در حالی که برخی گزارش‌های میدانی صمت از کمبود روغن‌های خوراکی در بازار و برخی دیگر از احتکار آن توسط فروشندگان خبر می‌دهند و باوجود اینکه به‌گفته علی فاضلی، رئیس هیات‌مدیره انجمن روغن‌نباتی، هیچ محدودیتی برای عرضه روغن به مردم وجود ندارد و توزیع این محصول بر روال عادی خود بوده و ایجاد هرگونه محدودیت تخلف است و «روغن از بهمن گران می‌شود»، اما هم‌اکنون شواهد بازار افزایش حداقل ۱۵درصدی آن را تایید می‌کند. وی در گفت‌وگو با تسنیم افزود: در مقطعی برای تامین روغن موردنیاز صنف و صنعت موانعی وجود داشت که این مشکل اکنون حل شده است و روغن به‌وفور در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود. به‌گفته وی؛ نرخ روغن‌نباتی از تاریخ 12 بهمن، ۱۵درصد افزایش می‌یابد و واحدهای صنفی که برای فروش روغن به مردم محدودیت ایجاد کنند، تخلف کرده‌اند.

فروش به‌شرط افزایش ۱۵ درصدی نرخ

رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران به روزنامه صمت درباره دلیل کمبود روغن در بازار گفت: افزایش نرخ روغن‌نباتی، تابع افزایش نرخ جهانی و داخلی است، با اعلام افزایش نرخ جهانی در روغن‌نباتی به‌دلیل اینکه مجوز افزایش نرخ در داخل کشور صادر نشده بود، تولیدکنندگان تخفیف ۱۵درصدی اصناف را در نظر نمی‌گرفتند. پیش از این،کارخانه‌های تولید روغن‌نباتی، یک افزایش نرخ ۱۵درصدی را در فروش اعمال کردند، اما متاسفانه در جت پرینترهای‌شان این نرخ را تغییر ندادند و با همان نرخ  روی جت پرینترها به بنکداران می‌فروختند.

کنگری افزود: باتوجه به اینکه در محصولی مانند روغن‌نباتی باید ۱۵درصد حاشیه سود از فاکتور خرید تا مصرف‌کننده نهایی برای بنکدار و فروشنده در نظر گرفت (۳درصد سود برای بنکدار، ۱۲درصد سود برای خرده‌فروش و ۲درصد نیز هزینه حمل‌ونقل) و به‌دلیل اینکه این تغییر روی بطری‌ها اعمال نمی‌شد، اغلب فروشندگان به‌دلیل سود نبردن در فروش این محصول از عرضه آن خودداری می‌کردند و اگر با اعمال حاشیه سود خود می‌فروختند نیز، جریمه می‌شدند. به‌دلیل اینکه این اتفاق باعث ایجاد جرایم خرده‌فروشی می‌شود، واحدهای صنفی از فروش آن خودداری می‌کنند. وی بااشاره به افزایش ۱۵درصدی نرخ روغن‌نباتی در کشور، ادامه داد: اکنون این تغییر روی جت پرینترها و بطری‌ها اعمال شده است و فروشندگان به توزیع و فروش این محصول در بازار می‌پردازند.

افزایش نرخ محصولات صنایع‌غذایی وابسته به روغن

محسن نقاشی، دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی کشور نیز در گفت‌وگو با روزنامه صمت با بیان اینکه هم‌اکنون نیز روغن در بازار با کمبود روبه‌رو شده، گفت: در حال ‌حاضر تولیدکننده و مصرف‌کننده در بلاتکلیفی قرار دارند و این بلاتکلیفی همیشه زیان بیشتری در پی داشته است.

وی با بیان اینکه میزان تولید صنایع غذایی به‌شدت کاهش یافته است، گفت: در حال‌ حاضر واحدهای تولیدی که مصرف روغن بالایی دارند، با چالش جدی در فرآیند تولید خود مواجه شده‌اند و با چنگ و دندان در حال اداره واحدهای خود هستند.

دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی کشور با تاکید بر اینکه افزایش ۱۵درصدی نرخ در این محصول به‌میزان ۱۰۰درصد در نرخ سایر محصولات وابسته تاثیرگذار است، گفت: کرایه حمل‌ونقل، نحوه پرداخت هزینه روغن توسط تولیدکننده صنایع غذایی و هزینه نهایی تولیدات کارخانجات صنایع‌غذایی و... همه تابعی از افزایش نرخ این محصول خواهند بود.

 از طرف دیگر، برخی کارخانجات که به‌طورمستقیم با این محصول سروکار دارند و به آن وابسته هستند، مانند کارخانجات سس، تنقلات، بسته‌بندی روغن و... دچار بحران در فرآیند تولید شده و با افزایش نرخ مواجه خواهند شد.

وی افزود: بسیاری از مراکز فروش یا در قفسه‌های خود روغن ندارند یا اگر هم دارند، به‌دلیل اینکه از افزایش نرخ آن آگاهی دارند، از توزیع آن به‌ شکل گذشته جلوگیری می‌کنند.

نقاشی با انتقاد از اعلام قبلی افزایش نرخ محصولی مانند روغن‌نباتی، گفت: اعلام کردن گرانی از قبل و افزایش نرخ اصلا روش درستی نیست، این اعلام از گذشته تبعات فراوانی مانند احتکار در فروش و عرضه در پی خواهد داشت.

 اگر افزایش قیمتی انجام می‌گیرد، باید بدون اعلام قبلی باشد. زمانی که ما تجربه بحران این محصول مانند کمبود، احتکار و پاک کردن قیمت‌ها توسط فروشندگان را داریم، باید اعمال این افزایش قیمت‌ها با برنامه‌ریزی‌هایی انجام گیرد.

رشد 35 درصدی قیمت جهانی

محمد مختاریانی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع روغن‌نباتی ایران از کاهش ۳۲ درصدی واردات روغن به کشور خبر داد و خواستار اقدامات فوری دستگاه‌های مسئول از جمله وزارت جهاد کشاورزی در این حوزه شد.

وی در گفت‌وگویی با رادیو اقتصاد با بیان اینکه تا پایان آذر امسال، ۵۲۰ هزار تن کاهش واردات روغن‌نباتی داشتیم، گفت: این مسئله در توزیع و عرضه روغن‌نباتی در بازار مصرف تاثیرگذار بوده است، ضمن اینکه مسئولان وزارت جهاد‌کشاورزی تلاش خود را به‌کار گرفته‌اند تا اختلالی در کار بازار پیش نیاید،اما تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات باید با سرعت بیشتری انجام شود تا شاهد تعادل در کار بازار باشیم. ۳۲درصد کاهش واردات در کالایی که وابستگی زیادی در حوزه واردات به آن داریم، نشان می‌دهد که لازم است مسئولان در سیاست‌های خود تغییر رویه دهند. البته اقدامات اصلاحی داشتیم، اما کافی نبوده است.

مختاریانی درباره دلایل این کاهش واردات گفت: در مقاطعی مجوزهای کمتری برای ثبت‌سفارش داده شد و در ماه‌هایی نیز شاهد رشد جدی قیمت‌های جهانی بودیم و حدود ۳۵درصد قیمت‌های جهانی رشد کرد که تطبیق نرخ ثبت‌سفارش‌ها با قیمت‌های جهانی طول کشید و شرکت‌های واردکننده عقب ماندند، همچنین تامین ارز نیز در مقاطعی با کندی انجام می‌گرفت.

این فعال بخش خصوصی درباره تاثیر این میزان کاهش واردات بر افزایش نرخ روغن در بازار توضیح داد: روغن دارای نرخ مصوب است و با اینکه نرخ جهانی این کالا ۳۵درصد رشد داشته، دولت به‌تازگی اجازه افزایش میانگین ۱۷درصدی نرخ آن را داده است. در حال‌ حاضر نگرانی بابت نرخ وجود ندارد، اما درباره وضعیت عرضه در آینده ممکن است جای نگرانی وجود داشته باشد،از همین‌رو دستگاه‌های مسئول به‌ویژه وزارت جهاد کشاورزی باید به اقدامات خود تسریع بخشند.

وی با بیان اینکه حدود ۸۵ درصد روغن کشور وارداتی است، افزود: برای تنظیم بازار ضروری است به‌سرعت مجوز ثبت‌سفارش به شرکت‌های تولیدکننده تخصیص یابد و بانک مرکزی در پرداخت‌ها اقدام فوری کند، چراکه تامین و پرداخت ارز هم از سوی بانک مرکزی با تاخیر انجام می‌گیرد. مختاریانی اضافه کرد: انجمن صنایع روغن‌‎نباتی برنامه‌ها و پیشنهادهای خود را برای تنظیم بازار روغن اعلام کرده است و منتظر تایید و اجرای سریع آن توسط وزارت جهاد کشاورزی هستیم.

حاشیه‌‌های موثر بر افزایش قیمت

برخی گزارش‌ها دلیل این آشفتگی‌ها را تغییر در سهامداران کارخانجات تولید روغن‌نباتی می‌دانند. بر همین اساس انجمن صنفی صنایع روغن‌نباتی ایران، در پی انتشار اخباری در برخی رسانه‌ها درباره فروش سهام شرکت صنعتی بهشهر و خروج سرمایه‌گذار خارجی، روابط‌عمومی انجمن صنفی صنایع روغن‌نباتی ایران طی اطلاعیه‌ای، اعلام کرد که شرکت صافولابهشهر، مالک حدود ۸۰درصد سهام شرکت صنعتی بهشهر است و هیچ تغییری در سهامداران عمده و مستقیم شرکت مذکور انجام نگرفته است.

براساس این اطلاعیه، سهم بازار شرکت صنعتی بهشهر با نام‌های تجاری لادن، نسترن و بهار، حدود ۱۹درصد است و سهامداران عمده شرکت مذکور، همان سهامداران سابق هستند و تولید و توزیع این شرکت، با شدت و به روال عادی گذشته ادامه دارد و آنچه رخ داده، انتقال سهام یکی از سهامداران شرکت بوده که جزئیات آن، طی نامه شماره ۳۳/۱۲۷-۲۰ مورخ 10.۱۶. 1403شرکت صنعتی بهشهر به سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، اطلاع‌رسانی شده است. «براساس این اطلاعیه شرکت صافولا در ایران (یک هلدینگ عربستانی) ادامه فعالیت‌های خود در ایران را لغو و یا توقیف نموده است. این شرکت که در تولید و تامین بازار روغن خوراکی فعال بود و طی بیانیه‌ای در ۱۲دی ۱۴۰۳ اعلام کرد، توقف فعالیت صافولا در ایران «در راستای استراتژی گروه برای خروج به‌موقع از بازارهای غیراصلی بوده است». این گروه پیش از این نیز در سال ۲۰۲۳ میلادی از سرمایه‌گذاری‌های خود در کشورهای مراکش و عراق انصراف داده و سهام خود را واگذار کرده‌اند. باوجود اینکه برخی کارشناسان این اقدام هلدینگ عربستانی را به آمدن ترامپ و افزایش فشارهای منطقه‌ای ارتباط داده‌اند، اما باتوجه به ضررهای مالی و نیاز به نقدینگی، در واقع این شرکت اقدام به فروش تمام دارایی‌های خارج از کشور خود کرده و قرار است که سبد تجاری خود را تغییر دهد.» همین خبر کوتاه برای بر هم ریختن جو روانی در عموم مردم و نگرانی آنها از تامین این کالای اساسی در سبد خانوارشان شده است. در پی این اتفاق که به‌نوعی یادآور تجربه چند سال گذشته در بحران تامین این کالای اساسی برای مردم بوده است، مردم شروع به خرید و انبار روغن در خانه‌های خود کردند، اما همچنان نگرانی از آینده این روند، در اذهان عمومی تشویش ایجاد کرد. همچنین در ادامه اطلاعیه انجمن روغن‌نباتی آمده است: «در امسال، تولید روغن‌نباتی در مقایسه با سال گذشته، افزایش قابل‌ملاحظه‌ای دارد و پیش‌بینی می‌شود، تولید امسال از ۲.۲میلیون تن فراتر رود. قیمت‌های فعلی روغن‌نباتی حتی از قیمت‌های 2 سال قبل نیز ارزان‌تر است و قیمت‌های کنونی حداقل تا پایان سال افزایش پیدا نخواهند کرد.»

سخن پایانی

باوجود اینکه براساس گزارش‌های انجمن روغن‌نباتی کشور، تولید این محصول ممکن است در امسال از ۲.۲میلیون تن نیز فراتر رود و میزان مصرف سالانه کشور ۱.۸میلیون تن بوده است. همواره کمبود موجب می‌شود که دلالان و سودجویانی نیز از این آشفتگی‌ها در راستای تخصیص ارز دولتی به‌دلیل اقدام به واردات نیز استفاده کنند. آنچه نمایان است، این است که عدم‌هماهنگی بین‌دستگاهی در بخش‌های دولتی و غیردولتی، نبود برنامه‌ریزی درست در تولید، توزیع و.. همواره از تبعاتی است که بخش‌های مختلف کشور را از جمله حوزه امنیت غذایی را با چالش مواجه کرده است.

ادامه انتقادات و اظهارنظرها درباره روغن‌نباتی در صفحات مجازی و اخبار و بلاتکلیفی نرخ آن منجر شد که روز جمعه هفته گذشته، توزیع وسیع این محصول در فروشگاه‌های سراسر کشور انجام گیرد، حال سوالی که مطرح می‌شود، این است که آیا این توزیع گسترده به‌دلیل رفع دغدغه مردم از تامین آن بوده یا توزیع‌کنندگان، منتظر کسب مجوز افزایش نرخ بوده‌اند؟!