در دل آتش و بی‌برنامگی
حامد اسراری عضو انجمن پاژین بانه
روز پنجشنبه ۳ مرداد، ساعت ۱۲ظهر، در منطقه آبیدر، گروهی از فعالان محیط‌زیست که در تلاش برای جلوگیری از تخریب منابع‌طبیعی این منطقه بودند، متاسفانه دچار حادثه‌ای ناگوار شدند. پوشش گیاهی منطقه شامل علف‌های خشک فراوان بود که به‌دلیل بارش‌های خوب بهاری، رشد زیادی داشتند و همین موضوع، به افزایش خطر آتش‌سوزی منجر شد. این تیم هفت‌نفره، در حال حرکت به‌سمت دره، به‌علت وزش شدید باد در زمان وقوع حادثه، در محاصره آتش قرار گرفتند.
در این حادثه، تجهیزات موجود تنها شامل یک دمنده بود و اعضای گروه، لباس و تجهیزات حفاظتی مناسبی نداشتند. متاسفانه 2 نفر از این فعالان به نام‌های حمید مرادی و خبات امینی جان خود را از دست دادند.
حمید مرادی، یکی از قربانیان این حادثه، از خانواده‌ای زحمتکش با شرایط اقتصادی سخت بود که به‌عنوان فعال محیط‌زیست و وکیل شناخته می‌شد. باوجود مشکلات اقتصادی، او همواره برای حفظ منابع‌طبیعی تلاش می‌کرد.
این حادثه تلخ، نشان‌دهنده چالش‌های جدی فعالان محیط‌زیست است؛ از جمله کمبود تجهیزات، ضعف امکانات پایگاه‌ها و نبود حمایت‌های لازم از سوی نهادهای مسئول، که مانع از دفاع موثر این گروه‌ها در برابر حوادث می‌شود. برای نمونه، در این حادثه تنها ابزار مقابله با آتش، دمنده‌ای بود که به‌هیچ‌وجه توان کنترل شعله‌ها را نداشت.
ما بارها بر ضرورت ایجاد پایگاه‌های مجهز اطفای حریق تاکید کرده‌ایم. در حال حاضر بیشتر تجهیزات دمنده در اختیار فعالان محیط‌زیست است و سهم سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور بسیار محدود است؛ بسیاری از این تجهیزات نیز توسط خود فعالان یا خیرین تامین شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین مسائل نمایان‌شده در این حادثه، کمبود امکانات تخصصی برای فعالان محیط‌زیست است. گروه‌های مختلف در استان‌هایی مانند کردستان و دیگر مناطق کوهستانی که در معرض خطر آتش‌سوزی قرار دارند، باید به تجهیزات تخصصی و امکانات حفاظتی مجهز شوند، اما متاسفانه این حمایت‌ها به‌اندازه کافی ارائه نمی‌شود.
فعالان محیط‌زیست بارها درخواست تاسیس پایگاه‌های مجهز و حمایت‌های لازم برای مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی کرده‌اند، اما این درخواست‌ها بی‌پاسخ مانده است. تنها تعدادی از تجهیزات موجود از طریق اهدایی‌ها یا خریدهای انجمن‌های محیط‌زیستی وارد کشور شده‌اند که این موضوع، نشان‌دهنده ضعف جدی در مدیریت منابع‌طبیعی است.
در کنار این مشکلات، نبود حمایت قانونی کافی نیز یکی از چالش‌های بزرگ فعالان است. وقتی پشتوانه قانونی و حمایت نهادهای دولتی وجود نداشته باشد، انگیزه فعالان محیط‌زیست کاهش می‌یابد. متاسفانه پرونده‌های منابع‌طبیعی در دادگاه‌ها به‌سرعت به‌فراموشی سپرده می‌شوند و فعالان هیچ پشتیبانی موثری دریافت نمی‌کنند؛ وضعیتی که حتی کارشناسان و پرسنل منابع‌طبیعی را نیز دلسرد کرده است.
استان کردستان، به‌عنوان یکی از مناطق حساس کشور از نظر منابع‌طبیعی، با مشکلاتی چون زمین‌خواری و تغییر کاربری اراضی مواجه است. مراتع و جنگل‌ها که نقش مهمی در تعادل زیست‌محیطی دارند، به‌راحتی به زمین‌های کشاورزی یا ساخت‌وساز تبدیل می‌شوند. این روند نه‌تنها باعث تخریب محیط‌زیست، بلکه موجب بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی برای ساکنان شده است.
علاوه بر این، تغییرات اقلیمی و عوامل انسانی باعث تشدید تهدیدات زیست‌محیطی شده‌اند. پروژه‌های معدنی و توسعه‌ای که بدون در نظر گرفتن پیامدهای زیست‌محیطی اجرا می‌شوند، به تخریب بیشتر منابع‌طبیعی و آسیب به اکوسیستم‌ها منجر می‌شوند. برخی شهرستان‌ها و مناطق معدنی کردستان به‌شدت در معرض تهدید قرار دارند که این امر خطراتی برای محیط‌زیست و جامعه محلی ایجاد کرده است.
به‌طورکلی، برای مقابله با این چالش‌ها، نیازمند رویکردی جامع و نظام‌مند هستیم که شامل تجهیز و حمایت از فعالان محیط‌زیست، تقویت پایگاه‌های حفاظتی و اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با منابع‌طبیعی باشد. در غیر این صورت، خطرات جدی برای آینده محیط‌زیست و زندگی مردم در مناطق مختلف کشور وجود خواهد داشت.
