براساس قوانین و مقررات موضوعه کشور و به‌ویژه برنامه‌های توسعه پنجم و ششم، شرایطی برای سیاست‌های کلی و قوانین مربوطه برای توسعه و تقویت نظام استاندارد ملی با موضوع افزایش سطح پوشش استاندارد تعیین و ابلاغ شده است. برهمین اساس تدوین و اجرای سند جامع و نقشه‌راه تحول نظام استانداردسازی کشور و مدیریت کیفیت به‌منظور روزآمدسازی، تقویت و فراهم‌آوری جریان توسعه در سطح کشور آماده‌سازی شده، به‌نحوی‌که زمینه ارتقای مناسب کیفیت ملی و دستیابی به ارتقای پایدار تولید محصولات در کشور را فراهم کند. در این صورت تدوین و اجرای سند جامع و نقشه‌راه تحول نظام استانداردسازی کشور و مدیریت کیفیت به‌منظور روزآمدسازی، تقویت و توسعه نظام استاندارد در سطح کشور، به‌نحوی می‌باید حرکت کند تا زمینه ارتقای مناسب کیفیت ملی و دستیابی به ارتقای پایدار تولید محصولات در کشور را فراهم کند. در این حالت، سازمان استاندارد مرجع رسمی حاکمیتی در کشور بوده که عهده‌دار سیاست‌گذاری، حسن‌نظارت و هدایت نظام استاندارد و اطمینان‌بخشی به کیفیت کالاها و خدماتی است که در داخل کشورتولید یا ارائه یا به کشور وارد یا همچنین از کشور صادر می‌شود. در این رابطه و برای تحقق اهداف مندرج در قانون یادشده، لازم است پژوهشگاه استاندارد در چارچوب قوانین و مقررات حاکم بر مراکز علمی و آموزشی و پژوهشی حضوری فعال داشته و برای نقش‌پذیری خود در صحنه‌های اجتماعی و حرفه‌ای کشور محورهای اساسی زیر را به‌عنوان مسئولیت جریان توسعه دنبال کند.

در این صورت تعیین، بروزرسانی و نشر استانداردهای ملی از وظایف و مسئولیت‌های مهم و اساسی سازمان ملی استاندارد بوده که به‌منظور حصول اطمینان از انطباق استانداردهای بین‌المللی، توسعه استانداردهای پژوهش‌‌محور را برای ارتقای کیفیت کالا و خدمات و هماهنگ با استانداردهای بین‌المللی را دنبال کند.

باتوجه به نکات پیش‌گفته و برپایه وظایف و مسئولیت‌های مطرح در قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی، ماموریت‌ها و وظایف سازمان منطبق با نظام توسعه‌ای در کشور می‌باید در بر گیرنده حدود مسئولیت‌های توسعه‌ای به‌شرح زیر باشد:

1ـ تعیین، تدوین، بروزرسانی و نشر استانداردهای ملی با همکاری فعالان اقتصادی.

2ـ مشارکت در تدوین استانداردهای منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق عضویت در کمیته‌های فنی و تخصصی توسعه‌ای سازمانی.

انجام مطالعات تطبیقی برای دستیابی به تجارب سایر کشورها در حوزه‌ای مرتبط با استانداردسازی.

3ـ توسعه استانداردسازی پژوهش‌محور در راستای ارتقای کیفیت کالا و خدمات هماهنگ با استانداردهای بین‌المللی معرفی‌شده جهانی.

4ـ انجام تحقیقات به‌منظور تدوین و بروزرسانی استانداردها، بهبود روش‌ها و سامانه‌ها با بهره‌گیری از توانمندی‌های بخش‌های درون و برون‌سازمانی و اقدام به بومی‌سازی استانداردهای بین‌المللی برپایه الگوهای توسعه و پیشرفت ملی و مصوب نهادهای مسئول در کشور.

5ـ آموزش و ترویج استانداردها و فراهم کردن امکان دسترسی مردم به مشخصات و اطلاعات مربوط به استانداردهای کالا و خدمات در سطح کشور و منطبق با مدارهای توسعه‌ای معرفی‌شده و مصوب کشور.

6ـ توجه کامل به برنامه‌ریزی و نظارت جامع بر امور اندازه‌شناسی قانونی کشور.

7ـ ترویج سامانه‌های بین‌المللی به‌عنوان سامانه رسمی اندازه‌شناسی قانونی در کشور و تحقق فرآیند برسنجی (کالیبراسیون وسایل سنجش به‌طورکلی).

8ـ تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مرجع اندازه‌شناسی برای وسایل و تجهیزات اندازه‌شناسی به‌عنوان تنها مرجع رسمی این وظیفه در کشور.

1.  

10ـ نظارت بر حسن اجرای استانداردهای اجباری و کلیه کالاها و خدمات دارای پروانه کاربرد علامت استاندارد واحدهای عملیاتی و اجرایی در کشور.

11ـ همچنین نظارت کامل بر حسن اجرای استانداردهای اختیاری در کشور.

12ـ بررسی کارشناسی پیشنهادهای دستگاه‌های اجرایی پیشنهاددهنده استانداردهای اجباری برای ارائه به شورای‌عالی استاندارد کشور.

13ـ تدوین، بروزرسانی و نظارت بر اجرای استانداردهای مصرف بهینه انرژی با مشارکت دستگاه‌های تخصصی ذی‌ربط و هماهنگ با استانداردهای روز دنیا و به‌ویژه مقتضیات کشوری.

14ـ کنترل کیفیت کالاهای وارداتی به‌منظور جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب و حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان داخلی.

15ـ کنترل کیفیت کالاهای صادراتی مشمول استاندارد اجباری به‌منظور فراهم کردن امکان رقابت با کالاهای مشابه خارجی و نیز حفظ بازارهای بین‌المللی در تمام ابعاد آن.

16ـ آزمایش و تطبیق نمونه کالا و خدمات با استانداردهای مربوطه یا ضوابط و مقررات فنی موردقبول و در صورت لزوم استفاده از اظهارنظرهای مقایسه‌ای از طریق آزمون کفایت تخصصی بین‌آزمایشگاهی و نیز صدور گواهینامه‌های لازم.

17ـ اندازه‌گیری سالانه نرخ رشد کیفیت محصولات اعم از کالا و خدمات با بهره‌گیری از معیارها و شاخص‌های معتبر و گزارش نتایج حاصل از ارزیابی‌ها به مراجع ذی‌ربط و به‌ویژه جامعه فراگیر.

18ـ سازماندهی ساختار نظام مدیریت کیفیت واردات و صادرات کشور با هدف رفع موانع در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه.

19ـ تعیین جایزه کیفیت (ملی) و اعطای جایزه به‌عنوان مرجع رسمی در کشور.

20ـ تحول در ساختار و مراحل صدور مجوز کاربرد نشان استاندارد در راستای بروزرسانی رقابت‌پذیری و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و درجه‌بندی کیفیت کالاهای با نشان استاندارد.

21ـ بررسی و تشخیص اولویت‌های استانداردسازی در حوزه نیازهای داخلی، صادراتی و وارداتی کشور.

22ـ ساماندهی نظام ارتقای دانش، مهارت و تجربه در عرضه استانداردسازی به‌منظور ارتقای کیفیت و استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نوین به‌ویژه در فرآیند تولیدی در کشور.

23ـ فراهم کردن امکان نظارت‌های مردمی بر کیفیت کالاها با نشان استاندارد ملی به‌منظور ارتقای کیفیت تولید کالا و خدمات ارائه‌شده به جامعه.

24ـ برنامه‌ریزی و هماهنگی‌های لازم برای بهره‌مندی از توانمندی‌های علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی کشور به‌منظور توسعه دانش استاندارد و بهره‌گیری از رویکردهای فناوری‌های نوین در عرصه استانداردسازی کشور.