آفت ساختمانسازی غیرمتخصصان
جواد خوانساری ـ عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی
مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، یکی از مهمترین مباحث مربوط به صرفهجویی در مصرف انرژی است که در فرآیند ساختوساز باید موردتوجه قرار گیرد. مهندسانی که مسئول طراحی و اجرای طرحهای ساختمانی هستند، معمولا به رعایت این اصول دقت میکنند، اما در مواردی که ساختمانها توسط افراد غیرمتخصص ساخته میشوند، ممکن است این اصول بهطورکامل رعایت نشود. نظارت بر اجرای این مقررات برعهده شهرداریها است. شهرداریها هنگام صدور گواهی پایان کار، بررسی میکنند که آیا استانداردهای مربوط به مصرف انرژی رعایت شده است یا خیر. در صورتی که تخلفی مشاهده شود، ایرادات به سازنده اعلام میشود تا اصلاحات لازم انجام گیرد. اهمیت این مسئله بهقدری زیاد است که ماموران شهرداری باید با دقت عمل کنند و بدون بررسی دقیق، گواهی پایان کار صادر نکنند. هدف اصلی مبحث ۱۹، کاهش مصرف انرژی، افزایش ایمنی و سلامت ساختمان و بهبود کیفیت زندگی ساکنان است. رعایت این مقررات موجب کاهش هزینههای انرژی، بهبود شرایط اقلیمی داخل ساختمان و افزایش عمر مفید تجهیزات گرمایشی و سرمایشی میشود. در شرایطی که برخی مناطق کشور با مشکل تامین برق روبهرو هستند، توجه به این قوانین میتواند نقش مهمی در کاهش مشکلات ناشی از کمبود انرژی داشته باشد.
شهرداریها مسئولیت نظارت بر رعایت مقررات مصرف انرژی در ساختمانها را دارند. هنگام صدور گواهی پایان کار، ماموران شهرداری بررسی میکنند که آیا استانداردهای تعیینشده رعایت شدهاند. در صورت مشاهده تخلف، سازنده باید اصلاحات لازم را انجام دهد. مهندسان ناظر، تحتنظر سازمان نظام مهندسی، نقش مهمی در این روند دارند، اما نقش اصلی متعلق به شهرداریها است. این کنترلها موجب بهینهسازی مصرف انرژی و افزایش کیفیت ساخت میشود. اجرای اصلاحات، سازگاری ساختمانها با معیارهای انرژی را تضمین کرده و توسعه پایدار را تسهیل میکند. رعایت مقررات، گامی مهم در راستای کاهش مصرف و افزایش بهرهوری انرژی است.
یکی از چالشهای مهم در ساختمانهای بلند، مصرف انرژی آسانسورها است. موتورهای آنها برق زیادی مصرف میکنند و قطعی برق باعث توقف عملکردشان میشود. برای کاهش مصرف انرژی، میتوان از فناوریهای جدید مانند موتورهای با بهرهوری بالا، سیستمهای بازیافت انرژی و برنامههای مدیریت مصرف استفاده کرد. همچنین، بهبود طراحی ساختمانها و ایجاد مسیرهای اضطراری مناسب میتواند به کاهش وابستگی به آسانسورها کمک کند. اجرای این اقدامات باعث افزایش پایداری انرژی ساختمانها و بهبود شرایط زندگی برای ساکنان خواهد شد. آسانسورها یکی از تجهیزات پرمصرف در ساختمانهای مرتفع هستند و اگر تعداد واحدها زیاد باشد، میزان مصرف برق آنها افزایش مییابد. در صورت خاموشی، افراد ناتوان و مسن که امکان استفاده از پلهها را ندارند، با مشکلات زیادی روبهرو خواهند شد. برخی ساختمانها دارای ژنراتورهای اضطراری هستند، اما این ژنراتورها نیز نیازمند سوخت و نگهداری منظم هستند که هزینهبر است. برای کاهش این مشکلات، پیشنهاد میشود از سیستمهای بازیابی انرژی استفاده شود که انرژی حاصل از حرکت آسانسور را ذخیره و دوباره مصرف کند. همچنین نصب ژنراتورهای برق اضطراری برای مواقع قطع برق ضروری است تا آسانسورها همچنان فعال باشند.
باوجود منابع عظیم نفت و گاز در ایران، ضعف مدیریت و عدمنظارت صحیح موجب هدررفت انرژی و ایجاد مشکلاتی مانند خاموشیهای مکرر شده است. در کشورهای دیگر، بهدلیل سیاستهای دقیق مصرف انرژی، این مشکلات کمتر مشاهده میشود. سرمایهگذاری در بهینهسازی مصرف انرژی، بهرهگیری از فناوریهای جدید و اجرای دقیق مقرراتی مانند مبحث ۱۹ میتواند نقش موثری در کاهش اتلاف انرژی و افزایش رفاه عمومی داشته باشد. رعایت این مقررات نهتنها هزینههای انرژی را کاهش میدهد، بلکه ایمنی و سلامت ساختمان را افزایش داده و کیفیت زندگی ساکنان را بهبود میبخشد. توجه به مصرف بهینه انرژی و نظارت بر اجرای صحیح قوانین میتواند از مشکلات ناشی از کمبود برق و سوخت جلوگیری کرده و رفاه بیشتری برای مردم فراهم کند.