مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز با ارائه نتایج پژوهشی می‌گوید: وضعیت موجود کیفیت خودروهای ساخت داخل به‌گونه‌ای است که تعداد عیوب فنی خودرو در ۳ ماه اول استفاده توسط مشتری (به‌ازای هر خودرو ۳ ایراد فنی)، بیش از ۳ برابر میانگین جهانی است. از سوی دیگر، در حالی دولت از حدود ۱۵ماه پیش به‌دنبال واگذاری خودروسازان است که زیان انباشته شرکت‌های مادر ـ منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۱ـ به ۱۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده و بسیاری از کارشناسان معتقدند که وضعیت نامطلوب مالی و زیان انباشته شرکت‌های خودروسازی یکی از نتایج اخذ تصمیمات نادرست و چالش‌های مزبور است.

کیفیت، حلقه گمشده صنعت خودرو

دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در گزارشی با عنوان «کیفیت، حلقه گمشده صنعت خودروسازی کشور» به ابعاد مختلف کیفیت در صنعت خودروسازی کشور با رویکرد آسیب‌شناسانه به‌منظور دستیابی به راهکارهای بهبود و ارتقای کیفی در این صنعت پرداخت.در این گزارش، پس از معرفی چشم‌انداز صنعت خودرو در اسناد بالادستی، به تعریف مفهوم «کیفیت» در صنعت خودرو و شاخص‌های اندازه‌گیری و ارزیابی کیفیت در ۵ مرحله «طراحی»، «تامین قطعات»، «خط تولید»، «فروش» و «خدمات پس از فروش» پرداخته شده است.

در گزارش مرکز پژوهش‌ها، انواع کیفیت در صنعت خودرو، شامل «کیفیت ذاتی»، «کیفیت مهندسی»، «کیفیت برداشتی» و دیدگاه‌های مختلف در حوزه کیفیت خودرو، شامل «دیدگاه شرکت»، «دیدگاه مشتری» و «دیدگاه ملی» به تفصیل شرح داده شده، همچنین مراحل شکل‌گیری کیفیت در زنجیره ارزش خودرو (طراحی، تامین قطعات، خط تولید، فروش و خدمات پس از فروش) مطالعه شده است. نتایج این گزارش پژوهشی نشان می‌دهد که سهم ایرادات کیفی مربوط به قطعات خودرو، مونتاژ و طراحی به‌ترتیب ۶۳، ۲۶ و ۱۱ درصد است. وضعیت موجود کیفیت خودروهای ساخت داخل به‌گونه‌ای است که تعداد عیوب فنی خودرو در ۳ ماه اول استفاده توسط مشتری (به‌ازای هر خودرو ۳ ایراد فنی)، بیش از ۳ برابر میانگین جهانی است؛ این امر پایین بودن کیفیت اولیه خودرو را نشان می‌دهد. همچنین، میزان رضایت مشتریان از کیفیت دوام (نظرسنجی ۱۸ماهه) نسبت به کیفیت اولیه هر محصول به‌طورمتوسط ۹.۵ درصد کاهش داشته که حد مطلوب این عدد زیر ۵ درصد است.در ادامه گزارش، وضعیت شکل‌گیری کیفیت خودرو در هر یک از مراحل زنجیره ارزش خودرو تبیین و چالش‌های هر بخش به تفکیک ارائه شده است. از چالش‌های حوزه طراحی می‌توان به «استفاده از پلتفرم‌های قدیمی و عدم‌استفاده از بازخوردهای مشتریان» که مسبب نزول کیفیت ذاتی خودرو است، اشاره کرد. همچنین، نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که مهم‌ترین چالش‌های حوزه تامین قطعات به «نبود استانداردها و دستورالعمل‌های اجباری ناظر بر قطعات تولیدی»، از چالش‌های حوزه مونتاژ به «نبود دستورالعمل‌های مشخص تحت نظارت قاطع و همچنین صدور مجوزهای ارفاقی به دلیل ارجحیت تولید بر کیفیت» و اهم چالش‌های حوزه فروش و خدمات پس از فروش به «عدم‌نظارت و اجرای دقیق دستورالعمل‌های موجود و نا‌توانی در پیش‌بینی نیازهای مشتری» هستند. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد کیفیت نامطلوب محصولات خودروسازی کشور معلول عوامل متعددی از جمله ماهیت سیاسی اقتصادی، ساختار مالکیتی و مدیریتی، نداشتن ارتباط مستمر و مستقیم با زنجیره مناسب جهانی تامین قطعات و به‌طبع ضعف در نظام تنظیم‌گری فنی و اقتصادی (قیمت‌گذاری، تعرفه، استاندارد و…) در این صنعت است. طبق یافته‌های این گزارش، در بین مراحل پنج‌گانه شکل‌گیری کیفیت خودرو، مرحله «طراحی» نسبت به سایر مراحل بیشترین فاصله را از حد مطلوب داشته (۵۶ درصد فاصله تا حد مطلوب) و در عین حال بیشترین اهمیت و تاثیرگذاری را در کیفیت نهایی خودرو دارا است. همچنین، دومین مرحله تاثیرگذار و حائز سهم بالا در کیفیت نهایی خودرو مرحله «تامین قطعات» است که در فاصله قابل‌توجهی نسبت به وضعیت مطلوب قرار دارد (۴۴ درصد فاصله تا حد مطلوب). بنابراین، ضروری است که رویکردها در تدوین، اعمال و مرجع‌سازی اجرای استانداردهای مناسب در این حوزه اصلاح شود. همچنین، لازم است زیرساخت‌های تقنینی (اعم از قانون، مقررات و دستورالعمل‌های فنی اجرایی) با لحاظ دیدگاه مشتری از کیفیت، تنوع و نرخ مناسب، مورد تاکید بیشتر قرار گیرد.

زیان انباشته خودروسازان ۱۳۰ هزار میلیارد تومان شد

گزارش مرکز پژوهش‌های اسلامی از کیفیت خودروهای داخلی در حالی منتشر شده که زیان انباشته خودروسازان به ۱۳۰هزار میلیارد تومان رسیده است.به‌گزارش مهر، بررسی آخرین وضعیت صورت مالی خودروسازان (ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو) منتهی به ۲۹ اسفند سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که زیان انباشته این صنعت ـ فقط در بخش شرکت‌های مادرـ حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان شده و میزان بدهی نیز به ۲۴۴هزار میلیارد تومان رسیده است.

سهم ایران‌خودرو از زیان انباشته حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان و از بدهی حدود ۱۳۱ هزار میلیارد تومان است. سایپا نیز حدود ۳۹ هزار میلیارد تومان زیان انباشته و ۹۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد. همچنین برای پارس‌خودرو ۱۶ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته و کمتر از ۲۰ هزار میلیارد تومان بدهی ثبت شده است.

براساس این گزارش، وضعیت زیاندهی خودروسازان در حالی تداوم دارد که رئیس‌جمهوری از اسفند سال ۱۴۰۰ دستور به واگذاری شرکت‌های خودروسازی داده است.از آن زمان تاکنون، در آذر پارسال صورتجلسه‌ای تهیه شد که در آن تاکید شده بود که سهام تودلی (خودسهامداری) خودروسازان به‌عنوان فاز نخست واگذاری تا پایان سال ۱۴۰۱ تعیین‌تکلیف شود که البته با گذشت ۳ ماه از سال ۱۴۰۲ هنوز در این فاز قرار داریم و اتفاق جدیدی در واگذاری‌ها رخ نداده است.در ادامه این گزارش آمده است؛ باتوجه به وضعیت زیان انباشته خودروسازان که با بدهی در مجموع به ۳۷۴ هزار میلیارد تومان می‌رسد، وزارت صمت و سازمان خصوصی‌سازی باید شفاف‌سازی کنند که چه کسی حاضر به خرید سهام این شرکت‌های زیانده است؟

آمار تولید خودروسازان در بهار ۱۴۰۲

باوجود تمام موارد یادشده، آخرین آمار مربوط به تولید خودرو نشان می‌دهد که از ابتدای امسال تا پایان خرداد، حدود ۳۲۵ هزار دستگاه خودرو توسط خودروسازان کشور تولید شده است. از این میزان، سهم خودروهای سواری حدود ۲۷۷ هزار دستگاه بوده که ۸۵.۲ درصد از کل تولیدات خودروسازان را تشکیل می‌دهد. همچنین، ۳۶ هزار دستگاه خودروی وانت، ۸۰۰ دستگاه خودروی ون، ۵۸۰ دستگاه مینی‌بوس و اتوبوس و ۱۰ هزار دستگاه انواع خودروی سنگین (کامیون، کامیونت و کشنده) تولید شد که به‌ترتیب رشد ۲۷، ۱۱۷، ۱۶ و ۹۵ درصدی را نشان می‌دهد.در بهار امسال نزدیک به ۶۷ هزار دستگاه خودرو نیز در بخش خصوصی تولید شد که در مقایسه با تولید ۳۴ هزار دستگاه در بهار پارسال، بیانگر رشد ۹۶ درصدی تولید در این بخش است. بنابراین، سهم بخش خصوصی از تولید خودرو طی بهار امسال به ۲۱ درصد رسیده است.

تولید ۶ خودرو در بهار امسال متوقف شد

در همین حال، براساس اخبار منتشرشده تولید خودروهای ساینا دستی S ۲۳۲ M ، پژو ۲۰۷ دستی پاناروما، دنا، رانا، رانا گیربکس ۶ دنده و پژو ۴۰۵ دوگانه‌سوز متوقف شده است. بررسی آمار تجمعی وزارت صمت از تولید خودرو طی بهار امسال نشان می‌دهد که تولید خودروهای پژو ۲۰۷ دستی پاناروما، دنا، رانا، رانا گیربکس ۶ دنده و پژو ۴۰۵ دوگانه سوز متوقف شده، همچنین پژو پارس معمولی نیز دیگر در سایت تهران تولید نمی‌شود و سایت‌های مازندران، خراسان و کرمانشاه این خودرو را تولید می‌کنند. از خودروی سورن XU ۷ P نیز ۵ دستگاه و سورن پلاس XU ۷ P هم ۳ دستگاه تولید شده است. همچنین بررسی تولید تجمعی گروه خودروسازی سایپا نیز نشان می‌دهد که تولید خودروی ساینا دستی S ۲۳۲ M متوقف شده؛ نکته قابل‌توجه آنکه از خودروی جدید اطلس و سهند به‌ترتیب ۱۶ و ۱۵ دستگاه تولید شده است.