ضرورت بهینهسازی در مصرف و تولید وجود دارد. این موضوع که گفته شود، قشر مرفه مصرف بالاتر و مابقی دهکها مصرف پایینتری دارند، چندان کارشناسانه نیست. گفتنی است، بالاترین دهک، ۳۰ درصد مصرف بیشتر دارند و پایینترین دهک هم ۴۰ درصد مصرف کمتری داشتهاند. بر این اساس، حجم تفاوت خیلی بالا نیست، مگر خانههای بزرگی که بهتبع بنا بر مساحتی که دارند، گاز بیشتری هم مصرف میکنند، اما نه آنقدر بیشتر که تفاوت فاحشی وجود داشته باشد. تحریم، نبود امکانات و تکنولوژی، موجب شد تا افزایش تولید محقق نشود. از سوی دیگر نیز، مصرف گاز در بخش صنعت، نیروگاه و خانگی نیز افزایش یافت. همچنین، درحالحاضر ایران تقریبا جزو چند کشور برتر دنیا در توسعه گازرسانی است که خود این موضوع، افزایش مصرف را بهدنبال دارد. حل مشکل کمبود گاز در کشور موضوعی نیست که بتوان در کوتاهمدت برای آن راهکار ارائه کرد، زیرا این موضوع نیازمند راهکارهای بلندمدت است. برای این مسئله باید متناسب با ذخایر، افزایش تولید انجام میگرفت و باید مصرف کنترل میشد، اما متاسفانه بهدلیل مشکلاتی که وجود داشت، این موضوع محقق نشد. کشور ایران دومین منابع گازی جهان را دارا است؛ اما مسئلهای که وجود دارد، این است که اقتصاد گاز و شیرینسازی گاز مشکلات مربوط به خود را دارد. کشور بعد انقلاب توان بسیار بالایی را برای استخراج گاز از منطقه عسلویه صرف کرد و توانست از ۲۲ فاز اجرایی پارسجنوبی استفاده بهینه کند، اما گازی که تولید میشود، تماما مصرف داخلی میشود، چراکه بهینهسازی مصرف انرژی در کشور رعایت نمیشود و از این حیث، در حال رکوردزنی هستیم. مصرف گاز کشور در یک اتفاق بسیار بحرانی برابر ۳۰ کشور اروپایی است که بهنوبه خود جای تامل دارد. روش مصرف گاز در ایران باید تغییر کند، چراکه بخش عمده تلفات گاز در استفاده خانگی است. درحالحاضر ۲۵ میلیون بخاری غیراستاندارد وجود دارد؛ یعنی تمام بخاریهای دودکشدار منازل و کارگاهها غیراستاندارد هستند. این بخاریهای غیراستاندارد باید اصلاح شوند و مردم باید همت ملی داشته باشند.
در همین رابطه، برای این موضوع پیگیریهایی انجام گرفت که چرا بعد از اینکه قرار بود ۲۰ میلیون بخاری استاندارد در کشور تولید شود، اما این تعداد روزبهروز در حال افزایش است؟ متاسفانه پاسخ قانعکنندهای دریافت نشد و تنها از استانداردسازی ۱۳ میلیون بخاری صحبت به میان آورده شد که همین تعداد را هم کسی نمیخرد. علت این موضوع، این است که تا وقتی گاز مجانی در کشور توزیع میشود، متقاضی برای استفاده از انرژیهایی همانند پنلهای خورشیدی پیدا نمیشود.