مشکل خاموشی صنعت تداوم دارد

زمانی که زیرساخت‌ها فراهم باشد و بخش‌های دولتی در این حوزه امور را به‌سرانجام رسانده باشند، سرمایه‌گذار بخش خصوصی با اعتماد و انگیزه بیشتر برای توسعه در بخش صنعت گام برمی‌دارد. شهرک‌های صنعتی و ایجاد آنها یکی از بخش‌های زیرساختی حوزه صنعت و اقتصاد بوده که تولید را منسجم‌تر و با نظم بهتر هدایت می‌کند. در حال‌حاضر برخی از مشکلات تولیدکنندگان فعال شهرک‌های صنعتی کشور در حوزه تامین انرژی‌هایی همچون برق و گاز است که قطعی آنها سبب‌شده تیراژ تولید کاهش یافته و در این زمینه مشکلاتی در بازه‌های زمانی مختلف به‌وجود آید.

افت تیراژ تولید در نیمه نخست سال

آلودگی صوتی و زیست‌محیطی سبب شد دولت‌ها، واحدهای صنعتی را در محل‌هایی دور از مراکز شهری مستقر کنند. حتی با مدیریت، جانمایی کارخانجات مختلف در شهرک‌های صنعتی بسیار تخصصی انجام شده است. به این ترتیب رسته کامل صنف و صنایع به‌طور متمرکز در یکجا (شهرک صنعتی) گرد آمده‌اند تا هزینه‌های لجستیک به حداقل برسد.

در حال‌حاضر به دلیل کمبود برق و گاز تولیدکنندگان با چالش تولید مستمر و تکمیل ظرفیت مواجه بوده و بسیاری در نیمه نخست سال با افت تیراژ فعالیت داشتند و دارند. محمدمهدی شکورزاده، یکی از فعالان صنعت کشور درباره مشکلات زیرساختی و راهکارهای رفع آنها به صمت گفت: در نیمه نخست سال از خرداد تا پایان شهریور واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی با چالش تامین برق روبه‌رو بودند.

وی افزود: پاییز مشکلات در حوزه انرژی کمتر شد اما به این مفهوم نیست که چالش‌های تولیدکنندگان از بین رفته باشد، زیرا در این مدت کار اجرایی کوتاه‌مدت در رفع مشکلات زیرساختی انجام نشده است.

او ادامه داد: مشکلات زیرساختی زنجیره‌وار بهم مرتبط هستند و معضل در حلقه‌ای به سایر بخش‌ها نیز تسری پیدا می‌کند. کمبود برق در امسال به دلیل کمبود بارش در سال گذشته بوده و امسال هم انتظار است با بارش کمی که در کشور داشتیم به‌طور قطع سال آینده با کمبود آب و در نتیجه قطعی برق مواجه باشیم.

راه‌اندازی نیروگاه‌های کوچک

این فعال صنعت پیشنهاد داد: از امروز باید برای تامین انرژی مورد نیاز سال آینده برنامه‌ریزی شود. در این راستا دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و نیرو باید با همکاری و مشارکت یکدیگر برای راه‌اندازی نیروگاه‌های کوچک یک تا دو مگاواتی کمک کنند.

شکورزاده افزود: واحدهای صنعتی کوچک و متوسط چون به برق کمتری نسبت به واحدهای تولیدی بزرگ نیاز دارند مدیران دولتی می‌توانند به آنها کمک کنند تا با خرید ژنراتور، حداقل در بخش برق، انرژی موردنیاز واحد تولیدی خود را تامین کنند.

این تولیدکننده با اشاره به هزینه‌های تامین ژانراتور ادامه داد: درحال‌حاضر به دلیل تحریم، ژنراتورهای داخل بازار دست دوم بوده و نرخ آنها ۲ تا ۳ برابر نرخ واقعی آنهاست. از این‌رو خرید آنها برای واحدهای صنعتی که امروز با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند بسیار دشوار است.

وی تصریح کرد: اگر دولت بتواند در این راستا با تولیدکنندگان همراهی کند، کار با سرعت بیشتری انجام می‌شود و دست‌کم در یک بخش تهدیدها به حداقل می‌رسد.

این فعال صنعت با بیان اینکه کمبود هر یک از حامل‌های انرژی تیراژ تولید را تهدید می‌کند، اظهار کرد: برق، گاز و آب به تناسب صنایع جز انرژی اصلی به‌شمار رفته و در واحدهای صنعتی تولید مواد غذایی، چرم و... شاید آب حیاتی‌تر باشد؛ در واحدهای صنعتی مانند قطعات، کفش و... برق حرف اول را می‌زند. تامین گاز هم در واحدهای صنعتی که دارای کوره هستند بسیار با اهمیت است؛ بنابراین مسئولان شهرک‌های صنعتی باید در این امور پیش از آغاز سال جدید و ایجاد چالش‌های جدیدتر، راهکاری کوتاه‌مدت عملیاتی بیندیشند.

تولید و تامین انرژی پاک

شکورزاده در ادامه سخنان خود بیان کرد: وزارت نیرو با تامین پنل‌های خورشیدی و نیز بانک‌ها با پرداخت وام‌های کم‌بهره می‌توانند کمک کنند تا واحدهای تولیدی داخل شهرک‌های صنعتی به سوی تولید و تامین انرژی‌های پاک از جمله برق خورشیدی حرکت کنند. وی اضافه کرد: در ابتدا شاید هزینه‌ها خیلی بالا تمام شود اما سبب خواهد شد تولید دچار کمبود انرژی و قطعی برق نشده و با افت تیراژ، بازار دچار کمبود کالا نشود. او تاکید کرد: با سرمایه‌گذاری در دو بخش صفحه‌های خورشیدی برای صنایع و تامین ژانراتور برای واحدهای تولیدی کوچک و متوسط دولت نیز منتفع خواهد شد چراکه تولید برق مازاد از انرژی خورشید می‌تواند برای شبکه‌های خانگی هم مورداستفاده قرار گیرد.

این صنعتگر یادآور شد: ضرورت دارد وزارت نیرو صنعتگران را راهنمایی و تشویق به استفاده از یکی از راهکارها برای برون‌رفت از معضل کند.

امکان توسعه فعالیت‌ها وجود ندارد

رئیس انجمن صنایع همگن استان خراسان‌رضوی با اشاره به توسعه فعالیت‌های صنعتی و چالش تامین انرژی گفت: یکی از مشکلات فعلی برخی از شهرک‌های صنعتی فراهم نبودن زیرساخت‌های مورد نیاز توسعه است. درحال‌حاضر برخی از واحدهای تولیدی به‌دنبال سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌های خود هستند اما به‌دلیل کمبود برق و گاز این امکان برای آنها فراهم نیست. وی افزود: برای افزایش تیراژ تولید و حرکت به سوی صادرات محصولات شهرک‌های صنعتی، مشکل زیربنایی در بخش تامین انرژی لازم وجود دارد که بیشتر به وزارت نیرو و نفت برمی‌گردد که باید تامین برق، گاز و آب داشته باشند.

او تاکید کرد: سرمایه‌گذاری لازم در این حوزه انجام نشده و در نتیجه با کمبود برق و گاز، در عمل امکان توسعه واحدهای تولیدی در شهرک‌های صنعتی تقریبا صفر بوده و متوقف شده است.

کمک به بخش خصوصی

شکورزاده در ادامه به ایجاد شهرک‌های خصوصی صنعتی اشاره کرد و گفت: تحریم نقاط ضعف و قوت‌های بسیاری داشت اما برخی تهدیدها تبدیل به فرصت شده و تکیه بر توان و ظرفیت داخلی از کمک‌های تحریم به صنایع بود. در این راستا استفاده حداکثری از کالاهای تولید داخل انگیزه را برای صنعتگران در حوزه توسعه فعالیت‌ها افزایش داده است.

وی افزود: بخش خصوصی تمایل به راه‌اندازی شهرک‌های صنعتی دارد اما برخی ضوابط کار را کند کرده است. به‌عنوان مثال ۴ تا ۵ سال زمان نیاز است تا زمینی به‌عنوان شهرک صنعتی به تایید نهادهای مربوط رسیده و اجازه ساخت به بخش خصوصی داده شود.

شکورزاده با تاکید بر ضرورت سرعت‌بخشی و رفع روند طولانی بروکراسی اداری در پایان گفت: این امر سبب می‌شود تا سرمایه‌ها به‌جای حرکت به سوی بازار دلالی به بخش مولد ورود کنند و در نتیجه به لحاظ زیرساختی شهرک‌های صنعتی کامل‌تر با مشکلات کمتر راه‌اندازی و به بهره‌برداری برسند.

زیرساخت‌ها تکمیل هستند

در ادامه علی رسولیان، رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران درباره تکمیل تامین انرژی مورد نیاز شهرک‌های صنعتی و کاهش قطعی برق و گاز به صمت گفت: در حوزه زیرساخت‌ها دو مسئله مطرح است؛ نخست فراهم بودن زیرساخت و دیگر اینکه میزان برق یا گاز کافی وارد شبکه شود. او اضافه کرد: شهرک‌های صنعتی به لحاظ زیرساخت‌ها مشکلی ندارند اما در تامین برق مورد نیاز مشکلاتی وجود دارد که در حال پیگیری و حل‌وفصل آن هستیم.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با مشارکت ۳۰ درصدی با وزارت نیرو برای ایجاد پست‌های برق همکاری دارد. با وجود اینکه قانون، نهادهای خدماتی را موظف کرده برق را به شهرک‌های صنعتی منتقل کنند در بسیاری از شهرک‌ها سازمان برای ایجاد پست‌های ۶۰.۲۰ کیلوولت مشارکت داشته است.

این مسئول وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه امسال با مشارکت سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران چندین پست برق ۶۳.۲۰ کیلوولت در شهرک‌های صنعتی ایجاد شد، گفت: امسال افزون بر ۳۰ پست برقی با مشارکت این سازمان راه‌اندازی شد. این موضوع در کنار توزیع برق در داخل شهرک‌ها است.

دو برنامه جدید در حوزه تامین برق

رسولیان در ادامه با اشاره به کمبود برق در کشور تصریح کرد: کمبود برق تولیدی سبب شده تا در تابستان و گاهی هم زمستان شهرک‌های صنعتی با قطعی برق مواجه باشند. در این راستا، پیش‌نویس یک تفاهمنامه با وزارت نیرو، در دو بخش امضا شده است؛ نخست در توسعه نیروگاه‌های CHP و کوچک‌مقیاس و دوم در تولید برق خورشیدی مذاکرات انجام شده است.

وی توضیح داد: در بخش نخست به دنبال تشویق بخش خصوصی برای مشارکت در ایجاد نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس CHP برای تولید برق ۲ تا ۱۰ مگاواتی هستیم. در این راستا، یک سلسله مشوق‌هایی از جمله اهدای زمین رایگان به علاقه‌مندان سرمایه‌گذار در این حوزه داده می‌شود که کار هم شروع شده است.

وی اضافه کرد: در حال‌حاضر ظرفیت تولید ۴۵۰ مگاوات برق در شهرک‌ها فراهم است اما به‌دلیل اختلافی که سرمایه‌گذاران در پرداخت مبالغ و هزینه‌ها با وزارت نیرو دارند برخی پست‌ها فعال نبوده و مشکلاتی وجود دارد. در این راستا پیش‌نویسی آماده شده تا هرچه سریع‌تر این مشکل رفع شود و امیدواریم سال آینده دچار کمبود برق در شهرک‌ها و ناحیه‌های صنعتی نشویم.

رسولیان در ادامه به راهکار دوم برای تامین برق مورد نیاز واحدهای صنعتی اشاره کرد و گفت: در حوزه انرژی پاک و خورشیدی هم تفاهمنامه‌هایی به امضا رسیده که زمین‌های مازاد موجود در شهرک‌ها را به پنل‌های خورشیدی اختصاص داده تا بخشی از برق مورد نیاز نیز به این شکل تولید و تامین شود.

او گفت: زمین‌های اختصاص داده شده ارزان‌قیمت بوده و با اقساط ۱۰ ساله در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد تا بخش خصوصی تشویق به مشارکت شود.

راهکارها برای جبران کمبود آب

رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در ادامه سخنان خود به راهکارهای تدوین‌شده برای جبران کمبود آب در شهرک‌های صنعتی اشاره کرد و گفت: در حوزه آب کمبود منابع آبی در کشور یک چالش عمومی به شمار می‌رود. برنامه این است تا با استفاده از پساب شهری مشکل کمبود آب شهرک‌های صنعتی حل شود. امسال از برخی استان‌ها از جمله اصفهان، تهران، قم و کرج پساب خریداری‌شده است. در ادامه این پساب‌ها تصفیه‌شده و برای صنایع مورداستفاده قرار می‌گیرد.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت به رویکرد دوم سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران برای جبران کسری آب صنایع اشاره کرد و گفت: همچنین بنا است با استفاده از تصفیه‌خانه‌هایی که در شهرک‌ها ایجادشده و می‌شود پساب‌های صنعتی نیز دوباره به چرخه مصرف بازگردند. پیش‌بینی این است که حداقل ۲ هزار لیتر بر ثانیه از این پساب‌های صنعتی تصفیه و در صنایع دوباره مورداستفاده قرار گیرند. البته این برنامه‌ها جدا از کارهایی است که پیش از این دیده شده و امروز بخشی از پساب‌ها برای آبیاری فضای سبز شهرک‌های صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

او گفت: بازگرداندن پساب‌ها به چرخه مصرف کمی زمانبر است زیرا احداث تصفیه‌خانه به منابع مالی زیادی نیاز دارد اما امر بازچرخانی پساب صنعتی آغاز شده که کمک می‌کند تا بخشی از کمبود آب در واحدهای صنعتی جبران شود.

مذاکره برای تامین گاز صنایع کوچک

رسولیان در ادامه به تامین گاز در شهرک‌های صنعتی اشاره کرد و گفت: در این بخش هم مشکل زیرساختی وجود ندارد هر استان و شهری که گازرسانی ملی داشته است شهرک‌های صنعتی آنها هم دارای شبکه گاز هستند. اما ممکن است برخی شهرک‌ها مانند برخی شهرک‌های استان سیستان‌وبلوچستان به دلیل عدم شبکه گاز ملی دارای گاز نباشند.

او ادامه داد: برای قطعی گاز در شهرک‌های صنعتی که گاهی شاهد هستیم مذاکرات در حال انجام است تا دست‌کم برای صنایع کوچک که آسیب‌پذیرتر بوده و زودتر از فعالیت اقتصادی خارج می‌شوند قطعی گاز رخ ندهد. امسال قطعی گاز شهرک‌های صنعتی محدود بود اما امیدواریم با رایزنی‌های انجام شده سال آینده در این زمینه مشکلی وجود نداشته باشد.

رسولیان در پایان گفت: ما نزدیک به ۲هزار پروژه عمرانی در کشور داریم که اعتبار مورد نیاز آنها حدود ۶ هزار میلیارد تومان است؛ البته در زیرساخت‌ها نیاز به توسعه بیشتر است که باید دولت حمایت کند و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری داشته باشد. شهرک‌های صنعتی یکی از فرصت‌هایی است که سبب جانمایی بیش از ۴۸ واحد صنعتی شده و انسجام را در فعالیت‌های تولیدی رقم زده است.

سخن پایانی

بنابر این گزارش زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی به‌لحاظ زیرساختی مشکلات کمتری دارد اما نیاز است برای توسعه آنها سرمایه‌گذاری شود. بنا به گفته صنعتگران برخی از استان‌ها به‌لحاظ زیرساختی نیاز به تکمیل شدن دارند تا ظرفیت تولید افزایش پیدا کند.

مدیران صنعتی برای تامین انرژی واحدهای تولیدی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی در حال رایزنی هستند تا مشکلات برق، آب و گاز حل‌وفصل شود. برای جبران کمبود برق، احداث نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس و نصب پنل‌های خورشیدی از برنامه‌های پیش‌بینی شده در این راستاست.