سوختن زیر خاکستر جنگ
در سایه جنگ ۱۲روزه‌ای که شهر را به سکوتی سرد و سنگین فرو برد، آنچه بیش از همه در حاشیه ماند، فروپاشی بی‌صدای مشاغل خدماتی بود؛ مشاغلی که چرخ‌شان با حضور مردم می‌چرخد، اما با آغاز انفجارها، یکی پس از دیگری به‌تعطیلی کشانده شدند. در حالی‌که نگاه‌ها به زیرساخت‌های ویران، مدارس تعطیل و نظام سلامت آسیب‌دیده دوخته شده بود، تالارهای پذیرایی، رستوران‌ها، سالن‌های زیبایی و بسیاری دیگر از مشاغل خدماتی که نه تیتر اخبار بودند و نه در اولویت بازسازی، زیانی چندلایه و گاه جبران‌ناپذیر را تجربه کردند. تالارهای پذیرایی در رأس این فهرست ایستاده‌اند؛ نه فقط به‌دلیل ارزش مالی بالا، بلکه به‌سبب پیوندهای اقتصادی عمیقی که با زنجیره‌ای از خدمات دارند. هزینه‌های جاری، تعهدات بلندمدت، خسارت‌های ناشی از لغو مراسم و از دست رفتن تقویم کاری فصل شلوغ، همگی تصویری پیچیده از بحرانی عمیق‌تر از آن چیزی ترسیم می‌کنند که در ظاهر تعطیلی چندروزه یک کسب‌وکار دیده می‌شود. صمت در این گزارش تصویری جامع از تاثیر جنگ بر بخش خدمات از اقتصاد خواهد پرداخت که زیر خاکستر جنگ، هنوز می‌سوزد.
فصل طلایی که به خاکستر تبدیل شد
در مشاغلی مثل تالارهای پذیرایی، تقویم نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. فصل تابستان و تعطیلات مذهبی، اوج تقاضا برای برگزاری مراسم است؛ ماه‌هایی که تالارها درآمد ماه‌های کم‌کار سال را در آن جبران می‌کنند. تعطیلی تالارها در ۱۲روز جنگی که با فصل اوج مراسم‌ها همزمان شده بود، تنها به‌معنای از دست رفتن 2 هفته درآمد نبود؛ بلکه به‌معنی سوخت کامل یک فصل کلیدی از درآمدزایی بود. بسیاری از مراسم‌های ثبت‌شده، قابل جابه‌جایی نبودند و لغو شدند یا در تقویم فشرده‌ای که پس از جنگ ایجاد شد، به‌تعویق افتادند و در عمل جایی برای‌شان پیدا نشد. زیان مستقیم حاصل از لغو این مراسم‌ها فقط به مبلغ قراردادها ختم نمی‌شود؛ بلکه به مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های پیشینی برمی‌گردد؛ مواد اولیه خریداری‌شده، پیش‌پرداخت‌ها به تامین‌کنندگان خدمات، رزرو پرسنل و حتی بازاریابی و تبلیغات هدفمند برای بازه خاصی از سال. همه اینها یا غیرقابل‌بازگشت هستند یا هزینه‌های مازادی را برای بازپرداخت، جایگزینی و مذاکره مجدد بر دوش صاحبان کسب‌وکار گذاشته‌اند. این فصل از دست رفته، تبعاتی تا ماه‌ها پس از جنگ بر عملکرد مالی تالارها برجای گذاشته و باعث شده است که بعضی از آنها اساسا توان بازگشایی مجدد را از دست بدهند.
نقدینگی، قربانی خاموش ناامنی
یکی از پیامدهای جدی تعطیلی اجباری در شرایط جنگی، توقف کامل جریان نقدینگی در واحدهای خدماتی است. تالارهای پذیرایی خلاف بسیاری از کسب‌وکارهای دیگر، نیازمند جریان مالی پویا برای اداره امور روزمره هستند. اجاره مکان، حقوق پرسنل، هزینه‌های مصرفی مانند برق، گاز، آب و اقساط تجهیزات و وام‌های بانکی، همگی نیازمند ورودی منظم مالی هستند. در ۱۲روز جنگ، این ورودی نه‌تنها متوقف شد، بلکه همزمان بسیاری از تعهدات مالی باقی ماندند و باتوجه به نوسانات قیمتی ناشی از شرایط بحران، فشار مالی دوچندانی بر صاحبان این کسب‌وکارها وارد شد. نبود درآمد باعث شد بسیاری از تالارها در پرداخت بدهی‌های جاری دچار مشکل شوند، چک‌ها برگشت بخورند و اعتماد شرکای تجاری از بین برود.
در چنین شرایطی، دولت یا نهادهای حمایتی نیز کمتر توجهی به این بخش داشتند، چراکه تمرکز اصلی بر تامین نیازهای حیاتی و اساسی معطوف شده بود. نتیجه، تعمیق شکاف نقدینگی در تالارها و شکل‌گیری بدهی‌هایی است که بازپرداخت آنها ممکن است سال‌ها زمان ببرد یا اساسا به ورشکستگی کامل منجر شود.
زنجیره آسیب
تالار تنها یک مکان نیست؛ نقطه اتصال صدها شغل و خدمت است. با تعطیلی یک تالار، تمامی بازیگران زنجیره ارزش آن نیز متوقف می‌شوند. این زنجیره از مزون‌های‌لباس، گروه‌های موسیقی و عکاسی گرفته تا آرایشگاه‌ها، شیرینی‌فروشی‌ها، گل‌فروشان، اجاره‌دهندگان خودرو و حتی فروشندگان پارچه و ظروف کرایه را در بر می‌گیرد. جنگ باعث شد نه‌تنها مراسم‌ها لغو شوند، بلکه این زنجیره پویا نیز به‌یک‌باره از کار بیفتد. نتیجه، افت شدید تقاضا برای تمامی مشاغل وابسته بود. به‌عنوان مثال، گل‌فروش‌هایی که قراردادهای عمده گل‌آرایی برای مراسم‌ها داشتند، با موجودی‌های انبوهی مواجه شدند که تاریخ مصرف داشتند و دورریز شدند. گروه‌های موسیقی و عکاسی از برنامه‌های هفتگی خود حذف شدند و سالن‌های زیبایی که حساب ویژه‌ای روی مشتریان مراسم باز کرده بودند، دچار افت ناگهانی درآمد شدند. این زنجیره آسیب، نه‌فقط از منظر مالی بلکه از حیث پایداری اشتغال، یکی از مهم‌ترین ابعاد مغفول‌مانده بحران اقتصادی جنگ محسوب می‌شود.
بیکاری پنهان، کاهش اعتماد بازار و اختلال در چرخه تولید و مصرف، از نتایج دومینویی این زنجیره تعطیل شده است.
اقتصاد رویدادمحور در بن‌بست امنیتی
مدل کسب‌وکار تالارهای پذیرایی برپایه اعتماد به ثبات اجتماعی و امنیت شهری شکل گرفته است. هرگونه اختلال در نظم عمومی، مستقیما موجب تزلزل این مدل اقتصادی می‌شود. بحران‌های امنیتی همچون جنگ، اعتراضات یا حوادث طبیعی، بیش از هر چیز بر کسب‌وکارهایی مانند تالارها تاثیر می‌گذارند که اساس آنها بر اجتماع، حضور جمعی و زمان‌بندی دقیق استوار است. در این مدل، نه‌تنها درآمد تابع زمان است، بلکه هزینه‌ها نیز به‌شدت زمان‌مند و انعطاف‌ناپذیرند. این وابستگی شدید به شرایط محیطی، تالارها را به یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌های اقتصادی تبدیل کرده است. نبود بیمه‌های تخصصی برای زیان ناشی از لغو رویدادها، نبود صندوق‌های حمایتی برای وقفه در کسب‌وکار و نداشتن مکانیزم‌های انعطاف‌پذیر مالی، همه و همه موجب شده‌اند که حتی یک بحران کوتاه‌مدت، منجر به آسیب‌های بلندمدت شود. به‌بیان‌ساده‌تر، تالارها قربانی خاموش نظم‌هایی هستند که از هم می‌پاشند، اما در اولویت ترمیم قرار نمی‌گیرند.
تالارهای پذیرایی تهران در خدمت مردم؛ حتی یک روز هم تعطیل نکردیم
رئیس اتحادیه صنف تالارهای پذیرایی تهران بااشاره به خسارت‌های وارده به این صنف، از همکاری کامل واحدهای صنفی برای انتقال تاریخ مراسم‌ها و بازپرداخت وجوه دریافتی خبر داد.
بیژن عبداللهی‌مقدم، رئیس اتحادیه صنف تالارهای پذیرایی و تجهیز مجالس تهران، در گفت‌وگو با صمت با تاکید بر اینکه هیچ نهاد یا مرجعی تاکنون کمکی به تالارهای پذیرایی نکرده، اظهار کرد: اوج کسب‌وکار ما در ایامی همچون عید قربان، عید غدیر و قبل از ماه محرم است. در حالی که بسیاری از مشاغل خدماتی فعالیت خود را متوقف کردند، ما از روز اول پای کار بودیم و اتحادیه حتی یک روز هم تعطیل نشد.
خدمت‌رسانی در سخت‌ترین شرایط
وی افزود: در این روزها شخصا پاسخگوی تماس‌های مردم بودم، راهنمایی‌شان کرده و آنها را به آرامش دعوت کردم. برخی مردم می‌پرسیدند که چرا روز مراسم‌شان باید تغییر کند. به آنها عرض کردم: مگر در 8سال جنگ تحمیلی، مراسم‌ها تعطیل شد؟ من خودم فرزند یک تالاردار هستم و در این صنف بزرگ شده‌ام. در همان سال‌ها مراسم شهدا و مجروحین برقرار بود؛ زندگی در جریان بود و حالا هم باید همین‌طور باشد.
اطلاعیه اتحادیه برای انتقال تاریخ بدون هزینه
رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی تهران بااشاره به صدور اطلاعیه‌ای از سوی این اتحادیه، گفت: در این اطلاعیه از تمام واحدها خواسته‌ایم در راستای حفظ آرامش و رفاه مردم، مراسم‌ها را بدون دریافت هزینه‌ای برای تغییر تاریخ، به زمان دیگری منتقل کنند. انتقال تاریخ با هماهنگی طرفین انجام می‌شود و هیچ‌گونه وجه اضافی دریافت نخواهد شد.
بازپرداخت‌ها با هدف شفاف‌سازی مالیاتی
عبداللهی‌مقدم در ادامه با بیان اینکه بازپرداخت وجوه دریافت‌شده از مشتریان در حال انجام است، اظهار کرد: به اعضا تاکید کرده‌ایم، وجوه بازگشتی حتما از همان حسابی که مبلغ واریز شده بود، عودت داده شود تا مستندات مالیاتی حفظ شود، چراکه اداره دارایی یکی از مبناهای بررسی خود را همین گردش مالی حساب‌ها قرار می‌دهد.
وی بااشاره به همکاری تالارها در این شرایط گفت: اگر مشتری خودش تصمیم به لغو مراسم داشته باشد، طبق قانون باید تا ۳۰ درصد مبلغ قرارداد را پرداخت کند. با این حال، اگر لغو مراسم بیش از ۳۰ روز قبل از تاریخ برنامه باشد، میزان جریمه کاهش می‌یابد.
افزایش هزینه‌ها و نظارت بر قیمت‌ها
رئیس اتحادیه بااشاره به رشد روزافزون هزینه‌ها بیان کرد: تالارها، حتی خدمات مرتبط همچون ظروف و غذا نیز تحت‌نظارت کمیسیون نرخ‌گذاری اتحادیه فعالیت می‌کنند. همه واحدها موظفند منوهای خود را به تایید اتحادیه برسانند. اگر تالاری نرخ غیرواقعی ارائه دهد، با آن برخورد می‌شود. به‌عنوان‌مثال، نرخ غذا تنها شامل برنج و گوشت نیست؛ اقلامی چون کره، زعفران، ادویه و سایر موارد نیز بررسی و آنالیز می‌شود.
درخواست برای همراهی مردم
عبداللهی‌مقدم بااشاره به نگرانی مردم درباره آینده مراسم‌ها تاکید کرد: به خانواده‌ها می‌گویم، فقط تاریخ را تغییر دهید. قرار نیست چون شرایط ویژه‌ای پیش آمده، ازدواج فرزندان‌تان لغو شود. برگزاری جشن ازدواج به‌معنای امید به آینده است. تالارها با تمام توان در کنار مردم هستند.
پیگیری رسمی برای جبران خسارت‌ها
وی در پایان درباره اقدامات رسمی برای جبران خسارت‌ها گفت: در جلسه‌ای با حضور روسای اتحادیه‌های مختلف تهران و ریاست محترم اتاق تهران، قرار شد نامه‌ای رسمی به اتاق تهران و دکتر رستگار ارسال شود تا ضرر و زیان ۱۰۰درصدی این صنف در این شرایط بررسی و حمایت‌های لازم انجام شود.
عبداللهی‌مقدم بااشاره به اینکه «تالارها سود خود را از برگزاری مراسم می‌برند، نه از کنسلی»، اظهار کرد: امیدواریم با حمایت مسئولان، این صنف که در تمام بحران‌ها کنار مردم بوده، نیز موردتوجه و پشتیبانی قرار گیرد.
وی در پایان خطاب به مردم گفت: هموطنان عزیز، ما در اتحادیه حتی یک روز هم تعطیل نبودیم و هم‌اکنون نیز آماده پاسخگویی حضوری هستیم. با همدلی و آرامش، این شرایط نیز پشت‌سر گذاشته خواهد شد.
همچنین اتحادیه تالارهای پذیرایی تهران در اطلاعیه‌ای به اعضای این صنف گفته است:
«باتوجه به شرایط بحرانی و حساس کشور و افزایش درخواست‌های مردمی درباره لغو یا جابه‌جایی تاریخ مراسم‌ها، بدین‌وسیله موارد زیر برای ایجاد وحدت رویه و رعایت حقوق متقابل بین واحدهای صنفی و مشتریان محترم، اعلام می‌شود:
در صورت لغو (کنسلی) مراسم از سوی مشتری، واحد صنفی مجاز است باتوجه به زمان باقیمانده تا تاریخ مراسم، مطابق جدول زیر، اقدام به کسر درصدی از مبلغ قرارداد به‌عنوان هزینه کنسلی کند:
تا ۳۰ روز مانده به مراسم: حداکثر ۱۵درصد
تا ۱۵روز مانده به مراسم: حداکثر ۲۰درصد
کمتر از ۱۰روز مانده به مراسم: حداکثر ۳۰درصد
در صورتی که مشتری به‌جای لغو، صرفا درخواست جابه‌جایی تاریخ مراسم را داشته باشد، واحد صنفی موظف به همکاری کامل و بدون دریافت هرگونه خسارت یا وجه اضافی درباره تغییر تاریخ است.
این رویه با هدف حفظ اعتماد عمومی، حمایت از هموطنان در شرایط بحرانی و صیانت از جایگاه قانونی صنف اتخاذ شده و رعایت آن برای کلیه اعضای محترم اتحادیه الزامی است.»
سخن پایانی
آنچه جنگ ۱۲روزه به‌وضوح نشان داد، شکاف میان نظام حمایتی بحران‌زده و واقعیت مشاغل خدماتی در کشور بود. تالارهای پذیرایی، اگرچه در نگاه اول صرفا محل برگزاری مراسم‌های شادی به‌نظر می‌رسند، اما در واقع موتور محرکه یک بخش بزرگ از اقتصاد شهری هستند. بی‌توجهی به زیان‌های اقتصادی آنها، نه‌تنها منجر به تعطیلی دائم تعدادی از واحدها شد، بلکه بسیاری دیگر را نیز در آستانه فروپاشی قرار داد.
این تجربه، لزوم بازتعریف مفهوم «حمایت اقتصادی» در دوران بحران را یادآوری می‌کند. سیاست‌گذاران باید با طراحی ابزارهایی چون بیمه‌های تخصصی، صندوق‌های تثبیت مشاغل خدماتی و مکانیسم‌های جبرانی برای تعطیلی‌های اجباری، از وقوع بحران‌های ثانویه در دل بحران‌های اولیه جلوگیری کنند. زیرا هر تالار تعطیل‌شده، تنها یک ملک بلااستفاده نیست؛ حلقه‌ای از زنجیره تولید ارزش است که اگر قطع شود، افت آن در جای‌جای اقتصاد احساس خواهد شد. آینده تالارها، آینده بخشی از پویایی اقتصادی ماست؛ باید آن را جدی گرفت، همین حالا.
