از شعاری هوشمندانه تا اجرایی ناقص
رهبری با نام‌گذاری سال در حقیقت نقشه موردنیاز برای ریل‌گذاری مدیران و مسئولان کشور را ارائه می‌دهند که امسال هم باتوجه به تاثیر رونق تولید و رشد آن بر معیشت مردم، «مهار تورم و رشد تولید» عنوان شعار سال قرار گرفت؛ یعنی مهم‌ترین مقوله‌ای که اگر توسط تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران در بخش‌های گوناگون موردتوجه جدی قرار بگیرد، قطعا می‌تواند اقتصاد کشور را به سمت ثبات و توسعه واقعی سوق دهد.
از یک سو باوجود تورم، اساسا تولید به صرفه نبوده و نقدینگی به سمت بازارهای موازی مانند ارز، سکه، طلا، زمین، مسکن و... می رود؛ یعنی با مهار تورم نقدینگی به سمت تولید هدایت و سرمایه گذاری معطوف به تولید شده و بعد هم صادرات تقویت خواهد شد و از سوی دیگر با رشد تولید از فشار تورم کم می شود. صمت در این گزارش از الزامات، موانع و امکان تحقق شعار سال ۱۴۰۲ با کارشناسان و صاحب نظران حوزه تولید و صنعت گفت وگویی انجام داده که در ادامه می خوانید. با صمت همراه باشید.
ضعف تولید، پاشنه آشیل اقتصاد است
امید رضایی، عضو هیات مدیره انجمن صنایع همگن قطعه سازان درباره شعار «مهار تورم و رشد تولید» و اینکه چه میزان امکان تحقق دارد به صمت گفت: اینکه در چند سال گذشته در شعارهای سال همواره موضوع تولید در عباراتی مانند رونق تولید، مهار تورم، اشتغالزایی و جهش تولید مطرح شده نشان می دهد اهدافی که در این سال ها برای بخش تولید داشته ایم، محقق نشده است. این تکرار و به عبارتی دغدغه مند بودن یعنی نهادها و دست اندرکاران در این سال ها به وظایف شان عمل نکرده یا فقط بخش اندکی از آنها را انجام داده اند. ای کاش از مسئولان پرسیده شود که چرا هر سال بر اهمیت تولید تاکید می شود، اما همیشه هم عقب هستیم. این موضوع در دولت های قبل هم اتفاق افتاده و یک مشکل ریشه ای و زیرساختی است که باید به طور ویژه به آن پرداخت.
رضایی افزود: شک نکنید که برای خروج از مشکلاتی مانند بیکاری، تورم، رشد نقدینگی، نوسانات بی حساب کتاب دلار و همچنین تحقق توسعه اقتصاد، تنها راهکار، رشد تولید است و اگر بتوانیم در این بخش شرایط مناسبی را فراهم و تمام قد از تولید حمایت کنیم، موفق خواهیم شد؛ در غیر این صورت، این شعارها هر سال تکرار می شود. البته این تکرار مکرر بجاست و این تلنگر را می زند که باید در رویکردهایی که در بخش تولید داریم، بازنگری کنیم، اما متاسفانه در عمل این گونه نیست. به عنوان نمونه، سالانه باید ۲ میلیون شغل ایجاد کنیم. چقدر از این هدف را محقق کرده ایم؟ آیا از مسیری غیر از مسیر تولید، کاهش بیکاری ممکن است؟ اگر به تولید نگاه درستی داشته باشیم، اهداف مرتبط با آن هم محقق خواهد شد.
از یک سو رهبری، شعار سال را به معنای واقعی درست و هوشمندانه تعریف کرده اند، اما از سوی دیگر، بدنه نظام و زیرمجموعه های آن در تمام سال هایی که شعار اصلی بر تولید متمرکز بوده، نتوانسته اند نتیجه چشمگیری در این بخش رقم بزنند.
وی ادامه داد: چگونه است که شعار سال رونق تولید است، اما تعرفه های گمرکی افزایش می یابد و این همه موانع و مشکلات کارفرمایی ازسوی وزارت کار در مسیر تولید ایجاد می شود؟ چگونه است در سالی که به نام تولید نام گذاری شده، این همه موانع در بحث دارایی برای تولید و تولیدکننده ایجاد می شود؟ کدام یک از نهادها در راستای شعار سال و تحقق اهداف آن حرکت می کنند؟
موفقیت چشمگیری نداشته ایم
این فعال حوزه صنعت اظهار کرد: واقعیت این است که روزبه روز عرصه بر تولید تنگ تر می شود و با این روند در چند سال آینده هم، تولید بخشی از شعار سال خواهد بود. اتفاقا این توجه و تاکید بر تولید ازسوی رهبر بسیار هوشمندانه است، چراکه پاشنه آشیل اقتصاد ما به ویژه در چند سال اخیر و در دوره برجام فقط و فقط تولید بوده است. البته این گونه نیست که بگوییم هیچ موفقیتی نداشته ایم و سیاه نمایی کنیم، اما واقعیت این است که برآیند موفقیت های ما در این بخش خیلی قابل عرضه و چشمگیر نیست. در بخش های گوناگون تورم، رشد نقدینگی، اشتغال و... شاهدیم که برنامه هایی که باید دنبال می شد، نشده و این گونه است که در چند سال اخیر تولید به عناوین گوناگون در شعار سال تکرار شده است.
رضایی در پاسخ به این پرسش که عمده ترین موانع در مسیر تولید چیست، گفت: شک نکنید، دولت. البته از حق نگذریم دولت در بخش هایی هم خوب عمل کرده و اینکه تمام و کمال تقصیرها را به گردن دولت بیندازیم، منصفانه نیست، اما بخش قابل توجهی از موانع تولید به دولت برمی گردد. دولت در تمام برنامه ها و طرح هایی که دارد، هدف خود را رشد و رونق تولید اعلام می کند، اما در عمل این گونه نیست. چرخه توسعه و تولید در کشور ما دولتی است و بخش خصوصی در این بخش سهم کمی دارد. این وابستگی به بخش دولتی باعث شده دولت هم به این سمت حرکت کند که برخی مجموعه های غیرمولد را به بخش خصوصی واگذار کند؛ کما اینکه در این واگذاری ها هم خوب عمل نکرده، چراکه اگر این واگذاری ها درست انجام می شد، اتفاق های بهتری را شاهد می بودیم. البته در برخی واگذاری ها خوب عمل شد، اما بخش قابل توجهی از آنها خوب نبود.
مانع زایی به جای مانع زدایی
رضایی با اشاره به اینکه به دلیل وابستگی زیاد تولید به بخش دولتی، دولت باید به این موضوع بیشتر ورود کند، اظهار کرد: بیشتر صنایع بزرگ کشور از نفت و مشتقات نفتی گرفته تا لوازم خانگی و... دولتی است. خصوصی سازی یک نسخه و اقدام یکباره نیست و باید به تدریج و درست انجام شود، چراکه پیش از این خصوصی سازی در شرایط هیجانی را شاهد بوده ایم که نتایج خوبی نداشته است. نمونه بارز این مسئله واگذاری هفت تپه و هپکو بود. اگر واقع بینانه نگاه کنیم مشکلات و موانع را به درستی خواهیم دید. چگونه می توان برای رشد تولید هدف گذاری کرد، در حالی که قیمت گذاری دستوری است؟ چگونه می توان رونق تولید را محقق کرد، در حالی که محدودیت های بسیاری برای تولید تعریف شده است؟ در دنیا خودروسازان موفق دولتی هستند. چرا آنها در دولتی بودن موفق هستند، اما ما نیستیم؟ جنرال موتورز چند سال پیش دچار مشکلاتی شد که اگر حمایت های دولت امریکا نبود حالا دیگر اسمی از آن نبود. چرا؟ چون سیاست های آنها در جهت مولدسازی است، اما ما به جای مانع زدایی بیشتر مانع زایی کرده و آنقدر محدودیت برای تولید ایجاد می کنیم که به جای سودده بودن زیانده می شود.
در پیام نوروزی رهبری هم اشاره کردند که کم کم باید به سمت واگذاری مجموعه های دولتی برویم و بر این موضوع تاکید داشتند که خصولتی اصطلاح خوبی نیست. اصلا چرا باید در واگذاری به نحوی عمل کنیم که در نهایت به خصولتی برسیم که باز هم پای دولت وسط باشد.
وی افزود: خوب که نگاه کنیم می بینیم در این سال ها آنقدر که خودتحریمی ها برای تولید مانع ایجاد کرده، هیچ کدام از تهدیدهای بیرونی ایجاد نکرده اند. معضلات مربوط به گمرک، تنها یک نمونه است. ببینید چقدر کالای متروکه از خودرو تا قطعات و.... در گمرک داریم؟ کجای کار ایراد دارد؟ مگر این ثروت ملی نیست که در گمرکات ما خوابیده است؛ چرا این دارایی ها در گردش قرار نمی گیرند؟
رضایی در پاسخ به این پرسش که آیا اراده حرکت در مسیر تحقق شعار سال در متولیان امر وجود دارد یا خیر، گفت: تحقق اهداف شعار سال و به طور کلی حرکت در مسیر رشد و رونق تولید، نیازمند پارامترهایی روشن و ساده است؛ یعنی اگر این اراده واقعی باشد در کاهش نرخ بیکاری، کاهش تورم و توسعه صنعتی قابل مشاهده است. تصمیم گیری درست از تصمیم سازی درست نشأت می گیرد. ما در این بخش جلو رفته ایم و از برنامه ۱۴۰۴ تا سند توسعه و شعارهای سالانه و... همه ایده آل است، با این حال، عقب افتادگی های زیادی داریم و باید ببینیم چرا برنامه ها انجام نشده و تکرار شده اند؛ مشکل چیست و مشکلات را به دقت شناسایی و برطرف کنیم.
این کارشناس و فعال حوزه صنعت در پایان تاکید کرد: به نظر من، بخش قابل توجهی از مشکلات به این برمی گردد که کار در بخش های زیادی در دست کاردان نیست. در بسیاری از موارد قوانین با هم تداخل بین سازمانی دارند و اینکه در خصوصی سازی خوب عمل نکرده ایم. این مشکلات با یک نسخه حل نمی شود. باید تمام این تهدیدها را کنار هم گذاشت و برای رفع آنها، یک نسخه کارآمد و درست نوشت. تا این اتفاق نیفتد، رشد تولید محقق نخواهد شد.
هماهنگی قوا، نکته کلیدی تحقق شعار سال
سیامک مقتدری، تولیدکننده و عضو هیات مدیره انجمن همگن قطعه سازان نیز درباره شعار سال و الزامات آن به صمت گفت: متاسفانه مسئولان به طور جدی به دنبال تحقق شعارهای سال نیستند و در طول چند سال که در شعارهای سالانه موضوع تولید مطرح و موردتوجه بوده، شاهد حمایت یا اتفاق چشمگیر و خاصی در این بخش نبوده ایم و به جرأت می توان گفت در قوانین، مقررات و آیین نامه هایی که در این سال ها بوده، هیچ جا به نفع تولید عمل نشده است. اگر امسال هم مانند سال ها گذشته باشد خیلی نمی توان به تحقق شعار سال برای رشد تولید و مهار تورم امیدوار بود.
مقتدری در پاسخ به این پرسش که چه موانعی در مسیر تحقق شعار سال قرار داد، گفت: تحقق چنین هدف بزرگ و مهمی، هماهنگی و اراده جمعی ارکان حکومتی را می طلبد؛ یعنی مجلس، قوه قضاییه و قوه مجریه در راستای افزایش و رونق تولید هم نظر باشند که متاسفانه این هماهنگی دیده نمی شود.
وی افزود: درست این است که سیاست گذاران، تصمیم گیران و متولیان امر در بخش های گوناگون جویای نظرات کارشناسان و فعالان صنعت و تولید باشند و در ادامه در راستای ارائه راهکارهای عملی برای حرکت در مسیر تحقق هدف نهایی که کمک به تولید است، گام بردارند. البته از سوی انجمن همگن قطعه سازان، خانه صنعت،اتاق بازرگانی و... و در نشست های گوناگون ازسوی فعالان بخش تولید و صنعت کشور این موضوعات منعکس می شود، اما متاسفانه شاهد اقدام عملی خاصی در این بخش ها نبوده ایم. به عنوان مثال، مانع بزرگ در مسیر افزایش تولید خودرو این است که خودروساز با ضرر تولید می کند. این در حالی است که چندین سال است اعلام می کنیم که قیمت های دستوری، نه تنها چاره ساز نیست که مانع تولید است، اما اقدامی انجام شده است؟ به جرأت می توان گفت، در این راستا هیچ اقدامی را شاهد نبوده ایم. به عنوان مثال در بحث قیمت گذاری ها یک جا قیمت ها براساس فوب خلیج فارس و دلاری محاسبه می شود و در جایی دیگر، ریالی و بدون افزایش های لازم. یا در بخش دیگر به عملکرد بانک ها در سال گذشته نگاهی بیندازید. سال گذشته بانک ها کاملا انقباضی عمل کردند. در تورم ۴۰ تا ۵۰ درصدی اعلام شده ازسوی نهادهای دولتی و مرکز آمار، باید تسهیلات بیشتری ازسوی بانک ها به تولید ارائه می شد که متاسفانه این گونه نبود و بانک ها اصلا با تولیدکنندگان همکاری نکردند.
از سوی دیگر، کمبود انرژی، برق و گاز را در زمستان و تابستان شاهد بوده ایم که در این وضعیت اولین جایی که برق آن قطع شد، شهرک های صنعتی بود. اینها موضوعات مهمی هستند که باید در اولویت قرار گیرند و برای آنها تدابیری اندیشید تا شعار سال محقق شود.
نهادهای گوناگون پاسخگو باشند
مقتدری در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی مهار تورم چه میزان شدنی است، اظهار کرد: اگر تولید رشد پیدا کند در ادامه تورم مهار خواهد شد. شاید مهار تورم سخت باشد، اما دست کم می توان رشد آن را کم کرد. با افزایش عرضه و تولید می توان تورم را پایین آورد؛ یعنی هر قدر میزان تولید بیشتر باشد بر تورم تاثیر مثبت می گذارد. مهار تورم و رشد تولید رابطه درستی با هم دارند، اما در واقعیت سیاست گذاری ها برای رشد تولید نیست.
عضو هیات مدیره انجمن همگن قطعه سازان درباره الزامات تحقق شعار سال گفت: هماهنگی واقعی و یکصدایی بین ارکان حکومت، مهم ترین شرط تحقق مهار تورم و رشد تولید است. البته همه نهادها، سیاست گذاران و دست اندرکاران در بخش های گوناگون به ظاهر در این مسیر یعنی کمک و حمایت از تولید حرکت می کنند و باید از هر کدام از نهادهای متولی وزارت صمت، دارایی، تامین اجتماعی، سیستم بانکی، گمرک و... خواست برنامه های خود را اعلام کنند و بگویند چه تسهیلات و کارهایی در این راستا انجام داده اند، کدام موانع را برداشته اند و...
مقتدری در پایان گفت: هماهنگی، نکته کلیدی و مهمی برای تحقق شعار سال است. سران قوا باید درباره مسائل و مشکلات تصمیم بگیرند و براساس سیاست های کلی از طریق نهادهای زیرمجموعه خود وارد عمل شوند. باید از آنها بازخواست کرد و آنها باید پاسخگو باشند. باید برای تک تک کالاها و خدمات بخش تولید برنامه و هدف داشت و نهادهای مسئول وظایف شان را در راستای این اهداف انجام دهند. اگر هدف گذاری ها دقیق و با اعداد و ارقام مشخصی باشد، مشخص خواهد شد که چه کسی چقدر کار کرده و سهم داشته و اگر در بخشی هدفی محقق نشده، ایراد کار کجاست.
سخن پایانی
به گفته کارشناسان و فعالان بخش تولید و صنعت، اگر مشکلات این بخش در عمل بررسی و گام های جدی برای رفع آنها برداشته شود، شعار سال یعنی مهار تورم و رشد تولید که بسیار هوشمندانه و دقیق انتخاب شده، محقق خواهد شد. حال این پرسش مطرح است که چه زمانی و توسط کدام نهادها قرار است این اراده جدی شکل بگیرد و نخستین گام ها برای حرکت در این مسیر برداشته شود.
