تولیدات صادرات‌محور؛ راهبرد تحقق شعار سال
انتخاب شعار سال با محوریت «سرمایه‌گذاری برای تولید» نشان از درک عمیق ضرورت‌های اقتصادی کشور دارد. در شرایطی که بسیاری از اقتصادهای نوظهور با تکیه بر تولیدات صادرات‌محور به پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای دست‌یافته‌اند، ایران نیز نیازمند یک تحول ساختاری در حوزه تولید و تجارت خارجی است. تولیدات صادرات‌محور نه‌تنها به افزایش ارزآوری و ایجاد اشتغال کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند نقش کلیدی در بهبود تراز تجاری کشور ایفا کنند. اما چگونه می‌توان از این ظرفیت برای تحقق شعار سال بهره برد؟ پاسخ این پرسش در سرمایه‌گذاری هوشمندانه در بخش تولید نهفته است.
کلید افزایش ارزآوری و رشد اقتصادی
تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که یکی از عوامل اصلی پیشرفت اقتصادی، توسعه بخش تولید و صادرات کالاهای باکیفیت به بازارهای بین‌المللی است. کشورهایی مانند چین، ترکیه و کره‌جنوبی با حمایت از صنایع تولیدی و تقویت حضور در بازارهای جهانی، توانسته‌اند از یک اقتصاد وابسته به واردات به یک قدرت صادراتی تبدیل شوند. ایران نیز باتوجه به ظرفیت‌های گسترده در بخش‌هایی همچون پتروشیمی، صنایع‌غذایی، فولاد، داروسازی و محصولات دانش‌بنیان می‌تواند با تمرکز بر تولیدات صادرات‌محور، مسیر مشابهی را طی کند.
چالش‌ها
باوجود ظرفیت‌های بالای کشور در تولید، موانعی همچون عدم‌ثبات قوانین، مشکلات ارزی، ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل و نبود دیپلماسی اقتصادی فعال، صادرات را با چالش مواجه کرده است. علاوه بر این، عدم‌سرمایه‌گذاری کافی در توسعه خطوط تولید مدرن و فناوری‌های به‌روز باعث شده برخی تولیدات ایرانی توان رقابت با نمونه‌های خارجی را نداشته باشند.
راهکارهای عملی
برای تحقق شعار سال و حرکت به‌سمت یک اقتصاد متکی بر تولیدات صادرات‌محور، چند راهکار اساسی باید موردتوجه قرار گیرد: ایجاد مشوق‌های مالیاتی، تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و تسهیل فرآیندهای اداری می‌تواند سرمایه‌گذاران را به‌سمت تولید هدایت کند. همچنین تاسیس دفاتر تجاری در کشورهای هدف، برقراری توافقات تجاری دوجانبه و استفاده از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی، راه ورود محصولات ایرانی به بازارهای جهانی را هموار می‌کند. از سوی دیگر، بهبود شبکه حمل‌ونقل، ایجاد بنادر تخصصی برای صادرات و تسهیل فرآیندهای گمرکی، نقش مهمی در افزایش صادرات دارد. تولیدات رقابتی نیازمند تکنولوژی‌های پیشرفته و دانش فنی روز هستند. حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع پیشرفته می‌تواند کیفیت محصولات صادراتی را افزایش دهد. در پایان نیز باید گفت که ثبات قوانین اقتصادی، کاهش موانع اداری و اصلاح سیاست‌های ارزی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و جذابیت تولید را افزایش دهد.
پیش‌نیازهای سرمایه‌گذاری را احصا کنیم
محمدرضا توکلی‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان‌رضوی درباره مهم‌ترین لازمه تحقق شعار سال ۱۴۰۴ مبنی بر «سرمایه‌گذاری برای تولید» به صمت گفت: تحول در اقتصاد بدون سرمایه‌گذاری ممکن نیست، اما فراهم ساختن زیرساخت‌های انجام سرمایه‌گذاری در کشور نیز مولفه مهمی در تحقق شعار سال است.
بنگاه‌های اقتصادی بزرگ در شرایطی می‌توانند با تولید و اشتغالزایی، دردی از دردهای اقتصاد کشور دوا کنند که زیرساخت‌های لازم به‌ویژه در حوزه انرژی و آب برای آنها فراهم باشد. هیچ‌گاه در طول ۴۰ سال سابقه فعالیت در کسب‌وکار خودمان، سرمایه‌گذاری را متوقف نکرده‌ایم،اما امروز خود نیز با مشکل تامین زیرساخت‌ها مواجه می‌شویم.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان‌رضوی تاکید کرد: اقتصاد کشورمان طوری طراحی شده که تامین زیرساخت برعهده دولت است. برق ۱۰۰درصد دولتی است؛ هرچند به‌تازگی روزنه‌هایی برای ورود بخش خصوصی به تولید برق باز شده، اما باز هم دولت مسئول تامین و توزیع برق است. برق تجدیدپذیر در اختیار دولت قرار می‌گیرد و دولت مسئول توزیع آن است. انرژی گاز ۱۰۰ درصد در اختیار دولت است و حتی اختیار و اجازه بهره‌برداری از منابع آبی هم در اختیار دولت است، بنابراین در کشور ما این‌طور طراحی شده که توسعه زیرساخت‌ها برعهده دولت باشد.
توکلی‌زاده در پایان بیان کرد: در مسیر سرمایه‌گذاری برای تولید، موانعی وجود دارد که هیچ‌کدام از آنها دست ما نیست. باید در حوزه‌ها و کسب‌وکارهای مختلف، نیازها و پیش‌نیازهای سرمایه‌گذاری را احصا کنیم و با نقطه‌زنی و حل مسائل سرمایه‌گذاری برای تولید در هر حوزه خاص، موانع را از سر راه سرمایه‌گذاری در هر بخش برداریم.
تولیدات با قابلیت عرضه رقابتی در بازارهای جهانی
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین درباره محدود بودن موجودی سبد صادراتی ایران به صمت گفت: بیش از ۷۵ درصد تجارت خارجی ایران با کشورهای چین، امارات، عراق، ترکیه و افغانستان است که شرکای اصلی تجاری ما را تشکیل می‌دهند. این موضوع نشانگر این است که دسترسی به سایر بازارها روز به روز کمتر می‌شود. وی بااشاره به دلایل محدود بودن بازارهای صادراتی اظهار کرد: یکی از دلایل محدود بودن بازارهای صادراتی کشور، نوع کالاهای عرضه‌شده در بازارهای هدف است که عموما محصولات کم‌فرآوری‌شده یا خام مواد معدنی یا نفتی است که عموم خریداران آن کشورهای صنعتی هستند. آن دسته از کشورهای صنعتی که در اردوگاه غرب قرار می‌گیرند، مانند امریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن، کره‌جنوبی و کانادا به‌دلیل تحریم‌های موجود، مبادله‌ای با ایران ندارند. در واقع بخش عمده‌ای از کشورهای ثروتمند که به مواد اولیه تولیدی در ایران نیازمند هستند، به‌دلیل تحریم، مبادله‌ای با ما انجام نمی‌دهند. در نتیجه ما نیز نمی‌توانیم از این کشورها کالایی وارد کنیم. تحریم بزرگ‌ترین مشکلات را در تجارت خارجی ایجاد می‌کند.
کدام تولید کشور صادر می‌شود؟
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین با انتقاد از روند تولید و نبود تولیدات صادرات‌محور بیان کرد: اینکه تنها برای توسعه بازارهای هدف تلاش کنیم، کافی نیست، بلکه باید تولیدات نیز صادرات‌محور باشد. کدام محصول تولیدی کشور صادر می‌شود؟ اگر بازار افغانستان و عراق را از ما بگیرند، به کدام کشور می‌توانیم محصول ساخته‌شده‌مان را صادر کنیم؟
حریری با تاکید بر اینکه در چند سال اخیر به‌دنبال ایجاد تنوع در بازارهای صادراتی و وارداتی هستیم، افزود: مسئله اصلی این است که تولیدات کشور باید قابلیت عرضه رقابتی از نظر نرخ و کیفیت را در بازارهای جهانی داشته باشد. اگر تولید خوب وجود نداشته باشد، قطعا صادرکننده خوب هم نخواهیم داشت. در مجموع دلیل اصلی نداشتن صادرات مناسب، نبود برنامه‌ریزی لازم در تولید به‌منظور حضور در بازارهای صادراتی است. در نتیجه حل مسائل سیاسی و نگاه صادراتی به تولید، لازم و ملزوم یکدیگر هستند.
بیشترین مبادله با کشورهای همسایه
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین با تاکید بر اینکه تجارت خارجی در دنیا مبتنی بر 3 اصل بانک، بیمه و حمل‌ونقل است، افزود: متاسفانه ایران در هر ۳ پایه یادشده تحریم است؛ در نتیجه کشورهایی که ریسک مبادله با ما را می‌پذیرند، روز به روز تعدادشان کمتر می‌شود.
هنگامی که کشوری به‌دلیل مشکلات تحریمی حاضر به معامله با ایران نیست، ایجاد محدودیت در بازارهای هدف یک امر عادی است.
وی درباره سهم بزرگ کشورهای همسایه از صادرات ایران گفت: به‌طورطبیعی در همه‌جای دنیا همسایگان بیشترین مبادله را با یکدیگر دارند. از سال ۱۴۰۰ نخستین اولویت تجارت خارجی به کشورهای همسایه به‌علاوه هند و چین داده شد و در اولویت دوم نیز بازارهای امریکای لاتین جای دارند.
حریری با بیان راهکاری برای بهبود وضعیت تجارت و افزایش بازارهای صادراتی اظهار کرد: راهکار اول رفع تحریم‌ها است که تلاش تیم دیپلماسی ادامه دارد و هیچ‌کس مخالف رفع تحریم نیست. در کنار این موضوع، باید یک راهکار جایگزین نیز داشته باشیم تا در صورت تشدید و ادامه تحریم‌ها از آنها استفاده کنیم. از سوی دیگر، باید تفاهم‌های فعلی را به سایر پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه توسعه دهیم تا با عضویت‌های متنوع بازارهای هدف را گسترش دهیم.
توسعه صنعت غذا؛ مسیر اصلی خودکفایی و رشد اقتصادی
محسن امینی، رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران بااشاره به اهمیت شعار سال ۱۴۰۴ به صمت گفت: سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی نه‌تنها به بهبود کیفیت و کمیت تولیدات داخلی منجر می‌شود، بلکه با کاهش وابستگی به واردات، تاب‌آوری اقتصادی کشور را افزایش خواهد داد.
صنایع‌غذایی؛ محور سرمایه‌گذاری در مسیر اقتصاد مقاومتی
وی با تاکید بر منویات رهبر معظم انقلاب درباره حمایت از تولید داخلی و اقتصاد مقاومتی اظهار کرد: حرکت به‌سمت اقتصاد مقاومتی مستلزم تقویت زیرساخت‌های تولید، توسعه فناوری‌های نوین و رفع موانع سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی است. صنایع‌غذایی، به‌دلیل وابستگی به منابع داخلی و ظرفیت‌های بالقوه کشور، یکی از مهم‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌رود.
زنجیره تامین پایدار؛ لازمه توسعه صنعت غذا
امینی در ادامه بااشاره به ضرورت ایجاد یک زنجیره تامین پایدار و کارآمد افزود: بهبود فرآیندهای حمل‌ونقل، ذخیره‌سازی و توزیع مواد اولیه و محصولات نهایی، علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید، موجب افزایش رقابت‌پذیری این صنعت در بازارهای داخلی و بین‌المللی خواهد شد. حمایت از صنایع وابسته مانند بسته‌بندی و لجستیک و توسعه شبکه‌های توزیع، از ملزومات اساسی رشد این بخش محسوب می‌شود.
راهکار افزایش بهره‌وری در صنایع‌غذایی
رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران بااشاره به نقش فناوری در توسعه این صنعت تصریح کرد: بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی، دیجیتال‌سازی خطوط تولید و روش‌های مدرن فرآوری، تاثیر بسزایی در افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و ارتقای استانداردهای محصولات داخلی دارد. با استفاده از این فناوری‌ها، مسیر ورود به بازارهای صادراتی هموارتر خواهد شد و ایران می‌تواند در سطح بین‌المللی جایگاه شایسته‌تری کسب کند.
حمایت‌های زیرساختی و اصلاح قوانین؛ مسیر شکوفایی صنعت غذا
امینی در پایان بااشاره به الزامات توسعه این صنعت گفت: اصلاح قوانین، سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی متخصص و ارائه حمایت‌های زیرساختی، از جمله اقدامات ضروری برای شکوفایی صنایع‌غذایی است. وی ابراز امیدواری کرد؛ با سیاست‌گذاری‌های اصولی و هم‌افزایی بخش خصوصی و دولتی، تمرکز بر صنایع‌غذایی به تحقق اهداف ملی، شکوفایی اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی مردم منجر شود.
سخن پایانی
باتوجه به اهمیت تولیدات صادرات‌محور در رشد اقتصادی و ارزآوری، سرمایه‌گذاری در این بخش باید به‌عنوان یک اولویت ملی موردتوجه قرار گیرد. کشورهای موفق نشان داده‌اند که بدون یک تولید قدرتمند، دستیابی به توسعه پایدار امکان‌پذیر نیست. بنابراین، تحقق شعار سال مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی و برداشتن موانع موجود در مسیر تولید و صادرات است. اگر سرمایه‌گذاری در تولید به‌درستی انجام شود، نه‌تنها وابستگی کشور به درآمدهای نفتی کاهش می‌یابد، بلکه اشتغال، رشد اقتصادی و توسعه صنعتی کشور نیز تضمین خواهد شد.
