زنجیره تعمیر و نگهداری خودرو نیازمند بازنگری
افشین نوروزی فعال حوزه تعمیرات خودرو
در یک نظام اقتصادی، افراد با توجه به دانش، تخصص و کارآیی خود، کسبوکار راهاندازی کرده و درآمد کسب میکنند. هرقدر سطح درآمد عمومی مردم بالاتر باشد و دسترسی آنها به کالاها و خدمات بیشتر، جامعه از رفاه بیشتری برخوردار خواهد بود. در مقابل، نرخ اشتغال پایین و درآمد کمتر افراد، توانایی آنها برای تأمین نیازهای اساسی را کاهش میدهد. یک کسبوکار و فعالیت اقتصادی اغلب با آموزش شروع میشود. در حوزه کسبوکارها، برخی آموزشها بهصورت دانشگاهی و برخی دیگر به شکل کارآموزی انجام میشوند. همچنین، آموزش به شیوه استاد-شاگردی در زمینه خدمات فنی و تعمیرات، بهویژه در ایران، رایج است. شاغلان در این حوزه با ارائه خدمات فنی و تعمیراتی به بهبود کیفیت زندگی و رفاه عمومی کمک میکنند. ارائه خدمات برای تعمیر و نگهداری خودرو اهمیت زیادی دارد، زیرا خودرو نقش کلیدی در زندگی روزمره مردم ایفا میکند و با جان و مال آنها در ارتباط است. خودروها به خدمات پس از فروش و تعمیرات قوی نیاز دارند و شاغلان بخش خدمات خودرو، نه تنها به اقتصاد کشور کمک میکنند، بلکه تاثیر عمیقی بر زندگی افراد جامعه دارند.
در ایران، دو رویکرد اصلی برای راهاندازی کسبوکار در این حوزه وجود دارد: ثبت شرکتها و نظام صنفی. فعالان خدمات فنی خودرو موظف به دریافت پروانه کسبوکار از تشکلهای صنفی هستند که تحت نظارت اتاق اصناف فعالیت میکنند. این اتحادیهها براساس جمعیت و فعالان هر کسبوکار تشکیل میشوند و شامل اتحادیههای مختلفی مانند تعویض روغن، تعمیرکاران خودرو و صافکاران هستند.
برای صدور جواز کسب، حداقل مدرک دیپلم از متقاضیان درخواست میشود و افرادی که برای نخستینبار وارد این حوزه میشوند، باید در آزمونهای عمومی و تخصصی شرکت کنند. با این حال، آموزشهای ارائهشده کافی نیست و معمولا در دورههای کوتاهمدت ارائه میشود. این امر باعث میشود برخی افراد بدون مهارت و صلاحیت فنی لازم مجوز دریافت کنند و در نتیجه مشکلاتی برای مصرفکنندگان ایجاد شود.
در تهران به عنوان یک کلانشهر و پایتخت کشور، یکی از مشکلات اساسی کمبود مکانیکهای باصلاحیت است. صاحبان خودرو نمیتوانند اطمینان حاصل کنند که مکانیکها دارای صلاحیت و مهارت لازم هستند. این وضعیت منجر به پرداخت هزینههای بالا و تعمیرات نادرست میشود که میتواند خسارات مالی و حتی جانی بهدنبال داشته باشد. از اینرو ضروری است که سیاستهای مرتبط با زنجیره تعمیر و نگهداری خودرو بازنگری شود و از تجربیات سایر کشورها بهرهبرداری استفاده کنیم. اعطای جواز کسب باید به افراد متخصص محدود شود تا تنها افرادی که توانایی و صلاحیت لازم را دارند، بتوانند در این حوزه فعالیت کنند. همچنین باید الزاماتی برای اخذ مدرک مربوطه و ثبتنام در اتحادیهها وضع شود تا کیفیت خدمات بهبود یابد و اعتماد عمومی افزایش یابد.
واقعیت این است که خدمات تعمیر و نگهداری خودرو در ایران با قدمت بیش از ۵۰ سال، امروزه به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای روزافزون جامعه نیست و نارضایتی مصرفکنندگان از کیفیت خدمات به وضوح مشاهده میشود. برای بهبود این وضعیت، اتحادیهها باید برنامههای آموزشی کوتاهمدت تخصصی برای مکانیکها ارائه دهند و پس از موفقیت در این دورهها، به آنها گواهینامه اعطا کنند. همچنین، با افزایش تجربه کاری، امکان تمدید و ارتقاء مدرک نیز باید فراهم شود تا تخصص افراد بهطور واضح مشخص و دستمزد آنها براساس آن تعیین شود.
محل فعالیت تعمیرکاران نیز باید مورد بررسی قرار گیرد تا خدمات آنها آسیبی به محیطزیست و جامعه نرساند. عواملی مانند آلودگی صوتی و ترافیک ناشی از فعالیتهای تعمیراتی باید در ارزیابی محل کسبوکار لحاظ شده و محل کار باید دارای فضای پارکینگ مناسب باشد تا از سد معبر جلوگیری شود.
در صورت عدمرضایت از خدمات، مصرفکنندگان باید امکان شکایت داشته باشند و شکایات آنها بهطور جدی بررسی شود. همچنین، ایجاد سیستمهای تشویقی برای تعمیرکاران با کیفیت میتواند انگیزه آنها را برای ارتقای کیفیت کار افزایش دهد. نهادهای آموزشی و مجوزدهنده باید در این زمینه قاطع عمل کنند، زیرا سختگیری در برخی حوزهها میتواند تاثیرات مثبت زیادی داشته باشد.
نهادهای گوناگون و از جمله شهرداریها هم در این زمینه وظایفی دارند. شهرداری میتواند مکانهایی را برای ارائه خدمات تعمیر و نگهداری خودرو در محلههای مختلف در نظر بگیرد و همچنین امکان ارائه خدمات سیار را فراهم آورد. توجه به این بخش از کسبوکارها میتواند هزینههای جانی و مالی را کاهش داده و منافع گستردهتری برای جامعه به همراه داشته باشد. با این تغییرات، مصرفکنندگان میتوانند با خیالی آسودهتر از خدمات دریافتی خود استفاده کرده و هزینههای مرتبط را با اطمینان پرداخت کنند.
در نهایت اینکه ارائه خدمات تعمیرات به خودروها نیازمند بازنگری و اصلاحات اساسی است و انتظار میرود متولیان این بخش و ذینفعان آن در این زمینه با همکاری و همفکری مسیر سالم و قابلاعتمادی پیشروی صاحبان خودرو قرار دهند. توجه هر چه سریعتر به این موضوع و اصلاح نواقص آن میتواند از ضررهای مالی و جانی زیادی جلوگیری کند.