سال‌هاست مدعی هستیم تولید دارای مزیت‌های رقابتی است و وقتی از مزایا صحبت می‌کنیم، انرژی و کارگر ارزان را به‌عنوان مهم‌ترین عوامل مزیت رقابتی در سطح بین‌المللی نام می‌بریم. البته اگر بخواهیم در همان قیاس، موضوع را مطرح کنیم، آب هم یکی از مهم‌ترین عواملی است که در ایران ارزان به‌دست صنایع می‌رسد. البته صنعت خودرو مانند فولاد و سیمان آب مصرف نمی‌کند اما یکی از صنایع مهم مصرف‌کننده و البته آلوده‌کننده آب است. اگر زنجیره ارزش صنعت خودرو را بررسی کنیم که شامل فولاد و انواع رنگ و پلیمر می‌شود، خواهیم دید که صنعت خودرو متکی بر ساخت داخل، صنعتی انرژی‌بر و آب‌بر است. به‌نظر من، مهم‌تر از مصرف بی‌رویه آب، آلوده کردن منابع آبی است و صنعت خودرو به‌دلیل موضوع رنگ و البته شست‌وشوهای گوناگون از فرآیندهای تولید در کل زنجیره یکی از صنایع آسیب‌زننده به محیط‌زیست به‌شمار می‌رود. البته در سال‌های اخیر در جهان و ایران، کارهای زیادی برای کاهش این آلودگی انجام شده؛ به‌ویژه تغییر پایه رنگ‌ها از روغنی به آبی، یکی از بزرگ‌ترین کارهای فناورانه در ایران بود که به‌خوبی انجام شد. در فرآیند تولید هم، انواع فیلتر و سیستم‌های بازیافت در صنعت خودرو به‌کار می‌رود که روزبه‌روز کامل‌تر می‌شود.

یکی از خودروسازهای کشور چند سال پیش چاه‌های بازیافتی طراحی و اجرا کرد که جلوی مصرف آب معادل مصرف یک شهرک بزرگ را می‌گرفت. این روند از سوی یکی از خودروسازهای بزرگ کشور هم اجرا شد. البته این کارها مختص آب نبوده و درباره آلودگی هوا و خاک هم اقدامات خوبی انجام شده است. هرچند معمولا این کارها موردتوجه قرار نمی‌گیرد، چراکه در جامعه ما آب، هوا و انواع انرژی، ارزان است. همین دو سال پیش، خودروسازان بزرگ در اوج تحریم‌ها توانستند خودروها را از یورو ۴ به یورو ۵ ارتقا دهند، کاری که کاملا دانش‌بنیان و هزینه‌بر بود و منافع مهمی برای حفظ محیط‌زیست به همراه داشت. این اقدام در نهایت نه‌تنها در جامعه موردتوجه قرار نگرفت، بلکه هزینه‌هایی را به مردم تحمیل کرد. به عبارتی مردم با هزینه‌های مستقیم روبه‌رو شدند، در حالی که منابع ملی بهبود یافت. زمانی‌که آب، هوا و انرژی، بی‌اهمیت تلقی شوند و هزینه‌های مصرف بسیار پایین باشد، استفاده از فناوری‌های کاهش‌دهنده مصرف و آلودگی، عملا هزینه‌ای است که از جیب مردم می‌رود. همین موضوع درباره کارگر ارزان هم صادق است. متاسفانه به‌دلایل تاریخی، در نظام اقتصادی ما تولید گران تمام می‌شود و برعکس مصرف ارزان است؛ رویه‌ای که طی آن به‌شدت منابع مهم و حیاتی کشور که بعضا طی میلیون‌ها سال ذخیره شده، تاراج می‌شود. به‌عنوان مثال، وقتی هندوانه به کشوری مانند ترکیه صادر می‌کنیم، در حقیقت سرمایه‌های بین‌نسلی را صادر کرده‌ایم با چنین صادراتی عملا سود نمی‌کنیم، بلکه در مجموع به کشور آسیب وارد می‌کنیم. به‌همین ترتیب، با تصور اینکه آب، گاز، بنزین، گازوییل، برق و... ارزان است، در حال ارزان‌فروشی هستیم. تقریبا همه تولیدات در ایران، از فولاد و پلیمر گرفته تا قطعه و مجموعه خودرو، گران‌تر از مشابه خارجی تمام می‌شود. اخیرا متوجه شدید که چگونه ماکارونی ما صادر می‌شود، همین وضعیت درباره مواد پتروشیمی و فولادی هم وجود دارد. حال اگر می‌خواستیم نرخ واقعی مواد اولیه و انرژی و آب را دریافت کنیم، بیشتر این کارخانه‌ها زیانده می‌شدند. دولت به‌تازگی در اقدامی انقلابی، در حال حذف ارز ترجیحی است و صدالبته در کوتاه‌مدت به مردم فشار زیادی وارد می‌شود اما این یک جراحی است که هر چه دیرتر انجام شود، دردش بیشتر است و هر قدر در وضعیت موجود عدم‌توازن بین نهاده‌های تولید، فرآیندها و قیمت‌ها ادامه یابد، کشور از نظر اقتصادی و صنعتی ضربه بیشتری خواهد خورد و بیش‌ازپیش از قافله اقتصادی جهان عقب می‌افتیم. تا وقتی آب و برق ارزان در اختیار داریم، هرگونه پیشرفت فناورانه برای کاهش مصرف، عملا هزینه‌های ظاهری را بالا می‌برد. پس در عمل پیشرفت بهره‌وری واقعی بسیار کند خواهد بود و بهره‌وری ظاهری درجا می‌زند. در چنین شرایطی، اصولا نوآوری و توسعه واقعی، سودآوری اقتصادی لازم را ندارد و در نتیجه کشور از نظر دانشی و فرهنگی هم پیشرفت نمی‌کند. همسایه غربی کشور ترکیه یکی از گران‌ترین بنزین‌های جهان را دارد و به‌همین دلیل، مردم در مصرف هر سی‌سی آن (یک‌هزارم لیتر) دقت می‌کنند. آنها سعی دارند بهترین خودروها را خریداری کنند اما مهم‌تر از آن، نگهداری مناسب خودروها از سوی صاحبان خودرو است. آنها برای تعمیرکار خوب و قطعه یدکی خوب هم ارزش قائل می‌شوند. چند درصد مردم می‌دانند خودروهای سواری تولید ۱۰ سال اخیر ایران، نیازمند بنزین با اکتان حداقل ۹۳ است؟ مطلبی که روی باک این خودروها درشت نوشته شده و کمتر کسی آن را خوانده است. حالا فرض کنید این مطلب را خوانده‌اید. چند نفر می‌دانید بنزین اکتان ۹۳، یعنی استفاده از بنزین سوپر؟ حالا حتی اگر این را هم بدانید، چقدر این بنزین در اختیار است؟ چند نفر حاضرند واقعا از سهمیه بنزین عادی بگذرند و برای سلامتی خود و خانواده و البته استهلاک کمتر خودرو، از بنزین سوپر گران‌قیمت استفاده کنند؟ همین تفکر مشابه است که باوجود اینکه در ترکیه سوخت گران است، آن را به کشوری تولیدکننده با کالاهای رقابتی می‌کند. با همین تفکر، ترکیه می‌شود واردکننده هندوانه. ضرورت دارد درباره مواردی مانند آب و انرژی همچون ارز ترجیحی فکری اساسی شود.