«بنزین» بر آتش رکود بازار دمید
با نهایی شدن و اجرای قطعی افزایش قیمت بنزین از نیمه آذر ۱۴۰۴، پس از ماهها شایعه و تکذیب، بازار خودرو وارد مرحلهای جدید از بیثباتی و رکود شده است. به اعتقاد کارشناسان این تغییر سیاست قیمتی که دولت برای ساماندهی یارانه انرژی در نظر گرفته، علاوه بر افزایش هزینه سوخت در کوتاهمدت باز هم باعث برهم خوردن تعادل بازار و همچنین تغییر الگوی مصرف میلیونها خریدار خواهد شد. در این میان صاحبان خودروهای پرمصرف بیشترین آسیب را خواهند دید و تقاضا به سمت خودروهای کممصرف، هیبریدی و برقی خواهد رفت، در حالی که انتظار میرود رکود و کاهش قیمت نسبی خودروهای بنزینی و دستدوم تشدید شود. به نظر میرسد نوسانها و سردرگمیهایی که از طولانی شدن تصمیمگیریها و چندبار اعلام تغییر نرخ سوخت ایجاد شده، بر آتش رکود این بازار دامن زده و تایید نهایی افزایش قیمت سوخت، سرمایهگذاری در صنعت خودرو را با ریسک بالا مواجه خواهد کرد. صمت در ادامه در گفتوگو با فعالان بازار خودرو از وضعیت این بازار بعد از افزایش قیمت بنزین گزارش میدهد.
افزایش قیمت بنزین مهمترین محرک بازار خودرو
فیروز نادری، فعال بازار خودرو درباره وضعیت بازار خودرو در یکیدو هفته اخیر و بهویژه بعد از افزایش نرخ بنزین به صمت گفت: بازار خودرو در یکی دو هفته اخیر با نوسانات قیمتی قابلتوجه و تحولات متعددی همراه بوده است. اوایل هفته جاری، با اعلام لیست جدید قیمت ایرانخودرو، قیمت خودرو در بازار آزاد جهش قابلتوجهی داشت؛ بهطوریکه برخی مدلها مانند دنا پلاس اتوماتیک تا ۴۰ میلیون تومان افزایش قیمت را تجربه کردند. این افزایش قیمت پس از جهش یکباره نرخ دلار و طلا در ۲۱ آبان روی داده و بهسرعت قیمتها در بازار را بالا برده است. این نوسان شدید قیمت سبب شده حجم معاملات کاهش یابد، زیرا خریداران نسبت به ثبات بازار دچار شک و تردید شدهاند. اما افزایش قیمتی هم بعد از تایید افزایش نرخ بنزین برای خودروهای گازسوز شاهد بودیم که بهطور خاص متاثر از این اتفاق بود.
نادری ادامه داد: تغییر قیمت بنزین سوپر هم در روزهای گذشته سیگنالی به بازار داد و به نوعی انتظار افزایش قیمت کلی بنزین را به بازار مخابره کرد. بنزین سوپر که دارای کیفیت بالاتر است، میتواند انگیزهای برای استفاده بیشتر خودروهای داخلی و وارداتی ایجاد کند، اما همزمان، احتمال افزایش قیمتی در سوخت میتواند منجر به احتیاط مصرفکنندگان و کاهش تقاضا در کوتاهمدت شود. از سوی دیگر، عرضه بنزین سوپر میتواند مصرف خودروهای گازسوز را تحتتأثیر قرار داده و قیمت آنها را نیز افزایش دهد. همچنان که افزایش قیمت بنزین باعث شده خودروهای گازسوز افزایش قیمت را تجربه کنند.
رکود عمیقتر میشود
فعال بازار خودرو ادامه داد: براساس آمارهای موجود در نیمه اول سال ۱۴۰۴، تولید خودروهای سواری ۱۱ درصد کاهش داشته است. با این حال، ایرانخودرو در برخی بخشها رشد ۳۷ درصدی نشان داده است. این تولید نابرابر باعث شده موجودی خودرو در بازار آذر ماه تحتتأثیر قرار گیرد؛ بهویژه که توان خرید مردم به دلیل حقوق عقبمانده کاهش یافته و تقاضا به همین دلیل افت کرده است. کاهش تولید خودروهای سواری باعث کمبود موجودی و افزایش قیمت شده و رشد نسبی ایرانخودرو بهتنهایی نتوانسته تعادل بازار را برقرار کند. افزایش قیمت بنزین که قرار است در هفتههای آینده نهایی شود، بهعنوان یکی از مهمترین محرکهای آینده بازار خودرو شناخته میشود.
نادری معتقد است که این افزایش تأثیر مستقیم روی قیمت خودرو داشته و ممکن است بازار را در شرایط رکود عمیقتر قرار دهد. باوجود این، بازار خودرو همچنان به تأثیرپذیری از تحریمها و بودجه سوخت وابسته است. وی پیشبینی میکند که در هفتههای آینده بازار با نوسان ۳ تا ۵ درصد همراه باشد، اما یک رکود پایدار نیز محتمل است.
نادری در پایان وضعیت بیسروسامان بازار خودرو را ناشی از چند عامل دانست و در این باره تاکید کرد: افزایش قیمت بنزین، تحریمهای اقتصادی که تورم و افزایش مکرر نرخ ارز را رقم زده، و ساختار ناکارآمد بازار خودرو که باعث میشود بازار به صورت لحظهای واکنش نشان دهد و ثبات نداشته باشد. این سه عامل در کنار هم موجب شدهاند تا قیمتها بهطور نامنظم افزایش یافته و معاملات کاهش یابد و این چرخه ادامه کاهش اعتماد مصرفکنندگان را به دنبال داشته باشد.
افزایش نرخ بنزین بدون اصلاح مصرف خودروهای داخلی کارگشا نیست
اصلاح نرخ سوخت ممکن است مشتریان را به خرید خودروهای کمحجم سوق دهد. کارشناسان هشدار میدهند که این تغییر باید با تمرکز بر خودروهای سبز همراه باشد، وگرنه بار مالی بر دوش مصرفکنندگان سنگینتر شده و بازار به هرجومرج کشیده میشود. افزایش نرخ بنزین بدون اصلاح مصرف خودروهای داخلی، تنها یک مسکن موقت خواهد بود. عرفان سیاح، کارشناس حوزه خودرو با اشاره به عدماستقبال خریداران از بازار خودرو ۱۴۰۴ گفت: در ماههای اخیر، رفتار خریداران بهطور محسوسی تغییر کرده است. بخش قابلتوجهی از مصرفکنندگان واقعی به این نتیجه رسیدهاند که ادامه حضور در بازاری که نه ثبات دارد و نه چشمانداز روشن، فقط به زیان آنها تمام میشود. وقتی مردم نمیتوانند پیشبینی کنند یک خودرو بعد از یک ماه یا حتی یک هفته با چه قیمتی عرضه میشود، طبیعی است که از خرید فاصله بگیرند. او در ادامه گفت: خروج تقاضا از بازار خودرو را نمیتوان صرفا به افزایش قیمتها نسبت داد. مشکل اصلی نبود اعتماد به سیاستگذاریها و بیثباتی جریان عرضه است. وقتی واردات ۲۰۰ هزار دستگاهی وعده داده میشود و اجرایی نمیشود، وقتی خودروساز برنامه تولید اعلام میکند، اما بهدلیل کمبود قطعه آن را کامل تحویل نمیدهد، خریدار بهصورت غریزی عقبنشینی میکند.
خریداران هر روز محتاطتر میشوند
سیاح تاکید کرد: بازار امروز در حالت انتظار قرار گرفته؛ نه تقاضا فعال است و نه عرضه توان دارد تعادل ایجاد کند. تا زمانی که نقشه راه مشخص ارائه نشود و دولت نتواند نشان دهد که سیاستها قابل اتکا و پایدار هستند، رفتار احتیاطی خریداران ادامه خواهد داشت. در چنین فضایی حتی کوچکترین تغییر نرخ ارز یا شایعه درباره واردات میتواند بازار را دچار موجهای مقطعی کند.
او بخشی از مشکلات را نیز ساختاری دانست و افزود: بازار خودرو از نبود شفافیت در قیمتگذاری، تعهدات معوق، ضعف زنجیره تامین و ناتوانی در اجرای برنامههای وارداتی رنج میبرد. این مشکلات بهصورت چرخهوار بر هم اثر میگذارند و مصرفکننده را از هر تصمیم اقتصادی دور میکنند. اگر امروز خریدار عقبنشینی کرده، به دلیل این است که هیچ سیگنالی از ثبات دریافت نمیکند.
وی در ارزیابی وضعیت فعلی بازار و عواملی اصلی تاثیرگذار بر رکود در بازار خودرو اظهار کرد: بازار خودرو در شرایط رکودی عمیق قرار دارد و روند خریدوفروش بهشدت کند شده است. بخش عمدهای از خریداران به دلیل افزایش بیوقفه قیمتها و نبود جذابیت اقتصادی از ورود به بازار خودرو منصرف شدهاند. خودروهای با قیمت ۲ تا ۳ میلیارد تومان عملا تقاضای واقعی ندارند و معاملات در این بازه قیمتی بسیار محدود است. ریزش اخیر قیمت خودروهای مونتاژی نیز ناشی از نامه شورای رقابت و همچنین کاهش هیجانات بازار بود؛ بهطوریکه بسیاری از خودروها به قیمتهای حدود سال گذشته بازگشتهاند و این نشاندهنده کاهش اثرگذاری خودرو بهعنوان یک کالای سرمایهای در کوتاهمدت است.
کارشناس حوزه خودرو افزود: یکی دیگر از عوامل موثر بر رکود، تغییر ماهیت خودرو از کالای مصرفی به کالای سرمایهای در سالهای اخیر بود که باعث شده بود بخشی از خریداران فقط با هدف سودآوری وارد بازار شوند. اکنون، با کاهش تقاضای سرمایهای و خروج بخشی از این خریداران، روند بازار به سمت مصرف واقعی حرکت میکند. با این حال، برای تثبیت وضعیت و جلوگیری از بازگشت نوسانات، نیاز است که عرضه خودرو به شکل منظم و پایدار ادامه پیدا کند و سیاستهای کنترلی روی نرخ ارز و قیمت خودرو همزمان اجرا شود تا خریداران واقعی بتوانند در یک بازار منطقی و شفاف خرید کنند.
عرضه منظم نجاتدهنده بازار خودرو
وی در ادامه به سیاستهایی که میتوانند تعادل را به بازار برگردانند، اشاره کرد و گفت: تثبیت عرضه خودرو و برنامهریزی دقیق تولید، مهمترین سیاستی است که میتواند به تعادل بازار کمک کند. عرضه منظم خودرو به مصرفکنندگان واقعی، بدون ایجاد کمبود مصنوعی، از افزایش هیجانات بازار جلوگیری کرده و اجازه میدهد خریداران با آرامش نسبت به خرید تصمیمگیری کنند. در کنار افزایش عرضه، اعمال سیاستهای قیمتی هوشمندانه و مدیریت نرخ ارز نقش کلیدی در کاهش نوسانات قیمتی دارد و از فشار مضاعف بر بازار جلوگیری میکند. همچنین ایجاد سازوکارهای فروش اقساطی و لیزینگی با شرایط مناسب میتواند به توزیع متوازن تقاضا کمک کند و از تجمع فشار خرید در بازه زمانی کوتاه جلوگیری کند.
سیاح درباره تاثیر واردات خودرو نو و دست دوم بر بازار مصرف نیز خاطرنشان کرد: واردات خودروهای نو و دست دوم میتواند با افزایش تنوع محصولات و ارائه گزینههای بهصرفه، نقش مهمی در کاهش التهاب بازار داشته باشد. ورود برندهای معتبر موجب رقابت سالم در بازار میشود و جایگاه مونتاژکاران چینی را محدود میکند. مصرفکنندگان نیز قادر خواهند بود خودروهای استاندارد و بهروز را با قیمت مناسب تهیه کنند و این امر باعث میشود تقاضای مصنوعی و هیجانی کاهش یابد.
کارشناس بازار خودرو افزود: علاوه بر این، واردات خودروهای دست دوم میتواند عرضه بازار را افزایش دهد و خودروهایی که در پارکینگها و انبارها باقی ماندهاند را به سمت بازار هدایت کند. این اتفاق سبب کاهش قیمتها و خروج خودرو از حالت سرمایهای خواهد شد. در نهایت، حتی تحقق بخشی از وعده واردات میتواند تعادل نسبی در بازار ایجاد کند و به آرامش و ثبات قیمتها کمک کند، به ویژه در شرایطی که تولید داخلی هنوز با محدودیتهای قابلتوجهی روبهروست.
نقش تعیینکننده دلار در بازار
سیاح در پایان درباره نقش دلار و سیاستهای ارزی در تعیین قیمت خودروها نیز گفت: بازار خودرو ایران همواره تحت تاثیر نوسانات نرخ ارز بوده و افزایش قیمت دلار بهطور مستقیم قیمت محصولات داخلی و مونتاژی را تحت تاثیر قرار داده است. حتی با اعمال سیاستهای کنترل قیمت، در صورتی که نرخ ارز تحت مدیریت قرار نگیرد، ثبات قیمتها در بازار خودرو قابل تحقق نخواهد بود. بنابراین، هر اقدام سیاستی برای کنترل بازار خودرو باید همزمان با برنامهریزی ارزی و مدیریت نرخ دلار انجام شود تا اثرگذاری واقعی داشته باشد. به علاوه، در شرایط کنونی کاهش التهاب بازار تنها زمانی ممکن است که عرضه خودرو متناسب با تقاضا باشد. حتی اگر نرخ ارز ثابت بماند، بدون مدیریت دقیق تولید و عرضه، قیمتها میتوانند مجددا دچار نوسان شوند. این موضوع نشان میدهد که کنترل ارزی و مدیریت تولید، دو عامل کلیدی و مکمل برای ایجاد بازار پایدار و منطقی در بخش خودرو هستند.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، بازار خودرو در پاییز ۱۴۰۴ هم راکد است و رکود آن کمتر که نشده هیچ عمیقتر هم شده است. به اعتقاد کارشناسان رکود بازار خودرو محصول چند دهه تصمیمات ناهماهنگ و ناکارآمد است که هر خبری چه تایید شود چه تکذیب، سیگنالی منفی به این بازار بدون تقاضا و بیسروسامان میدهد. حالا در روزهای اخیر، خبر افزایش نرخ بنزین، داستان جدید بازار خودرو شده است؛ افزایش قیمت بنزین بدون اصلاح ساختار مصرف و بهبود کیفیت خودروهای داخلی، مصرفکنندگان را نگرانتر و بیاعتمادتر کرده است. به باور کارشناسان جدا از خوب یا بد بودن زمان اجرای این اقدام، هزینههای بالای سوخت، خرید و نگهداری خودرو را به معضلی دیگر برای خانوارها تبدیل خواهد کرد. در نهایت باز هم مصرفکننده نهایی چه خودرو داشته باشد چه نداشته باشد، متضرر خواهد بود. بهراستی ذینفعان چه کسانی هستند و تصمیمات دقیقا برای کدام جامعه آماری گرفته میشود؟
