گمرک مقصر نیست

محمدرضا مودودی، کارشناس تجاری بااشاره به نقش گمرک در رسوب کالا به صمت گفت: گمرک نقش مهم و ارزنده‌ای در روند تجارت دارد، اما نباید این موضوع را فراموش کرد که گمرک یک سازمان اجرایی است و به‌تنهایی تصمیم‌گیر نیست و باتوجه به دستوراتی که به گمرک داده می‌شود، گمرک می‌تواند مسیر تجارت را تسهیل یا سخت کند. بخشنامه‌های مستقیم از سوی گمرک صادر نمی‌شوند، بلکه دستوراتی هستند که به گمرک ابلاغ می‌شوند، بنابراین باتوجه به نقش مهم گمرک در مسیر تجارت نباید به‌صورت روزانه و مکرر دستوراتی به این سازمان داده شود تا به‌واسطه آن، گمرک مجبور به صدور بخشنامه‌های بیش از اندازه شود. وی با بیان علل رسوب کالا در گمرک اظهار کرد: گمرک تنها مجری است و نمی‌تواند به‌تنهایی مانع ترخیص کالا شود، بی‌شک در این امر سازمان‌های دیگری مانند استاندارد، وزارت بهداشت و... دخیل هستند، در نتیجه پیش از هر چیز باید دید علت اصلی رسوب کالا در گمرک چیست؟ ابتدا باید دید آیا کالای رسوبی در گمرک، مجوز ورود به کشور را داشته و تخصیص ارز انجام گرفته است، همچنین نکته بعدی زمانی است که مجوزهای لازم اتخاذ شده و تشریفات قانونی نیز انجام گرفته، اما ناگهان به‌دلیل کارشکنی‌ها یا سختگیری‌ها با عدم‌ترخیص کالا روبه‌رو هستیم. البته گاهی نیز برخی واردکنندگان، کالاهایی را که مجوز ترخیص ندارند، وارد کشور می‌کنند و پس از آن در رسانه‌ها موجی راه می‌اندازند که گمرک مانع ترخیص کالا شده است، چراکه برخی از بازرگانان بدون ثبت‌سفارش، کالاهای ممنوعه یا دارای محدودیت را وارد بنادر کشور می‌کنند و در نهایت با بیان دلایلی مانند تامین ارز برای این دسته کالاها و فشار به دولت، کالاهای غیرضروری موردنیاز کشور را ترخیص و در ادامه به منابع ارزی کشور ضربه می‌زنند. این کارشناس تجاری در پایان خاطرنشان کرد: بخش زیادی از رسوب کالا مربوط به سیاست‌گذاری‌های کلان است. مشکل را جای دیگری باید جست‌وجو کرد که یکی از اصلی‌ترین دلایل مربوط به عدم‌تخصیص ارز یا عدم‌هماهنگی میان سازمان‌ها است.

مردم هزینه تاخیر در ترخیص کالا را می‌پردازند

مسعود دانشمند، رئیس پیشین اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات در بیان عوامل عمده رسوب کالا در گمرک به صمت گفت: تاخیر در صدور مجوزهای کنترل‌های گمرکی توسط سازمان‌های مختلف، ناتوانی در پرداخت هزینه‌های گمرکی توسط صاحب کالا و عدم‌پرداخت بهای کالا؛ ۳ عامل مهم رسوب کالا در گمرکات هستند. وی بااشاره به ضرورت وجود بیمه‌ای برای جبران خسارت‌ها اظهار کرد: بهتر است بیمه‌نامه‌ای برای جبران خسارت‌های احتمالی عدم‌پرداخت به‌موقع هزینه‌های گمرکی وجود داشته باشد. برای مثال تاجران ۳ ماه برای تامین هزینه‌های گمرکی مهلت داشته باشند و به‌ازای آن نیز یک بیمه‌نامه دریافت کنند.

رئیس پیشین اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات در بیان راهکاری برای بهبود وضعیت فعلی افزود: یک بروکراسی سنگین نیاز است تا گمرک کمی چابک‌تر عمل کند. گمرک باید برای هر مرحله از روند ترخیص، زمان دقیقی تعیین کند.

دانشمند درباره زمان شروع افزایش رسوب کالاها در گمرکات بیان کرد: از زمانی که هزینه‌های گمرکی افزایش یافته، بازرگانان ما نقدینگی لازم برای پرداخت آن را ندارند، به‌همین‌دلیل رسوب کالا شدت گرفته است.

این فعال تجاری بااشاره به تعریف کالاهای رسوبی گفت: درباره مسئله رسوب کالا در گمرک چند دیدگاه وجود دارد؛ در دیدگاه اول هر کالایی که به‌تازگی وارد گمرک شده باشد یا مدتی در بنادر، مناطق آزاد، مناطق ویژه و اماکن گمرکی باقی بماند، جزئی از کالاهای رسوبی محسوب می‌شود. به این بخش از کالاها، موجودی گمرکات نیز گفته می‌شود و لزوما همه آنها کالاهای رسوبی نخواهند بود. اما براساس دیدگاه دوم، کالاهای رسوبی در گمرکات تنها به کالاهایی گفته می‌شود که به هر دلیلی امکان اظهار به گمرک و ترخیص را پیدا نکرده‌اند. از نظر گمرک کالاهای ترخیص‌نشده را می‌توان کالاهای دپوشده یا رسوب‌شده دانست.

ضرر مصرف‌کننده

دانشمند بااشاره به تاثیرات منفی رسوب کالا در گمرک اظهار کرد: تاخیر در ترخیص به هر دلیلی که باشد، ضربه سنگینی به اقتصاد کشور وارد می‌کند، چراکه از ورود کالا در زمان مشخص و موردنیاز بازار جلوگیری می‌کند و با به‌هم خوردن تعادل میان عرضه و تقاضا، نرخ کالا بالا می‌رود، همچنین گاهی با فاسد شدن کالا، زیان اقتصادی جدی به واردکننده و دولت وارد می‌شود و واردکننده با پرداخت جریمه انبارداری، متضرر این جریان است، همچنین براساس برآوردهای انجام‌گرفته به‌ازای هر ۱۰روز رسوب کالا در گمرک، یک درصد به نرخ تمام‌شده کالا افزوده می‌شود، این در حالی است که متاسفانه گمرک ایران تبدیل به یک مکان پیچیده برای رسوب کالا شده است. هنگامی که کالا در گمرک رسوب می‌کند، انباردار هزینه انبارداری، گمرک عوارض و... دریافت می‌کند؛ در نتیجه نرخ تمام‌شده کالا بالا می‌رود و در نهایت با افزایش نرخ محصولات، مردم باید هزینه این حکمرانی غیرفعال را بپردازند.

بخشنامه‌ها را حذف کنید

این کارشناس حوزه تجارت درباره تاثیر صدور بخشنامه‌های متعدد در حوزه تجارت گفت: اگر همه بخشنامه‌ها حذف شود، کالایی در گمرک نمی‌ماند و بلافاصله ترخیص می‌شود. زمانی صحبت از پنجره واحد گمرک می‌شد که براساس آیین‌نامه آن یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش هزینه‌ها و فرآیند صادرات و واردات یک کشور است. مهم‌ترین کارکرد این پنجره، صرفه‌جویی در وقت و هزینه تاجران و سایر مشتریان برای امور صادرات و واردات و توسعه تجارت بین‌المللی است. بر این اساس مقرر شد همه سازمان‌هایی که با گمرک در ارتباط هستند، یک دفتر در گمرک داشته باشند تا کارها در همان گمرک انجام شود که متاسفانه محقق نشد. در نتیجه برای بهبود عملکرد گمرک لازم است، ۲۲ سازمان دخیل در عملکرد گمرک در جلسه‌ای همفکری و بخشنامه‌ها را حذف کنند تا تسریعی در صادرات و واردات کالا انجام گیرد. لازم به ذکر است که هر تغییری در روند تجارت نیاز به ۶ ماه فرصت دارد و تصمیمات یک‌شبه تنها روند را سخت‌تر می‌کنند.

سخن پایانی

باتوجه به نظرات کارشناسی به‌نظر می‌رسد، گمرک تنها مجری دستورات است و برخی مسئولان با رفع مسئولیت و کتمان معضل رسوب کالا، تنها به‌دنبال آمارسازی و پنهان شدن پشت ناهماهنگی‌های موجود هستند. بی‌شک بخش زیادی از کالاهای وارداتی، درگیر فرآیند اخذ مجوز هستند و چالش‌های بزرگی نیز در مسیر تخصیص ارز وجود دارد که امیدواریم در آینده و با اخذ تصمیمات درست، شاهد رفع این چالش بزرگ باشیم که در موارد بسیاری سلامت افراد را به‌خطر می‌اندازد.