بر اساس تجربه نیز با وجود برخی انتقادها به عملکرد این سازمان برنامه‌ریز، منتقدان نیز پس از انحلال فرمایشی آن متوجه نقش مهم این سازمان در جلوگیری از اتلاف منابع کشور شدند. حتی بسیاری نیز با توجه به درآمدهای نفتی سال‌های انحلال سازمان گفتند: «فقط در غیاب سازمان برنامه است که می‌توان سالانه بیش از ١ میلیارد دلار درآمد نفتی داشت و در نهایت فاقد رشد اقتصادی چشمگیر بود و حتی تجربه رشد منفی بود.

انتخاب رئیس این سازمان در نخستین روزهای آغاز به کار دولت نیز نشان از اهمیت جایگاه آن دارد. برهمین اساس روز گذشته مراسم تودیع و معارفه رؤسای سابق و فعلی سازمان برنامه و بودجه با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد و حمید پورمحمدی، رسما سکان این سازمان مهم اقتصادی را در دست گرفت. مسعود پزشکیان در حکم انتصاب رئیس سازمان برنامه و بودجه، پورمحمدی را موظف به تحقق اهداف سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی مصوب مقام معظم رهبری و قانون برنامه توسعه کرده است. این نهاد باید اصلاحات بودجه‌ای را پیش ببرد و برنامه‌ای برای جریان مالی فرابودجه داشته باشد.

سازمان برنامه از دیروز تا امروز

سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۳۲۷ برای نخستین بار با تصویب برنامه هفت‌ساله عمرانی اول با نام سازمان برنامه پایه‌گذاری شد و وظیفه این سازمان مراقبت و نظارت بر اجرای برنامه بود.

اصلاح نظام بودجه‌ریزی کشور برای سال‌های متوالی با شدت و ضعف‌های متفاوت، در دستور کار سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بوده است که نخستین بار در فاصله سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ پروژه‌ای تحت همین عنوان در سازمان برنامه و بودجه به اجرا

درآمد.

طبق این گزارش در ساختار نظام بودجه‌ریزی چهار موضوع ساختار طبقه‌بندی وظایف دولت، ساختار طبقه‌بندی اقلام بودجه، ساختار سازمانی و مراکز مسئولیت بودجه‌ریزی، و همچنین ساختار بودجه‌های ملی و استانی دارای اهمیت است.

فرآیند‌های نظام بودجه‌ریزی، همه مراحل این نظام، از مرحله تهیه و تدوین بودجه تا مرحله نظارت و کنترل بر اجرای بودجه را شامل می‌شود.

وظیفه این سازمان در زمان تاسیس، برنامه‌ریزی و نظارت توسعه‌ای و راهبردی نظام اقتصادی و اجتماعی کشور بود و تا سال ۱۳۷۹ به کار خود ادامه داد، اما در دولت نهم و در ۱۷ تیر ۱۳۷۹ با سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادغام و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را تشکیل دادند.

سازمان جدید نیز در ۱۸ تیر ۱۳۸۶ با ادغام با چند معاونت ریاست‌جمهوری، به دو معاونت رئیس‌جمهوری یعنی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی و معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی تبدیل شدند.

در ۴ مرداد ۱۳۹۵ و در دولت یازدهم، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور دوباره به دو سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور استخدامی تجزیه گردید.

سازمان برنامه و بودجه یکى از عمده‌ترین ارکان اقتصادى اجتماعى و فرهنگى کشور است و به عنوان یکى از معاونت‌هاى ریاست جمهورى اسلامى ایران انجام وظیفه مى‌کند.

لزوم تکریم ارباب‌رجوع در ادارات

رئیس‌جمهوری ضمن بیان اینکه سازمان برنامه و بودجه مغز متفکر نظام اجرایی کشور است، بر ضرورت نظارت برخط سازمان برنامه و بودجه بر نحوه هزینه بودجه دستگاههای اجرایی تاکید کرد.

به گزارش مهر، مسعود پزشکیان در آئین تکریم و معارفه رئیس سازمان برنامه و بودجه با تأکید بر اهمیت جایگاه این سازمان در نظام اجرایی کشور، سازمان برنامه و بودجه را مغز متفکر نظام اجرایی کشور دانست که در صورت کارآمدی گره‌گشای مشکلات کشور خواهد بود و در صورت عدم کارآمدی بر مشکلات کشور خواهد افزود.

رئیس‌جمهوری در ادامه با تاکید بر ضرورت تحول در روش عملکرد و فعالیت این سازمان، در توصیف چشم‌انداز کشور گفت: به دنبال شرایطی هستیم که در آن ایران رتبه برتری در میان کشورهای دیگر کسب کرده، فقر، جهل و تحقیر در جامعه نباشد و آزادگی، شرافت و انسانیت حکمفرما شود و رسیدن به این جایگاه که لیاقت آن را داریم، مستلزم تغییر نگاه‌ها و ابتکار در راه‌حل‌ها است.

پزشکیان عملی نشدن وعده‌ها و یکسان نبودن قول و عمل مسؤولان را موجب نارضایتی مردم از آنان دانست و تصریح کرد: بنای دولت جدید این است که اگر توان حل مشکل و مسئله‌ای در کشور را نداشته باشد، آن را صادقانه با مردم در میان بگذارد.

رئیس‌جمهوری در ادامه با بیان اینکه اگر در کشور عده‌ای با سختی زندگی می‌کنند ناشی از عملکردهای نادرست و غلط برخی مدیران است، افزود: بنده به هیچ وجه در اظهارات و سخنانم در جریان انتخابات به مردم وعده دروغ و تعهد غیرقابل اجرا نداده‌ام. چرا که معتقدم هیچ فریضه‌ای در نزد خدای متعال از پایبندی به قول و عهد بالاتر نیست و شیرینی صداقت با مردم از رفتار و گفتار منافقانه و دروغگویانه بیشتر است، بنابراین اگر تعهد و قولی به مردم دادیم باید تا پای جان برای عمل به آن تلاش کنیم. وی نداشتن دانش کافی برای یافتن راه‌حل مشکلات، کنار زدن افراد توانمند و باانگیزه و عدم صداقت با مردم را از اصلی‌ترین موانع رفع مشکلات کشور دانست و خطاب به مدیران و کارشناسان سازمان برنامه و بودجه، تصریح کرد: معتقدم شما با نگاهی نو و روشی نوین خواهید توانست کشور را متحول کنید و با کار اثربخش و تأثیرگذارتان رضایت مردم را جلب کنید.

پزشکیان با تأکید بر اهمیت تکریم ارباب رجوع در ادارات و دستگاه‌های اجرایی کشور، گفت: متأسفانه مردم در شرایط فعلی از نحوه برخوردها در ادارات ما ناراضی هستند و علاوه بر مشکلات اقتصادی که با آن دست به گریبان‌اند با برخورد نامناسب در ادارات به زخم آنها نمک پاشیده می‌شود. رئیس‌جمهوری تأمین رضایت مردم را رسالت اصلی دولت چهاردهم عنوان کرد و افزود: برای ما مهم آن است که مراجعه‌کننده با رضایت از ادارات ما خارج شود و اگر خواسته‌ای خارج از چارچوب‌های قانونی نیز داشت با روی خوش و زبان نرم از او عذرخواهی شود. مسعود پزشکیان در بخش دیگری از سخنان خود در جمع مدیران و کارشناسان سازمان برنامه و بودجه بر ضرورت نظارت برخط و لحظه‌ای این سازمان بر نحوه هزینه بودجه دستگاه‌های مختلف تاکید کرد و افزود: این سازمان همچنین موظف است متناسب با میزان درآمد کشور بودجه را تدوین و به نیازها بر اساس اولویت‌بندی پاسخگو باشد. رئیس‌جمهوری همچنین بر اهمیت استفاده از نیروهای جوان و نخبه و نیز برگزاری دوره‌های آموزشی منظم برای ارتقای سطح دانش مدیران و کارشناسان سازمان برنامه و بودجه تاکید کرد. پزشکیان در پایان ضمن تقدیر از زحمات و خدمات داود منظور رئیس پیشین سازمان برنامه و بودجه و همچنین آرزوی موفقیت برای دکتر پورمحمدی رئیس جدید این سازمان در مسؤولیت جدید و خطیر خود افزود: امیدواریم این صمیمیت و دوستی در میان مدیران و کارشناسان این مجموعه با رئیس جدید منجر به اعتلای هرچه بیشتر سازمان برنامه و بودجه در جهت رفع مشکلات کشور باشد.

درخواست‌های رئیس جدید سازمان برنامه از رئیس‌جمهوری

سید حمید پورمحمدی رئیس جدید سازمان برنامه و بودجه نیز طی سخنانی در این مراسم با تقدیر از زحمات دکتر منظور، انتخاب این سازمان به عنوان نخستین مقصد رئیس‌جمهوری برای برگزاری آئین تکریم و معارفه را نشان دهنده عمق اعتقاد رئیس‌جمهوری به کارشناسان عنوان کرد و افزود: در طول دولت‌های جمهوری اسلامی ایران هیچ مسؤولی به اندازه دکتر پزشکیان به امر ارجاع امورات کشور به کارشناسان و همچنین ضرورت اصلاح ساختار بودجه تاکید نداشته‌اند و حضور ایشان در کانون کارشناسان کشور نشانی بر وفای به عهد است. «اعتماد به بدنه کارشناسان سازمان برنامه و بودجه»، «توجه ویژه به شورای اقتصاد به عنوان قدیمی‌ترین شورای اقتصادی کشور»، «پرهیز از ایجاد شوراهای موازی برای سازمان برنامه و بودجه» و «حمایت ویژه رئیس‌جمهوری از اولویت‌بندی‌های این سازمان برای تخصیص بودجه» از جمله درخواست‌های رئیس جدید سازمان برنامه و بودجه از رئیس‌جمهوری بود. پورمحمدی متولد ۱۳۴۶، دارای دکترای علوم اقتصادی از دانشگاه تهران بوده و معاون امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه و معاون امور تولیدی سازمان برنامه و بودجه، قائم مقام بانک مرکزی، معاون امور بانکی وزارت اقتصاد و معاون برنامه‌ریزی و اداری و مالی استانداری چهارمحال و بختیاری از جمله سوابق رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور است.

وظایف سازمان برنامه و بودجه

غلامحسین طاهری، کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص وظایف سازمان برنامه و بودجه در کشور گفت: نخستین و مهم‌ترین وظیفه سازمان برنامه و بودجه کشور این است که درآمد سالیانه یک کشور را در جدول‌های مختلف پیش‌بینی کند و به دستگاه‌های ذی ربط ارائه دهد، این سازمان از سال تاسیس و شروع به کار خود بسیار گسترده و محدوده فعالیت‌های آن بیشتر شده است.

وی با ذکر این مطلب که هیچگاه مبالغ سودمندی به ارگان‎ها و دستگاه‌ها تحت عنوان بودجه اختصاص نیافته است، ادامه داد: بیشتر بودجه کشور تحت روزمرگی‌های دولت صرف می‌شود که این یکی از بزرگترین نقص‌هایی است که بودجه ریزی کشور با آن مواجه است که این نقص حاشیه‌های سیاسی زیادی را با خود به همراه دارد.

این کارشناس اقتصادی در خصوص حق تصمیم‌گیری نمایندگان مجلس بر تصمیم گیری‌های بودجه گفت: حق تصمیم گیری و تاثیر‌گذاری نمایندگان مجلس برای بودجه کشور، بین ۲۰ تا ۲۵ درصد است که این محدوده فعالیت در کشور باید گسترش یابد.

طاهری ادامه داد: سازمان برنامه و بودجه کشور همواره مشکلات کوچک و بزرگی را تجربه کرده است. در همین راستا در سال‌های گذشته و در دوره‌های مختلف ریاست جمهوری شاهد این بودیم که نام این سازمان به دلیل ادغام‌های صورت گرفته تغییر پیدا می‌کرد و هدف از این تغییرات اصلاح و بهبود برخی از مشکلات عمده‌ی این سازمان بود و در نهایت شاهد این بودیم که نه تنها این مشکلات بهبود نمی‌یافت بلکه باعث به وجود آمدن مشکلات دیگری نیز شده است.

وی در خصوص تاثیر نقدینگی بر بودجه ریزی کشور مطرح کرد: نقدینگی، یکی از عوامی است که باعث شده بودجه ریزی در کشور دچار اختلال شود و این وظیفه‌ی مهم در کشور با دقت پیش نرود و برای اقتصاد کشور کارآمد واقع نشود؛ متاسفانه، نقدینگی در سال‌های گذشته رشد چشم‌گیری داشت و همواره با توجه به پیش‌بینی‌های کارشناسان اقتصادی شاهد این خواهیم بود که اقتصاد کشور در سال آینده با توجه به مبالغ اختصاص یافته دچار مشکل خواهد شد.

سخن پایانی

یکی از سازمان‌های اصلی که نقش بسزایی در راهبری توسعه و پیشرفت اقتصادی ایران دارد، سازمان برنامه و بودجه است و همواره در نیم قرن اخیر، این سازمان نقش اساسی را در پیشرفت کشور ایفا کرده است. همچنین هرکجا به دیدگاه‌های کارشناسی سازمان برنامه و بودجه بی‌توجهی شده، اداره کشور با چالش مواجه شده است. با توجه به جایگاه این سازمان، انتخاب رئیس سازمان برنامه و بودجه در دولت می‌تواند بر موفقیت تیم اقتصادی و به تبع آن عملکرد کلی دولت چهاردهم اثر بسیار زیادی داشته باشد. دانش تخصصی اقتصاد، قدرت ایستادگی در مقابل خواسته‌های دیگر نهادها و توانایی نه گفتن، حرکت به سوی شفاف‌سازی منابع و مخارج بودجه در سایه و هماهنگی با دیگر اعضای تیم اقتصادی از ویژگی‌های مهمی است که یک رئیس سازمان برنامه موفق باید داشته باشد.